اکبر محمودی؛ بازار: احیاء و بازسازی بافت فرسوده طبق قانون باید سالانه ۱۰ درصد صورت گیرد اما آمارها نشان می دهد که این عدد هیچگاه حتی به ۲ درصد هم نرسیده است.
هوشنگ عشایری که خود در دولت روحانی معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیر عامل شرکت بازآفرینی شهری ایران بود معتقد است دادن تسهیلات صرف به بافت های فرسوده برای نوسازی نمی تواند موفق باشد و عدد نوسازی بافت فرسوده هیچگاه بیشتر از یک و نیم درصد نبوده است.
او می گوید: کار تسهیلات دادن برای بازسازی بافت فرسوده خوب است و کسی هم منکر خوب بودن آن نیست. اما هدف کامل نیست و هدف باید به تمام مقوله ها و وجوه جریان بازآفرینی شهری در کنار یکدیگر توسعه پیدا کند.
عشایری در خصوص راهکارهای ارائه شده برای سرعت دادن به بازسازی بافت فرسوده می گوید: فعالیت حوزه بافت های ناکارآمد شهری یا بافت های هدف بازآفرینی شهری، یک مقوله ۹ وجهی است. از این ۹ وجه ۳ وجه آن کالبدی و ۶ وجه آن اجتماعی است. صرفا اینکه تاکید شود که در رسیدن به احیای بافت های ناکارآمد شهری به مقوله صرفا مسکن که یکی از مقوله های هدف همین موضوع هم هست ولی توجه صرف به آن در واقع با هدف اصلی که هویت بخشی به این محلات است فاصله می اندازد.
معاون اسبق وزیر راه و شهرسازی اختلاف آخوندی و مرحوم ترکان را روش ناصحیحی برای دادن سرعت به نوسازی بافت فرسوده عنوان کرد و گفت: برای سرعت دادن و بهتر عمل کردن در احیای بافت فرسوده باید دولت های ملی و محلی با هم همکاری مناسبی داشته باشند.
متن گفتگوی هبرنگار خبرگزاری «بازار» با «هوشنگ عشایری» معاون اسبق وزیر راه و شهرسازی و مدیر عامل اسبق شرکت بازآفرینی شهری ایران را با هم می خوانیم:
* دولت سیزدهم بر بازسازی و احیای بافت فرسوده تاکید زیادی دارد و حتی پیش نویس سرعت دادن به بازسازی بافت فرسوده را تصویب و قرار شده است برای سرعت بیشتر تسهیلات پرداخت شود. به هر حال به عنوان اینکه در دولت یازدهم و دوازدهم مدیر عامل شرکت بازآفرینی شهری ایران بودید آیا تنها با دادن تسهیلات می توان بازسازی بافت فرسوده را به نحو مطلوب پیش برد؟ به هر حال راهکار چیست؟
در زمانی که بنده مدیر عامل شرکت بازآفرینی شهری ایران بودم طرح اقدام ملی بازآفرینی شهری ارائه شد. فعالیت حوزه بافت های ناکارآمد شهری یا بافت های هدف بازآفرینی شهری، یک مقوله ۹ وجهی است. از این ۹ وجه ۳ وجه آن کالبدی و ۶ وجه آن اجتماعی است. صرفا اینکه تاکید شود که در رسیدن به احیای بافت های ناکارآمد شهری به مقوله صرفا مسکن که یکی از مقوله های هدف همین موضوع هم هست ولی توجه صرف به آن در واقع با هدف اصلی که هویت بخشی به این محلات است فاصله می اندازد. چه در سکونتگاههای غیررسمی، چه در بافت های ناکارآمد میان شهری و چه در بافت های ناکارآمد قهوه ای یا هر نقاطی که تحت عنوان محلات هدف بازآفرینی شهری عنوان شود، مساله اصلی آنجا هویت محلی است. همواره ما تاکید کردیم و در برنامه ما نیز بخشی به عنوان توجه به مسکن بود و الان هم هست اما مقوله اصلی به اعتقاد بنده مسکن نیست. مقوله اصلی در واقع موضوع جریان سازی، شبکه سازی، ظرفیت بخشی و آگاه سازی مردم آن محله و نهادینه سازی و نهادینه کردن این موضوعات است. یعنی باید نهاد ساخته شود و نهاد آن چیست؟ همان تسهیل گرانی است که از خود محلات تشکیل شده است. در حال حاضر چه اتفاقی می افتد. متاسفانه تسهیلگران به کسانی که واسطه بین مردم برای خرید املاک تبدیل شدند. در حالیکه اصلا ما چنین هدفی را تعریف نکرده بودیم. باید همکاران ما در شرکت بازآفرینی شهری ایران و حتی حوزه سازمان بازآفرینی یا عمران شهری شهرداریها و وزارت راه و شهرسازی به این مقوله ورود کنند و این مساله را مجدد به آن هدف اصلی هدایت کنند.
کار تسهیلات دادن برای بازسازی بافت فرسوده خوب است و کسی هم منکر خوب بودن آن نیست. اما هدف کامل نیست و هدف باید به تمام مقوله ها و وجوه جریان بازآفرینی شهری در کنار یکدیگر توسعه پیدا کند
* تسهیلات صرف برای نوسازی خوب است؟
کار تسهیلات دادن برای بازسازی بافت فرسوده خوب است و کسی هم منکر خوب بودن آن نیست. اما هدف کامل نیست و هدف باید به تمام مقوله ها و وجوه جریان بازآفرینی شهری در کنار یکدیگر توسعه پیدا کند. و اینکه صرفا به یک بخش توجه شود مثل یک ورزشکاری که فقط به یک بخش از رشد بدن توجه می کند و بخش دیگر بدن ضعیف خواهد ماند. پس مفهوم رسیدگی واقعی به مسکن جزء شروط واجبات این بخش است اما کافی نیست. یعنی لازم هست اما کافی نیست.
* چرا پس همواره می بینیم که دولت ها تغییر می کنند اما نوسازی و احیای بافت های فرسوده پیش نمی رود. دولت چه اقدامی باید انجام دهد. آیا فقط دولت به عنوان دولت ملی باید به این مقوله نوسازی بافت های فرسوده توجه کند؟
به هیچ وجه. من همواره عنوان کرده ام و تاکید هم داشتم که ۴ عامل اصلی مجری این برنامه وجود دارد. اول دولت است که نقش جدی در تسهیلگری و رفع موانع موضوع دارد که هم تامین منابع برای بخش های زیربنایی محلات هدف می کند. مثل آب، برق، گاز و تامین بخشی از تسهیلاتی که برای ساخت مسکن می تواند اتفاق بیافتد. بخش دیگر دولت محلی است که اینها وظایف خدمات شهری مثل پارک ها، معابر، خیابان و بهسازی کوچه ها را در اختیار دارند. بخش دیگر بخش خصوصی است که در آن محلات کارآفرینی می کند. چه کارآفرینی به لحاظ یک سری تشکیلات و چه در راستای تحقق همین مسکن و بخش ساختمان که هم می تواند مسکونی باشد و هم تجاری ، اداری و بهداشتی ، درمانی و آموزشی باشد. بخش دیگر این موضوع به طور عمده به خود مردم برمی گردد و سهامدار اصلی این موضوع هستند که باید به آنها نقش داده شود تشکیلاتی را ایجاد کنند. برای ایجاد تشکیلات باید ظرفیت سازی صورت بگیرد. برای ظرفیت سازی باید آگاهی بخشی و آگاهی سازی صورت بگیرد و دوره های آموزشی برای مردم شکل بگیرد تا بدانند در محلات نقش دارند. باید تبدیل به شبکه کنند و شبکه به نهاد تبدیل شود و نهاد در وجود آنها نهادینه شود و مطالبه گری کنند از هر دو دولت. یعنی هم از دولت ملی و محلی.
* اگر بخواهیم مقایسه ای کنیم میان دولت ملی و دولت محلی در عدم پیشرفت نوسازی و احیای بافت های فرسوده، کدام یک کوتاهی و قصور بیشتری و یا ضعف بیشتری داشته اند؟
نمی شود مفهوم ضعف به دولت های ملی و محلی داد.
در جریان بازآفرینی شهری نیز یک جریان تیمی حاکم است. یعنی حتی اگر دولت بخواهد اقدام جدی و مثمر ثمر انجام دهد اما دولت محلی در فعالیتها همکاری نکند یک جای کار دچار مشکل خواهد شد
* به هر حال در زمان مدیریت جنابعالی روحانی رئیس جمهور مرحوم ترکان را به عنوان مشاور در حوزه بافت های فرسوده منصوب کردند. و چالش هایی هم ایجاد شد. به نظر شما همین چالش باعث کُند شدن نوسازی و احیای بافت های فرسوده نشد؟
واقعیت امر این است که به هر حال مجبورم مثال ورزشی بزنم. در یک رقابت انفرادی همه چیز موکول به آن فرد و قابلیت آن فرد است. اما وقتی در یک جریان تیمی نمی توانید تحلیل کنید که کدام بازیکن کوتاهی و یا عالی کار کرد. در جریان بازآفرینی شهری نیز یک جریان تیمی حاکم است. یعنی حتی اگر دولت بخواهد اقدام جدی و مثمر ثمر انجام دهد اما دولت محلی در فعالیتها همکاری نکند یک جای کار دچار مشکل خواهد شد. و یا مردم همکاری نکنند کار پیش نخواهد رفت. رفتار تیمی باید اتفاق بیافتد و برای رفتار تیمی باید سازماندهی صورت بگیرد.
نقطه ضعف فعلی دولت بنده تصور می کنم این است که آن سازمان و تشکیلات مردمی را آرام آرام دارد در جریان احیای بازآفرینی شهری محلات هدف از دست می دهد. دولت باید به این موضوع قوت بیشتری بدهد
* نقطه ضعف دولت سیزدهم در احیای بازسازی بافت فرسوده چیست؟
نقطه ضعف فعلی دولت بنده تصور می کنم این است که آن سازمان و تشکیلات مردمی را آرام آرام دارد در جریان احیای بازآفرینی شهری محلات هدف از دست می دهد. دولت باید به این موضوع قوت بیشتری بدهد. صرف اینکه به مقوله مسکن توجه خاص شود دقیقا همان مثالی را بیشتر نمود خواهد داد که عرض کردم. یعنی ورزشکار پرورش اندامی که به یک بخش از بدن خود توجه بیشتری می کند و بدن آن ورزشکار دفرمه می شود.
استعفایی هم که آخوندی وزیر اسبق راه و شهرسازی داد برای همین بود و عنوان هم کرد که بنده به همین دلیل اختلاف در بازآفرینی شهری استعفا می دهم
* پس به هر حال قبول دارید که این چالش در دوره ای که شما مدیر عامل بازآفرینی شهری ایران بودید میان مرحوم ترکان و آخوندی وجود داشت؟
چالش بود بله و استعفایی هم که آخوندی وزیر اسبق راه و شهرسازی داد برای همین بود و عنوان هم کرد که بنده به همین دلیل اختلاف در بازآفرینی شهری استعفا می دهم.
* در آن دوران به هر حال روحانی رئیس جمهور با انتخاب مرحوم ترکان می خواست که سرعت نوسازی و احیای بافت فرسوده را بیشتر کند. اما به هر حال هم می دانست که این انتخاب با شخصیتی که مهندس آخوندی داشت دچار مشکل خواهد شد. منظورم این است که این انتخاب با این هدف بود که سرعت بیشتر شود؟
بله قطعا. طبیعتا همه دولتمردان چه رئیس جمهور و چه معاون اول رئیس جمهور و چه وزیر کابینه مسئولیتی که بر عهده می گیرد هدف تعالی تحقق برنامه است. حالا شاید روش غلط باشد وگرنه رئیس جمهور سابق که اگر اصرار بر این تغییرات و چالش داشتند این بود که آن موضوعی که در ذهن داشتند را به عنوان خدمت مردم پیاده کنند. اما خب روش، روش شاید ناصحیحی بود. تقریبا از آن برنامه ای که ما داشتیم به تاخیر خورد و منجر به تغییرات شد.
* اوج اختلافات مرحوم ترکان و آخوندی در برنامه احیای نوسازی محله «سیروس» بود.
ساختاری که تعریف شده بود قرار بود در آنجا به شکل نمونه در محله سیروس پیاده سازی شود که متاسفانه به طول عُمر خدمتی ما نرسید.
* بر اساس قانون باید سالانه ۱۰ درصد از بافت فرسوده نوسازی و احیاء شود؟
۱۰ درصد از بافت های هدف بازآفرینی شهری باید بازسازی شود.
* الان فکر می کنم سالی به یک درصد هم نرسد
تصور بنده هم این است که سالی یک تا یک و نیم درصد بافت فرسوده نوسازی و بازسازی می شود.
دولت اگر در محلات نقش آفرینی کند به خطا خواهد رفت کما اینکه در ۲۰ سال گذشته در این بخش به خطا رفته است
* برای رشد این عدد چه باید کرد؟
یکی از چالش هایی که در دولت سابق هم داشتم همین بود. که برنامه بازآفرینی شهری ایران برنامه آنی نیست. بنده همان موقع هم اعلام کردم که اگر همه موارد و ارکان ذینفعان این برنامه با هم هماهنگ باشند و تیم منسجم داشته باشند و کسی هم هیچ مانعی برای بازآفرینی ایجاد نکند و همه منابع مالی و تجهیراتی و نیروی انسانی هم تامین باشد بین ۱۰ تا ۱۲ سال تحقق پذیری این برنامه طول می کشد. یعنی یک برنامه اجتماعی است. این برنامه ۹ وجهی ۶ برنامه آن فرهنگی اجتماعی است و ۳ وجه آن کالبدی است. پس بنابراین توجه به این موضوع فرهنگ سازی و هویت بخشی به یک محله به مفهوم واقعی کلمه سر ۴ سال و شش سال و ۸ سال محقق نمی شود. برنامه پیش می رود اما محقق نمی شود. شاید در قانون عنوان شود سالی ۱۰ درصد اما به هر حال همین عدد هم سخت و دشوار است. یعنی اگر به ۱۰۰ درصد برسد ۱۰ سال طول می کشد. پس بنابراین یکی از چالش های ما در آن روزها هم همین بود که دولت انتظار داشت در طول زمان خود این موضوع به اتمام برسد اما امکان پذیر نبود. برنامه دولت فعلی هم همین باشد که یک برنامه ای تدوین شود و گفته شود در انتهای دولت به بهره برداری می رسد این به خطا است و باید برنامه به گونه ای باشد که تحقق پذیری آن را ۱۰ ساله ببینیم و این برنامه ۱۰ ساله است که می تواند و به شرط اینکه همه ارکان با هم هماهنگ باشند جواب خواهد داد. باز هم تاکید می کنم که تحقق پذیری خوب این برنامه به نقش دهی بیشتر مردم ساکن محله است. دولت اگر در محلات نقش آفرینی کند به خطا خواهد رفت کما اینکه در ۲۰ سال گذشته در این بخش به خطا رفته است.
نظر شما