بازار: گروه بین الملل؛ برای چندین سال تمرکز در سیاست و اقتصاد جهانی به سمت آسیا تغییر کرده و توسعه روابط با آسیا یکی از محورهای اصلی سیاست خارجی روسیه است. با در نظر گرفتن بحرانی که در سال جاری در روابط با غرب رخ داد، برای روسیه توسعه روابط با منطقه آسیا از اهمیت راهبردی برخوردار است.
امروز ما شاهد هستیم که چگونه خاور دور روسیه به تدریج نه تنها به "دروازه روسیه به آسیا" بلکه به "دروازه ورود به جهان چندقطبی" تبدیل می‌شود. برخلاف جهان غرب، هیچ کشوری در منطقه آسیا وجود ندارد که مدعی سلطه بر جهان باشد. علیرغم این واقعیت که ثبات سیاسی آسیا بسیار عقب‌تر از غرب است، این منطقه در سیستم چندقطبی نوظهور جایگاه مرکزی را به خود اختصاص داده است.
پیام مجمع اقتصادی شرق
مجمع اقتصادی شرق با حضور بیش از ۴۰ کشور از تاریخ ۵ تا ۸ سپتامبر ۲۰۲۲ در ولادی وستوک روسیه برگزار شد. این مجمع سهم قابل توجهی در ایجاد روابط تجاری بین روسیه و کشورهای منطقه آسیا و اقیانوسیه و همچنین جذب جریان‌های سرمایه گذاری و نوآوری‌های تکنولوژیکی، معرفی کاملتر پتانسیل‌های اقتصادی و اجتماعی غنی خاور دور روسیه دارد.
موضوع اصلی نشست امسال «در راه دنیای چندقطبی» بود و سازمان دهندگان روسی این انجمن اطمینان دارند که مدل تک قطبی با نظم جهانی جدید مبتنی بر اصول اساسی عدالت و برابری جایگزین می شود و حق هر دولت و مردم را در مسیر توسعه مستقل خود به رسمیت می‌شناسد. در منطقه آسیا و اقیانوسیه، مراکز قدرتمند سیاسی و اقتصادی در حال شکل گیری هستند که به عنوان نیروی محرکه این روند عمل می‌کنند.
در پس زمینه این مجمع، سیاستمداران و کارآفرینان، کارشناسان و شخصیت های عمومی از ۴۰ کشور جهان در مورد طیف گسترده‌ای از موضوعات مرتبط با چشم انداز تعمیق تجارت، سرمایه گذاری و همکاری های علمی و بشردوستانه بحث کردند و شرکت کنندگان در نظر داشتند با مشارکت محافل تجاری و مقامات منطقه‌ای قراردادهای تجاری و قراردادهای بلندمدت منعقد کنند.
مجمع اقتصادی شرق (EEF) بستری برای بحث در مورد موضوعات کلیدی مرتبط با توسعه اقتصادی، ادغام منطقه‌ای و توسعه بخش‌های فناوری جدید است. برنامه تجاری این انجمن شامل گفتگو با کشورهای آسیا-اقیانوسیه و آسه آن است.
با گذشت زمان، EEF به عنوان یک پلت فرم موثر برای بحث در مورد استراتژی ها برای توسعه روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بین روسیه و منطقه آسیا-اقیانوسیه ظاهر شد. مجمع اقتصادی شرق یک رویداد تجاری کلیدی برای روسیه بوده است. این بخشی از دستور کار روسیه برای توسعه خاور دور و ادغام آن در اقتصاد جهانی است.
چرا هند مهمان ویژه بود؟
EEF مجمع جهانی است که هدف آن بهبود روابط اقتصادی بین المللی بین کشورهاست. به لطف این مجمع، روسیه و هند در افزایش روابط بین‌الملل خود با چین و همچنین توسعه رشد اقتصادی آن از طریق تولید معدن، بهبود بخش کشاورزی و بسیاری موارد دیگر کمک زیادی کرد. روسیه رسما از هند دعوت کرد تا در هفتمین EEF شرکت کند تا در مورد مسائل مربوط به مناطق خاور دور و قطب شمال گفتگو کند.
هیئت هندی برای شرکت در بخش قطب شمال EEF در ولادی وستوک در ۵ تا ۸ سپتامبر ۲۰۲۲ دعوت شد که طبق گفته وزارت امور خارجه روسیه، شامل ارائه‌ای در مورد پتانسیل سرمایه گذاری در مناطق روسیه خواهد بود. طرفین بر تعمیق همکاری روسیه و هند در عرض های جغرافیایی بالا در قالب های دوجانبه و چندجانبه از جمله شورای قطب شمال تاکید کردند.
در سال‌های اخیر گردش مالی تجاری بین روسیه و هند افزایش یافته است. تا پایان سال ۲۰۲۱، حجم مبادلات تجاری بین کشورها به ۱۳.۵ میلیارد دلار رسید که نسبت به سال ۲۰۲۰ تقریباً ۵۰ درصد افزایش را نشان می‌دهد.
بدیهی است که سرعت توسعه روابط تجاری و اقتصادی بین کشورها بسیار زیاد و پتانسیل همکاری به طور کامل محقق نشده است. رهبران دو کشور هدف خود را دستیابی به حجم تجارت متقابل تا سال ۲۰۲۵ به ۳۰ میلیارد دلار تعیین کردند. از همین روی توسعه تجارت و پروژه ها و سرمایه گذاری های مشترک برای دستیابی به این گردش تجاری ضروری است.
جهان نگران محاصره صادرات غلات اوکراینی توسط روسیه در دریای سیاه است. ولادیمیر پوتین مسیر تجاری متفاوتی در ذهن خود داشت. رئیس جمهور روسیه از یک پروژه واقعا جاه‌طلبانه به عنوان محور تلاش‌های مسکو برای بهبود معماری حمل و نقل و لجستیک در منطقه صحبت کرد. برای بیش از دو دهه، کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب (INSTC) - شبکه‌ای به طول ۷۲۰۰ کیلومتر (۴۴۷۴ مایل) از راه‌آهن، بزرگراه و مسیرهای دریایی که روسیه و هند را از طریق ایران به هم متصل می‌کند، چیزی بیش از یک رویا نبود.
باید توجه داشت که بیشتر زنجیره‌های تامین روسیه برای تامین نیازهای اروپا ساخته شده‌اند. هند نیز در دو دهه گذشته تا حد زیادی بر گسترش تجارت با غرب، چین و آسیای جنوب شرقی متمرکز بوده است، همچنین تحریم‌های غرب بر ایران چشم‌انداز سرمایه‌گذاری در INSTC را پیچیده‌تر کرد.
در ماه ژوئن، لیتوانی ممنوعیت ترانزیت کالاهای تحریم شده را که به سمت کالینینگراد منطقه بالتیک روسیه حرکت می‌کردند، اعمال کرد و تنها پس از ورود اتحادیه اروپا برای باز کردن مسیر، تصمیم خود را تغییر داد. اوایل این ماه، مسکو تایمز گزارش داد که قزاقستان قانونی را پیشنهاد داده که ترانزیت کالاهای تحریم شده اتحادیه اروپا به روسیه را ممنوع می‌کند. همه این شرایط نشان می‌دهد که توسعه زنجیره‌های تامین جدید و تقویت زنجیره‌های دیگر برای روسیه چقدر مهم است.
برای سال‌ها، سطوح تقریباً اندک تجارت دوجانبه روسیه و هند که سالانه بین ۸ تا ۱۱ میلیارد دلار در نوسان بود، به عنوان مانعی برای جاه‌طلبی‌های سرمایه‌گذاران بالقوه در INSTC عمل کرد. چند ماه گذشته به طرز چشمگیری تاکید بر اهمیت کریدور را تقویت شده است. طی آوریل و می، واردات هند از روسیه نزدیک به ۲۷۲ درصد رشد کرد و تنها در دو ماه از ۵ میلیارد دلار گذشت. مثلا هند واردات کودهای روسی خود را در این دو ماه نزدیک به ۸۰۰ درصد افزایش داد.
قرار است تجارت بیشتر بین هند و روسیه از ماه‌های آینده به‌طور منظم از طریق کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب انجام شود. حجم قابل توجهی از تجارت قرار است توسط INSTC، مسیر تجاری متناوب ۷۲۰۰ کیلومتری هند به روسیه از طریق ایران، به زودی ثبت شود.
پس از یک مکث طولانی، روسیه در اوایل سال جاری پس از آغاز جنگ اوکراین و تحت تاثیر قرار گرفتن مسکو با اعمال تحریم‌های مالی و پولی بین المللی، مذاکرات را برای عملیاتی کردن سریع INSTC تسریع کرد. این مسیر همچنین بخشی از تلاش‌های هند برای برقراری ارتباط و تجارت عالی تر با بازارهای با پتانسیل بالا کشورهای همسایه کشورهای مستقل مشترک المنافع (CIS) است.
این گروه از کشورهای اتحاد جماهیر شوروی سابق که در سراسر اروپای شرقی و آسیای مرکزی پراکنده شده‌اند، اغلب در گذشته روابط ضعیفی با غرب داشتند و به طور فزاینده‌ای واردات خود از چین را افزایش داده‌اند. پس از بحران اوکراین، قرار است نفوذ غرب در این منطقه بیشتر کاهش یابد. لازم به یادآوری است که هشت کشور از نه کشور CIS اکنون بخشی از INSTC هستند.
بنابراین هند می‌تواند بُعد روسی استراتژی بزرگ چندقطبی خود را دوچندان کند تا به منطقه خاور دور غنی از منابع و موقعیت جغرافیایی استراتژیک شریک خود نفوذ کند. روسیه به سرمایه گذاری های قابل توجهی در خاور دور نیاز دارد تا پایه‌های محکم‌تری داشته باشد و بُعد جغرافیایی-اقتصادی استراتژی هند واقیانوس آرام خود را بسازد.
چین در حال حاضر یک بازیگر کلیدی در آن بخش است، اما کرملین عملاً می‌خواهد به طور پیشگیرانه از هرگونه وابستگی نامتناسب بالقوه به پکن در آنجا جلوگیری کند. ژاپن و جمهوری کره زمانی به عنوان شرکای امیدوار کننده‌ای برای تنوع بخشیدن به توسعه روسیه در خاور دور در نظر گرفته می‌شدند. با این حال، پس از درگیری اوکراین، آن دو تمایلی به پشت کردن به متحد نظامی آمریکایی خود با گسترش تجارت با مسکو نداشتند.
هند در حال حاضر در زمینه معدن الماس، زغال سنگ و طلا در منطقه سرمایه گذاری می‌کند. دو کشور همچنین توافق کردند در زمینه تامین زغال سنگ کک از خاور دور همکاری کنند و ایده جایگزینی موقت نیروی کار از هند در این منطقه را بررسی کردند. تغییرات آب و هوایی جهانی که سیبری را تحت تاثیر قرار خواهد داد، فرصت هایی را در زمینه های علمی و غیرعلمی این منطقه از جمله ساخت زیرساخت‌ها باز می‌کند.
در بخش انرژی، تصویر آینده امیدوارکننده به نظر می‌رسد و علاوه بر این، با تنش بین ایران و آمریکا، صادرات از روسیه مسیری مطلوب برای هند است. هند و روسیه با تمجید از تعاملات انرژی موجود، مصمم به ایجاد همکاری در اکتشافات زمین شناسی و توسعه مشترک میادین نفت و گاز در روسیه و هند، از جمله میادین فراساحلی هستند. آنها در مورد جریان طولانی مدت انرژی از روسیه به هند، از جمله از طریق مسیر دریای شمالی در قطب شمال، توافق کردند. تمایل هند به همکاری با روسیه در قطب شمال یک گام مثبت برای دهلی نو است زیرا این کشور می‌تواند سیاست دقیق‌تری برای قطب شمال ایجاد کند.
نشست سه جانبه
چند روز پیش وزیر راه و شهرسازی ایران در رأس هیاتی به منظور حضور در نشست سه جانبه معاونین نخست وزیران کشورهای ایران، جمهوری آذربایجان و روسیه با محوریت کریدور شمال- جنوب و نیز تکمیل ساخت راه آهن رشت - آستارا به باکو پایتخت جمهوری آذربایجان، سفر کرد. رستم قاسمی در این نشست گفت که «در این سفر در نشست سه جانبه با همسایه‌های خودمان درباره‌ی ترانزیت بین ایران - جمهوری آذربایجان و روسیه به خصوص درباره رشت به آستارا که بخش مهمی از این گذرگاه است گفتگو کردیم. روابط ایران و کشور دوست و برادر جمهوری آذربایجان بسیار خوب و در حال توسعه است. گذرگاه شمال - جنوب مهمترین حلقهٔ تجارت بین آسیا و اروپا است که نسبت به مسیرهای فعلی از نظر مسافت تا ۴۰ درصد کوتاهتر و از نظر هزینه تا ۳۰ درصد اقتصادی‌تر است.»
همچنین الکساندر نواک معاون نخست‌وزیر روسیه هم با تاکید بر لزوم اجرای سریع این طرح، گفت: طبق دستور سران ۳ کشور باید با سرعت کارهای اجرایی آغاز شود. روسیه مصمم به اجرای این طرح مهم بین‌المللی است و خوشبختانه سه کشور در این زمینه تلاش می‌کنند الزامات اجرایی شدن آن فراهم شود.
بنابراین با در نظرگرفتن حضور هند در نشست ولادی وستوک که نقش مهمی در تکمیل کریدور شمال-جنوب دارد و نشست سه‌جانبه باکو، می‌توان اینگونه برداشت کرد که مسکو از تمام ابزارها و توان خود در راستای تکمیل این کریدور بین المللی و مهم بهره می‌گیرد تا تاثیر تحریم‌های غرب علیه خود را خنثی کند.
نظر شما