تهمینه غمخوار؛ بازار: موضوع حقابه رود هیرمند پس از گذشت سالها از انعقاد توافقنامه میان ایران و افغانسنان هنوز حل نشده است. بر اساس معاهده میان دو کشور، حقابه ایران از آب رودخانه هیرمند ۸۲۰ میلیون متر مکعب در سال است. در حدود ۱۰ ماه گذشته، حدود ۷۰۰ میلیون متر مکعب آب در سال باید به سمت ایران وارد می‌شد، در حالی که جمهوری اسلامی کمتر از چهار میلیون متر مکعب آب دریافت کرده است.
وزارت انرژی و آب طالبان از ماههای گذشته بارها مدعی شده که طالبان به تعهدات خود در این زمینه پاینبد است. حتی وزارت آب و انرژی افغانستان اخیرا اعلام کرده که آب وارد شده به ایران مطابق حقابه آن کشور (از آب هیرمند) محاسبه می‌شود. بر همین اساس، وزارت آب و انرژی آب طالبان روز دوشنبه ۱۷ مرداد در بیانیه‌ای اعلام کرد: وزارت انرژی و آب موظف است در بخش تنظیم منابع آبی این کشور، رفع نیازمندی‌ها و رفاه مردم گام‌های موثری را بردارد، با توجه به همین وظیفه و بر اساس درخواست‌های مکرر ساکنان نیمروز، مقدار معینی از آب بند کمال خان رها شده است.
این وزارتخانه افزود: آبی که این روزها وارد خاک ایران شده است در نشست با طرف ایرانی براساس معاهده آب رودخانه هیرمند محاسبه می‌شود. بار دیگر به مردم افغانستان اطمینان می‌دهیم که به ایران تنها آن مقدار آب داده خواهد شد که در معاهده سال ۱۳۵۱ آب رودخانه هیرمند بین افغانستان و ایران توافق شده است.
با این حال و با توجه به بیانیه های مکرر از سوی این وزارتخانه باید دید که طالبان تا چه اندازه به تعهدات خود در خصوص این موضوع عمل خواهند کرد. در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع روابط اقتصادی ایران و افغانستان، خبرنگار بازار گفتگویی را با «جمشید اقبال» استاد دانشگاه و عضو ارشد حزب جمعیت اسلامی افغانستان ترتیب داده که در ادامه می خوانیم:
* وزارت آب و انرژی طالبان اخیرا مجددا اعلام کرده که آب وارد شده به ایران مطابق حقابه آن کشور( از آب هیرمند) محاسبه می شود. چرا موضوع حقابه ایران تا امروز محقق نشده است؟
فاروق اعظم از مشاوران وزارت آب و انرژی افغانستان که تابعیت انگلستان را دارد و به عنوان فرد مورد اعتماد انگلیسی ها نیز در نظر گرفته می شود و بر اساس سفارش این کشور تعیین شده است، وی روز چهارشنبه ۱۹ مرداد به جمهوری اسلامی وارد شد و در ارتباط با موضوع حقابه آب هیرمند، بند کمال خان و کجکی و دیگر مناطق با مقامات ایرانی دیدار و گفتگو داشت.
نکته قابل توجه و تامل در خصوص این سفر این است که از آغاز وقوع مسائل جنجالی بین افغانستان و ایران، انگلیسی ها در این امور دخالت داشته اند به طوری که با مطالعه تاریخ متوجه می شویم که این دخالتها از زمانهای گذشته صورت گرفته است. حال این فرد که تبعه انگلیس است در راس هیئتی به جمهوری اسلامی سفر می کند که من اطمینان دارم از سوی انگلستان این سفر هدایت شده است. طالبان در خصوص حقابه ایران، مسائل مرزها و موضوعات اقتصادی هبچگاه با جمهوری اسلامی صادق نبوده و صادق نخواهند بود.
مداخله کشورهای پاکستان، چین، ترکیه و امارات متحده عربی در امور افغانستان و سرمایه گذاری در بخش زیربنایی و فرودگاهها موجب کاهش سطح تجارت میان افغانستان با همسایه خود یعنی ایران شده است
* در حال حاضر حجم روابط اقتصادی و تجاری ایران و افغانستان با توجه به ظرفیت‌های دو کشور در چه سطحی است؟
حجم روابط اقتصادی و داد و ستد میان ایران و افغانستان تحت تسلط طالبان، به میزان ۴۰ درصد کاهش یافته است به طوری که عوارض همسایگی برای جمهوری اسلامی در این ماههای اخیر کم نبوده است. حضور و مسلط شدن طالبان بر افغانستان در حالی که هیچ کشوری از زمان روی کارآمدن آنها، دولت جدید را به رسمیت نشناخته است، موجب سقوط پول ملی افغانستان شده است.
حتی در این مدت طالبان نتوانستند یک مکانیزم اقتصادی را در کشور تعریف نمایند. بنابراین، این مسائل موجب کاهش و افت مناسبات اقتصادی و تجاری میان دو کشور شده است. همچنین، عوامل دیگری چون مداخله کشورهای پاکستان، چین، ترکیه و امارات متحده عربی در امور افغانستان و سرمایه گذاری در بخش زیربنایی و فرودگاهها موجب کاهش سطح تجارت میان افغانستان با همسایه خود یعنی ایران شده است.
* وضعیت مرزها و پایانه های مرزی برای انجام تجارت فی مابین چگونه است؟
با توجه به تاثیرات و تحولات منطقه، موضوع مرزها و پایانه های مرزی ایران و افغانسنان از اهمیت بسیار بالایی برخوردارند. در مرزهای دوغارون و سیستان و بلوچستان وضعیت خوبی حاکم است و همکاری های مرزی با توجه به اصول و قواعد تجارت بین المللی شکل گرفته در حالی که بیشترین سود را تاجران برای طرفین ایجاد می کنند.
بیشترین کالایی که تاجران ایرانی از مرز دوغارون به هرات وارد می کنند، کالاهای تجاری و مصالح ساختمانی می باشد. لذا، توسعه مناسبات تجاری میان ایران و افغانستان در جریان و رو به گسترش است. البته، با وجود آنکه گاهی اوقات مشکلاتی از سوی مرز افغانستان از سوی طالبان ایجاد می شود که ممکن است بر سطح تجارت دوجانبه اثر گذارد، اما با خردگرایی و عقلانیت جمهوری اسلامی این مسائل حل شده و مجددا داد و ستد از سر گرفته می شود.
* راه آهن خواف_ هرات برای دو کشور از اهمیت بالایی برخوردار است. آیا آن قسمتی که بر عهده افغانستان بوده تکمیل شده؟ به طور کلی وضعیت این راه آهن در چه مرحله ای است؟
این پروژه یک سال قبل یا بیشتر میان ایران و افغانستان مطرح و افتتاح شد. اقدامات مرتبط با این خط آهن در حال حاضر متوقف شده است. با توجه به اینکه این راه آهن دارای چهار قطعه است و کار بازسازی قطعه چهارم به عهده افغانستان بود، اما با روی کار آمدن طالبان کار این پروژه متوقف شد. به دلیل عدم صداقت طالبان نسبت به جمهوری اسلامی، من اطمینان ندارم که طالبان به زودی تکمیل این پروژه مهم را در دستور کار خود قرار دهند.
نزدیکی روابط اقتصادی چین، پاکستان و ازبکستان با طالبان، مشکلات زیادی را در رابطه با توسعه مناسبات از طریق بندر چابهار ایجاد کرده است
*طالبان چه برنامه ای برای بندر چابهار و توسعه تجارت با ایران از طریق این بندر در نظر گرفته اند؟
با روی کار آمد طالبان و تسلط بر افغانستان، وضعیت سیاسی و اقتصادی و همچنین تجارت بین المللی در افغانستان، دچار مشکل و اختلال شده است. نزدیکی روابط اقتصادی چین، پاکستان و ازبکستان با طالبان، مشکلات زیادی را در رابطه با توسعه مناسبات افغانستان از طریق بندر چابهار ایجاد کرده و بیشتر ایجاد خواهد کرد. شما می دانید که بندر گوادر در پاکستان به عنوان رقیب بندر چابهار در نظر گرفته می شود که با توجه به نفوذ و روابطی که پاکستانی ها با طالبان داشته و دارند، نسبت به این موضوع بی تفاوت نبوده و خواستار افزایش اهمیت گوادر نسبت به چابهار هستند.
از طرفی، طالبان نیز درصددند تا روابط خود را با پاکستان حفظ کنند، چرا که از نظر طالبان پاکستانی ها ولی امر تمام امور افغانستان اعم از موضوعات تجاری، اقتصادی و حوزه های دیگر هستند.
نظر شما