مهدی پورصفا؛ خبرگزاری بازار- برنامه های فضایی همواره به عنوان نمادی از شکوه و اقتدار دستاوردهای یک کشور در حوزه فناوری در ذهن مجسم می شده است. شکوهی که البته چندان هم ارزان بدست نمی ـید و نگاهی به بودجه سالانه برخی از مطرح ترین آژانس های فضایی دنیا نشان می دهد که صورت حساب پرتاب یک کاوشگر به فضا تا یک میلیارد دلار برای مالیات دهندگان خرج بر می دارد.
اختصاص این بودجه گاه به قدری جنجالی بوده که "اداره کل ملی هوانوردی و فضا" در آمریکا یا همان ناسا پس از پایان برنامه «آپولو» هیچ گاه به سمت فتح دوباره ماه حرکت نکرد. بر طبق اسناد رسمی موجود هزینه برنامه فضایی آپولو به قیمت روز نزدیک به ۱۱۰ میلیارد دلار برای آمریکایی ها آب خورد. بدون شک پای اتحاد جماهیر شوروی و رقابت نزدیک بر سر فتح ماه در میان نبود شاید هیچ گاه سناتورهای آمریکایی زیر بار پرداخت چنین هزینه ای نمی رفتند.
در این میان و از سال ۲۰۱۰ میلادی با ورود شرکت های خصوصی به صخنه رقابت برای فتح فضا به طور کامل دگرگون شده و این بار می توان از تبدیل شدن برنامه های فضایی از یک برنامه لوکس به یک صنعت کاملا جدی سخن گفت.
وقتی ول گردی فضایی رونق می گیرد
در سال ۲۰۰۸ میلادی و در بحبوحه جدی ترین بحران اقتصادی بانکی و پولی «ایلان ماسک» کارآفرین آمریکایی به دنبال فروش شرکت نوپای خود با نام اسپیس ایکس بود. شرکتی که قرار رویاهای او را در برنامه های فضایی برآورده کند اما یک شرکت بدون مشتری به چه دردی می خورد. در این میان ایملی از ناسا ناگهان ورق را برگرداند.آژانس فضایی ایالات متحده آمریکا که با کنارگذاشته شدن شاتل های فضایی به دنبال وسیله ای مطمئن برای حمل و نقل فضایی بود، این بار همکاری با یک شرکت خصوصی را برای حمل بار به ایسنگاه فضایی بنی المللی در دستور کار خود قرار داد.
البته ورود شرکت های خصوصی به حوزه فضایی پیش از این نیز جدی شده بود، منتها در حوزه گردشگری فضایی و یک گردش کوتاه برای کسانی که می توانند برای یک پرواز چند ساعته میلیون ها دلار هزینه کنند.
اولین گردشگر فضایی راسازمان فضایی روسیه به فضا برد و پس از استقبال گسترده علاقمندان خاص آن شرکت هایی همچون «ویرجین کالکتیک» و «سیرا نوادا کورپوریشن» وارد این حوزه شدند. با این حال آنچه که سبب شد تا همه بهره برداری از فضا را به عنوان یک صنعت جدی بگیرند، موفقیت های شرکت «اسپیس ایکس» برای بهره برداری از فضا بود.
سفر به فضا اقتصادی می شود؟
مهم ترین دستاورد این شرکت پرتابگرهای فالکون که امکان پرتاب با حداقل هزینه را برای هر کارفرمایی فراهم می کند. اولین نسل از پرتاب گرهای فالکون راکت های یک بار مصرفی بودند که میتوانستند تجیهزات لازم را ایستگاه فضایی بین المللی در مدارهای نزدیک به زمین فراهم کنند.
با این حال مشکل اصلی اینجا بود که این پرتابگرها همچنان هزینه بالایی داشتند. به خصوص اگر پای پرتابگرهای های جدی تری در میان بود. پاسخ شرکت اسپیس ایکس به این چالش پروژه فالکن ۹ بود. این پرتابگر جدید این امکان راداشت تا پس از پرتاب با دیکر بر روی سکوی های دریایی فرود بیاید.
این در حالی است که در پرتابگرهای عادی تجهیزات یک بار مصرف هستند و هزینه ها با تکرار آن بالاتر می رود. بااستفاده از این پرتابگر چند بار مصرف هزینه هر بار پرتاب تا ۶۰ میلیون دلار برای هر پرتاب کاهش پیدا می کند.
با استفاده از پرتابگر فالکون ۹ این امکان وجود دارد که در هر پرتاب بیش از ۸ تن تجیهزات به مدار زمین منتقل شود. پرتاب همین مقدار تجهیزات با استفاده از پرتاب گرهای مشابه نزدیک به ۴۰۰ میلیون دلار هزینه در بردارد.
شاید از همین رو باشد که حتی نهادهای نظامی مانند نیروی فضایی و دفتر شناسایی ملی آمریکا به دنبال استفاده از این موشک ها برای پرتاب ماهواره های خود به فضا هستند. در قدم بعدی نیز پرتابگر «هووی- فالکن» وارد خدمت خواهد شد که تنها با ۹۰ میلیون دلار ۱۰ تن بار را به مدار زمین انتقال می دهد.
این هزینه پایین سبب شده تا ناسا برای پرتاب یک کاوشگر جدید به مدار ماه در خرداد ماه سال جاری از این پرتابگر برای رسیدن به فضا استفاده کند. به این ترتیب برنامه رسیدن انسان به ماه بار دیگر زنده می شود. در گام بعدی و برای این که برنامه رسیدن به کره مریخ فراهم شود، طراحی یک پرتابگر دیگر با نام BFR در جریان است.
این پرتابگر ۵۰۰ تنی که در سال ۲۰۲۰ میلادی به مرحله آزمایش خواهد رسید مهم ترین ابزار برای بردن انسان به مریخ است. هزینه هر پرتاب در این پرتابگر جدید نزدیک به ۷ میلیون دلار خواهد بود که انقلابی در هزینه های سفر انسان به فضا فراهم خواهد کرد.
به نظر می رسد تا زمان تحقق ایده آسانسورهای فضایی این پرتابگرها مهم ترین ابزار انسان برای اقتصادی کردن سفر به فضا خواهند بود.
هدف نهایی استخراج منابع معدنی از ماه است
با تمام این تفاصیل سئوال اصلی اینجاست که چه چیز در فضا وجود ارد که سفر به آن برای انسان ها اقتصادی کرده است.
شاید انگیزه این کار را بتوان در فرمان چندی پیش ترامپ برای قانونی کردن معدن کاری در ماه دید. واقعیت این است که هم اکنون هیچ نظام حقوقی دقیقی در خصوص بهره برداری از سیارات و یا شهاب سنگ ها وجود ندارد و ترامپ از همین شکاف حقوقی برای صدور این فرمان استفاده کرده است.
از خاطر نبریم که در دوران اوج نبردهای تجاری چین و آمریکا پکن تهدید کرد که از صدور خاک های کمیاب به آمریکا جلویگری خواهد کرد. خاک های کمیاب عناصری شامل تانتالیوم، تنگسین و تانتال را شامل می شود که استفاده از آن ها خواص خاصی به برخی از فلزات می دهد.
بدون استفاده از این فلزات دیگر خبری از آهن رباهای قوی کوچک و یا حتی تلفن های همراه نیست. با این اخطار آمریکا متوجه شد که باید برای مقابله با چین در این حوزه وارد یک نبرد همه جانبه با چین شود.
مهم ترین راهکاری که در مقابل آمریکا وجود دارد نگاه به منابعی است که در آسمان قرار دارد. بر اساس اکتشافات اولیه ماه منبعی غنی از فلزات کمیاب است که ارزش آن ها به ده ها میلیارد دلار می رشد. در کنار این ذخایر گسترده ای همچون «هلیوم-۳» که سوخت مناسبی برای راکتورهای اتمی است، در ماه وجود دارد.
با توجه به هزینه پایین استفاده از پرتاب موشک های فضایی و مجوزهای قانونی صادر شده در این باره می توان انتظار داشت که به زودی صنعت معدن کاری در ماه آغاز شود. البته همه چیز در این میان به میزان سرمایه گذاری های صورت گرفته وبستگی دارد اما می توان انتظار داشت که در آینده بین ۱۰ تا ۱۵ استخراج معادن کره ماه آغاز شود.
همچنین برخی ها طرح های جدی را در خصوص استفاده از شهاب سنگ هایی سرگردان در اطرف مدار زمین را مطرح کردند. شهاب سنگ هایی که می توانند معادن غنی از الماس و یاقوت باشند.
پیشرفت های اخیر برای بسیاری از صندوق های سرمایه گذاری هیجان انگیز به نظر می رسد و عده ای این سفرها را با اکتشافات استعماگرایانه در قرن های پانزدهم و شانزدهم مقایسه کرده اند. با این حال شرکت های خصوصی آمریکایی هم می دانند که در این رقابت تنها نیستند.
چینی ها در حال پایش حرکات آمریکایی ها هستند و برنامه های جدی را برای اکتشاف ماه را تدارک دیده اند. روس ها هم از همان ابتدا حریف های قدری برای واشنگتن بوده اند. آینده هر چه بشود این بار نیز به نظر می رسد، ماجراجویان بخش خصوصی همانند ۵۰۰ سال پیش برای فتح فضا دل به دریا زده اند.
نظر شما