بازار؛ پروین قادری دانشمند: گروه استانها: این روزها که در برخی از مناطق کشورمان شاهد باران‌های تابستانی و وقوع سیل هستیم در شرایط پرآبی با عملیات آبخیزداری و عملیات پخش سیلاب می‌توان سفره‌های آب زیرزمینی را به‌راحتی تغذیه کرد تا این منابع آبی در شرایط خشک‌سالی نیز از حد مطلوبی آب برخوردار باشند و از شرایط خشک‌سالی عبور کنیم اما متأسفانه به این مسائل پرداخته نمی‌شود.
حوزه آبخیز عرصه‌ای است که روان آب ناشی از بارش بر روی آن توسط آبراهه‌ها جمع‌آوری و به یک خروجی نظیر رودخانه، آب‌انباشت، تالاب، دریاچه و دریا هدایت می‌شود؛ به‌عبارتی‌دیگر حوزه آبخیز تمامی سطحی را در برمی‌گیرد که آب‌های سطحی در آن منطقه به سمت نقطه یا محل مشخصی جریان می‌یابد.
آبخیزداری طراحی و مدیریت حوزه به‌منظور حفاظت و استفاده صحیح و پایدار از منابع طبیعی با توجه ویژه به منابع آب‌وخاک است
آبخیزداری هم علم و هنر برنامه‌ریزی مستمر و اجرای اقدامات لازم برای مدیریت منابع حوزه‌های آبخیز اعم از طبیعی، کشاورزی، اقتصادی و انسانی بدون ایجاد اثرات منفی در منابع آب‌وخاک است؛ به‌عبارت‌دیگر آبخیزداری طراحی و مدیریت حوزه به‌منظور حفاظت و استفاده صحیح و پایدار از منابع طبیعی با توجه ویژه به منابع آب‌وخاک است.
عرصه حوزه‌های آبخیز کشور شامل ۶ ابر حوزه برابر با مساحت کل کشور است که هر یک از این حوزه‌ها خود به حوزه‌های کوچک و تا چندین رده نیز کوچک‌تر تقسیم می‌شوند.
این شش ابر حوزه عبارت‌اند از حوزه آبخیز دریای خزر با هفت حوزه کوچک‌تر، حوزه آبخیز خلیج‌فارس و دریای عمان با ۹ حوزه کوچک‌تر، حوزه آبخیز دریاچه ارومیه، حوزه آبخیز فلات مرکزی با ۹ حوزه کوچک‌تر، حوزه آبخیز مرزی شرق با سه حوزه کوچک‌تر و حوزه آبخیز قره‌قوم.
بر اساس تقسیمات آبخیزداری عرصه حوزه‌های آبخیزداری حدود ۱۲۵ میلیون هکتار از مساحت کشور را در برمی‌گیرد و حدود ۳۹ میلیون هکتار باقیمانده از سطح کشور را مناطق بیابانی، کویری، باتلاق‌ها، دریاچه‌ها، شهرها تشکیل داده است
بر اساس تقسیمات آبخیزداری عرصه حوزه‌های آبخیزداری حدود ۱۲۵ میلیون هکتار از مساحت کشور را در برمی‌گیرد و حدود ۳۹ میلیون هکتار باقیمانده از سطح کشور را مناطق بیابانی، کویری، باتلاق‌ها، دریاچه‌ها، شهرها تشکیل داده است.
توضیحات ارائه‌شده از این باب آمده که وقتی دچار بحران کم‌آبی هستیم می‌توانیم از فرصت سیلاب در طرح‌های آبخیزداری استفاده کنیم چراکه ماهیت طرح‌های آبخیزداری به‌گونه‌ای است که با تأکید بر حفظ و توسعه اراضی منابع طبیعی اثر یکی از عوامل بروز سیل را کاهش میدهد.
هرچند همدان در بارش‌های هفته اخیر چندان با سیل روبرو نشد و خطر از بیخ گوش جان و مال مردم گذشت اما آنچه مسلم است این اتفاق هرلحظه ممکن است همدان را هم درگیر کند بنابراین باید قبل از وقوع حادثه مانع از آن شد.
فعالیت‌های صورت گرفته کافی نیست
گفتگو با مسئولان مرتبط با اجرای طرح‌های آبخیزداری در همدان گویای آن است که اقداماتی در این راستا انجام‌شده اما آنچه مسلم است فعالیت‌های صورت گرفته کافی نیست و باید بیش‌ازپیش به این موضوع توجه شود.
معاون آبخیزداری منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان در همین خصوص در گفتگو با خبرنگار بازار بابیان اینکه آبخیزداری مدیریت بهینه مصرف آب‌وخاک در عرصه‌های منابع طبیعی و رویکردی برای کنترل سیل و رسوب و جلوگیری از فرسایش در عرصه‌های منابع طبیعی است تا از پر شدن مخازن پایین‌دست و سازه‌های آبی جلوگیری کند، گفت: آبخیزداری موجب افزایش پوشش گیاهی می‌شود و به معیشت آبخیزنشینان و جلوگیری از مهاجرت روستاییان کمک کند.
محمدمهدی آرتیمانی با اشاره به مطالعه به‌عنوان پایه و اساس آبخیزداری عنوان کرد: مطالعه شامل فاز شناسایی، توجیهی و اجرایی است و در فاز شناسایی عرصه‌های بزرگ مشخص می‌شوند.
معاون آبخیزداری منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان بابیان اینکه مطالعات توجیهی از روی مطالعات شناسایی به وجود می‌آیند و دربرگیرنده اطلاعات بیشتری نسبت به مطالعات شناسایی هستند، گفت: درواقع مساحت عرصه کمتر و میزان دقت اطلاعات آن بیشتر است تا بتوان تجزیه‌وتحلیل بیشتری روی عرصه داشت.
تاکنون ۱۶۰ حوزه مطالعات اجرایی در استان همدان با پراکنش‌های مختلفی مطالعه شده که عموماً در سرشاخه‌های شهرستان‌ها هستند
وی با تأکید بر اینکه بر اساس تعیین مطالعات؛ عرصه‌های حساس‌تر و مردمی‌تر در اولویت است و در دستور کار اجرایی قرار می‌گیرد، گفت: هرسال برای اجرا در هر شهرستان چند حوزه انتخاب می‌شود ضمن اینکه تاکنون ۱۶۰ حوزه مطالعات اجرایی در استان همدان با پراکنش‌های مختلفی مطالعه شده که عموماً در سرشاخه‌های شهرستان‌ها هستند.
آرتیمانی بابیان اینکه حدود ۱۰۰ مورد از این مطالعات اجرایی شده و سطح مطالعات آن در استان همدان حدود ۷۰۰ هزار هکتار است که ۳۵۰ هزار هکتار آن به اجرا رفته است، گفت: عملیات اجرایی در چهار مقوله مختلف مدیریتی، بیولوژیکی، بیو مکانیکی و مکانیکی است
معاون آبخیزداری منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان توضیح داد: عملیات مدیریتی شامل کنترل چرای دام، چرای تناوبی، اصلاح شخم و موضوعات ترویجی و مرتبط با عوامل انسانی است.
وی گفت: بیولوژیکی شامل نهال‌کاری، کپه کاری، بذرکاری و بذرپاشی و مسائل مرتبط با پوشش گیاهی است و بیو مکانیکی تلفیقی از کارهای مکانیکی و بیولوژیکی است و شامل تراس‌بندی، بانکت بندی و کنترل فارو می‌شود.
آرتیمانی یادآور شد: آخرین مقوله کارهای مکانیکی است که شامل بندهای خشکه‌چینی سنگی ملاتی و گابیونی، خاکی و فلزی که در آبراهه‌ها برای کنترل سیل و رسوب احداث می‌شود.
برنامه‌ریزی برای اجرای کار در عرصه‌ها آغازشده است
معاون آبخیزداری منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان بابیان اینکه برنامه‌ای که برای سال ۱۴۰۱ انتخاب‌شده با توجه به محل تأمین اعتبار در سطح کشور شامل اعتبارات استانی و ملی است، گفت: اعتبار ملی از دو محل محرومیت و تملک سرمایه به استان همدان اختصاص داده‌شده که تاکنون ۴۶ میلیارد تومان مصوب و از اول تیرماه برنامه‌ریزی برای اجرای کار در عرصه‌ها آغازشده است.
وی گفت: در اعتبارات استانی نیز سالانه نزدیک دو میلیارد تومان در بخش آبخیزداری مصوب داریم و عموماً در همه شهرستان‌های استان ازلحاظ اعتبارات استانی و ملی پروژه تعریف و با توجه به تخصیصاتی که صورت می‌گیرد عملیات اجرایی در حوزه‌ها انجام می‌شود.
به‌هرحال پدیده سیل یکی از رویدادهای جدی هیدرو اقلیمی و از جدی‌ترین بلایای طبیعی است که جوامع بشری را مورد تهدید قرار میدهد؛ سیل علیرغم همه پیچیدگی‌هایش قابل‌بررسی و مطالعه بوده و می‌توان در جهت مهار و کاهش خسارات آن و حتی بهره‌برداری اقتصادی از سیل راه‌حل‌های مناسبی را جستجو کرد؛ بر این اساس برنامه‌ریزی و انجام اقدامات جامع جهت پیشگیری و کاهش خسارات سیل در قالب طرح‌ها و پروژه‌های مطالعاتی و اجرایی آبخیزداری از اهمیت بسزایی در راستای دستیابی به اهداف توسعه پایدار برخوردار است که نباید به‌راحتی از آن عبور کرد.
نظر شما