چرایی اصرار باکو بر ایجاد کریدور زنگزور| غالب شدن نیازهای انرژی اروپا بر مسائل ژئوپلیتیکی ارمنستان

تهمینه غمخوار؛ بازار: جمهوری آذربایجان در حالی که ظرفیت های حمل و نقل بار و انرژی خود را گسترش می دهد، نیاز به توسعه کریدور زنگزور را مطرح کرده است. ترانزیت بار از طریق آذربایجان در نیمه اول سال ۲۰۲۲ نزدیک به ۳۰ درصد افزایش یافت، در حالی که حمل کالا از باکو به کریدور حمل و نقل بین المللی شمال_جنوب تا ۳۰۰ درصد رشد داشته است.

موقعیت جغرافیایی جمهوری آذربایجان و زیرساخت های ایجاد شده آن، این کشور را قادر ساخته که به یک مرکز لجستیکی ترانزیتی مهم تبدیل شود. البته توسعه این امر با برخی مشکلات سیاسی پیچیده همراه است. کریدور زنگزور به جمهوری آذربایجان یک دسترسی بلامانع به سوی جمهوری خودمختار نخجوان بدون پست های بازرسی ارمنستان، از طریق استان سیونیک را می دهد و در یک مفهوم وسیع تر، یک کریدور ژئوپلیتیکی ایجاد می کند که ترکیه را به سایر مناطق ترک متصل می کند. این مفهوم از زمان پایان جنگ ۲۰۲۰ قره باغ کوهستانی به طور فزاینده ای توسط جمهوری آذربایجان و ترکیه ترویج شده است، در حالی که ارمنستان به طور پیوسته با آن مخالفت کرده و معتقد است که منطق کریدور از بیانیه آتش بس که به صورت سه جانبه در پایان آن جنگ امضا شد، منحرف شده است.

جمهوری آذربایجان، ترکیه و روسیه اساساً در اینجا دست برتر را در مورد ارمنستان دارند، اگرچه هیچ‌کدام قصد ندارند تا ایروان را بیش از حد برای از سرگیری خصومت‌ها بر سر منطقه مورد مناقشه نخجوان تحریک کنند.

بر همین اساس، باید راه‌حل‌ های دیپلماتیک برای وارد کردن ارمنستان پیدا شود، پرداخت هزینه اتصال ریلی آن یا متقاعد کردن اتحادیه اروپا برای انجام این کار تحت نظارت انتقال بیشتر گاز جمهوری آذربایجان به اتحادیه اروپا احتمالاً کمک خواهد کرد.

در همین راستا پیشرفتهایی هرچند کند مشاهده شده است. در نوامبر ۲۰۲۱، الکسی اورچوک معاون نخست وزیر روسیه و رئیس مشترک کارگروه سه جانبه که با ارتباطات فرامرزی سروکار دارد، گفت: ارمنستان و جمهوری آذربایجان حاکمیت خود را بر جاده هایی که از قلمروشان عبور می کنند، حفظ خواهند کرد. بر همین اساس، وزارت امور خارجه روسیه با اظهار نظر در مورد گمانه زنی رسانه ها مرتبط با کریدور زنگزور این موضوع را تایید کرد.

رئیس مرکز تحلیل روابط بین‌الملل جمهوری آذربایجان نیز اعلام کرد که اگر ارمنستان تمایل به مطرح کردن واژه کریدرو را ندارد، می‌تواند از یک واژه جایگزین استفاده کرد ضمن اینکه او تاکید کرد که دسترسی برای حرکت بدون مانع به نخجوان باید بدون هیچ پست بازرسی ارمنستان با امنیت خطوط حمل و نقل که فقط توسط گارد مرزی روسیه ارائه می شود، داده می شود.

به گفته انار ولی اف، رئیس آکادمی دیپلماتیک جمهوری آذربایجان، هدف آذربایجان این است که هیچ پست بازرسی نداشته و مجبور نباشد در مرز توقف کند زیرا این کشور در شرایطی است که دارای اهرم فشار است. بر همین اساس، زمان دارد و می تواند شرایط را دیکته کند. در دسامبر ۲۰۲۱، در بروکسل، طی یک کنفرانس مطبوعاتی با ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو، ولی اف این دیدگاه را ابراز کرد که کریدور زنگزور باید به عنوان کریدور لاچین عمل کند.

وی با ادعای اینکه افتتاح کریدور زنگزور در توافقنامه آتش بس ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰ پیش بینی شده است، افزود: همانطور که جمهوری آذربایجان امنیت و ورود به کریدور لاچین را تضمین می کند، ارمنستان نیز باید همان ورودی بدون مانع به کریدور زنگزور را بدون هیچ گونه مانعی ارائه کند. این تهدید مطرح شد که اگر ارمنستان بر نقاط گمرکی برای کنترل تردد کالاها و مردم در کریدور زنگزور پافشاری کند، آذربایجان نیز بر همین شرایط در کریدور لاچین پافشاری خواهد کرد.

پاشینیان نخست وزیر ارمنستان در واکنش به این موضوع گفت: جمهوری آذربایجان تلاش می‌کند تا روند رفع انسداد ارتباطات منطقه‌ای را به بن‌بست بکشاند و موازی‌ های انجام شده با کریدور لاچین حتی کوچک‌ترین ارتباطی با مذاکرات و اطلاعیه‌های امضا شده ندارد. با این حال، تا به امروز، برای ارمنستان این مسائل غیرقابل قبول هستند.

مذاکرات ادامه دارد....

پایان جنگ قره باغ در سال ۲۰۲۰ نیز با وعده هایی برای ارتقاء خطوط راه آهن قدیمی دوران شوروی که منطقه را به دو نیم می کند، همراه شد. در جریان مذاکرات صلح سه جانبه سال ۲۰۲۱ که بین ارمنستان، آذربایجان و روسیه برگزار شد، ارمنستان تمایل خود را برای مشارکت در بازسازی خطوط راه آهن دوران شوروی که از لحاظ تاریخی جمهوری آذربایجان و نخجوان را به هم متصل می کرد، ابراز کرد در حالی که آذربایجان آن را به عنوان رضایت ارمنستان با کریدور زنگزور تفسیر نمود.

به گفته روسیه به عنوان طرف ثالث، آنچه مورد بحث قرار می گیرد، رفع انسداد ارتباطات منطقه ای و عدم ایجاد «کریدور» است؛ اصطلاحی که برای ارمنستان غیرقابل قبول است، زیرا به این معنی است که قسمت یا تمام استان سیونیک ارمنستان، بخشی از جمهوری آذربایجان است. در همین رستا، برای دستیابی به مصالحه، از همه طرف ها به بازی با کلمات دیپلماتیک نیاز است.

با نزدیک شدن اتحادیه اروپا به جمهوری آذربایجان برای افزایش عرضه گاز، این مسیر همچنین گزینه های اضافی اروپا برای خطوط لوله گاز و حمل و نقل را فراهم می کند، زیرا در تلاش برای یافتن جایگزین های روسیه است. جمهوری آذربایجان به طور فعال در روند توسعه حمل و نقل محموله های درون قاره ای و به ویژه در پس زمینه رویدادهای اوکراین مشارکت داشته است، زیرا مسیرهای سنتی مسدود شده اند و کشورها به دنبال فرصت های جدیدی برای اجرای زنجیره تامین هستند.

توجیه آذری ها برای کریدور از طریق گسترش شبکه حمل و نقل ملی در آذربایجان است؛ با افزایش تعداد شرکت کنندگان، به ویژه اتحادیه اروپا، چین و هند در حالی که جمهوری آذربایجان در اقتصاد اوراسیا بین شرق و غرب به گونه ای بهتر ادغام می شود.

جمهوری آذربایجان یک زیرساخت خط لوله برای انتقال نفت و گاز و یک خط آهن از طریق گرجستان به ترکیه ساخته است که می تواند برای رسیدن به بنادر دریای سیاه اتحادیه اروپا در بلغارستان و رومانی مورد استفاده قرار گیرد. این کشور همچنین، پیش از هرگونه توافق برای توسعه ارتباطات، از جمله جاده ها، پل ها و تونل ها، زیرساخت هایی را ایجاد کرده است.

جمهوری آذربایجان، قصد دارد هیدروکربن، برق سبز و خدمات اینترنت را به اتحادیه اروپا صادر کند و این کشور خواهان ادغام کریدور زنگزور در سایر کریدورهای عبوری از کشور از جمله کریدور شمال_جنوب و کریدور میانی است

علاوه بر آن، جمهوری آذربایجان، قصد دارد هیدروکربن، برق سبز و خدمات اینترنت را به اتحادیه اروپا صادر کند و این کشور خواهان ادغام کریدور زنگزور در سایر کریدورهای عبوری از کشور از جمله کریدور شمال_جنوب و کریدور میانی است.

نحوه مدیریت این امر ممکن است با توجه به وضعیت ژئوپلیتیکی جدید ۲۰۲۲، به این موضوع بستگی داشته باشد که اتحادیه اروپا تا چه حد حاضر است به هر طریقی موافقت ارمنستان را جلب کند.