تداوم افزایش نرخ دلار در برابر لیر| رکود گسترده در انتظار اقتصاد ترکیه

وحید پورتجریشی؛ بازار: از زمان آغاز رکود اقتصادی در جهان و تضعیف بخش های مهمی از بازار مانند مسکن گردشگری، اقتصاد بسیاری از کشورهای جهان تا حد زیادی کوچک شده و ضربه خورد. اما در این میان، برخی کشورها مانند ترکیه، بیشتر متضرر شده و ارزش پول ملی آنها به شدت رو به سقوط گذاشت.

اما در خصوص ترکیه، به صورت مشخص باید گفت که بخش عمده تورم اقتصادی این کشور به سیاست های رجب طیب اردوغان باز می گردد که از سال ۲۰۱۶، از میزان استقلال بانک مرکزی و سیاست های مالی که در زمان تصدی «کمال درویش» وزیر وقت اقتصاد و دارایی، بین سال های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۶ عملیاتی شده و موفق به کاهش تورم در ترکیه شده بود کاسته و در حقیقت این بانک را سیاست زده کرد.

دخالت های اردوغان در سیاست های بانک مرکزی تا جایی ادامه یافت که تنها در سال ۲۰۲۱، سه مرتبه رئیس این بانک را تغییر داده و همزمان، تورم ترکیه به بالاترین سطح سال های اخیر افزایش یافت.

اردوغان و مخالفت شدید با بهره بانکی
رئیس جمهور ترکیه بدون شک یکی از سرسخت ترین مخالفات افزایش بهره بانکی در این کشور بوده معتقد است حتی با افزایش ۷۰ درصدی نرخ تورم سالانه در این کشور، نیازی به افزایش بهره بانکی نیست. وی معتقد است افزایش نرخ بهره منجر به کاهش تزریق منابع مالی به بخش تولید خواهد شد و در حقیقت سپرده گذاری بانکی را به منزله خواب سرمایه می بیند.

این دقیقا همان موضعی است که اقتصاددانان بزرگ ترکیه تاکنون بارها نسبت به آن هشدار داده و معتقدند با توجه به وضعیت نه چندان مطلوب وضعیت اقتصاد و تولید این کشور، عدم افزایش بهره بانکی دو پیامد وخیم در بر خواهد داشت. نخست اینکه با افزایش تورم، میزان اعتماد به پول ملی کاهش یافته و حتی مردم عادی نیز ترجیح می دهند به جای در دست نگه داشتن پولی که هر روز از ارزش آن کاسته می شود، دارایی های خود را تبدیل به ارزهای امن خارجی مانند دلار و یورو کنند. البته این اقدام نیز منطقی به نظر می رسد؛ چراکه میزان سود بانکی که در صورت نگه داشتن لیر ترکیه عاید سرمایه گذاران خواهد شد، با افزایش هر روزه نرخ دلار و یورو قابل قیاس نیست.

دومین مشکل اینجاست که با توجه به افزایش عرضه لیر در بازار و کاهش تقاضا توسط مردم و میل آنها به تبدیل آن به ارزهای خارجی، چیزی جز افزایش تورم بیشتر سهم اقتصاد ترکیه از این سیاست اردوغان نخواهد بود.

افزایش موقت ارزش لیر در برابر دلار
هفته گذشته، بانک مرکزی ترکیه اعلام کرد آن دسته از شرکت ها و موسسات تجاری که دارایی های خود را به صورت ارز خارجی نگه می دارند، از این پس قادر به دریافت وام از بانک های ترکیه نخواهند بود. اعلام این موضوع منجر به افزایش عرضه دلار در بازار و در نتیجه کاهش ۸.۳۴ درصدی ارزش این ارز در برابر لیر ترکیه شده و نرخ مبادله USD/TRY را به ۱۶.۱ کاهش داد.

اما تنها با گذشت چند روز، به نظر می رسد بار دیگر نرخ دلار در برابر لیر ترکیه در حال افزایش بوده و در زمان نگارش این گزارش، نرخ جفت ارز USD/TRY به ۱۶.۷ افزایش یافته است.

اکنون سوال اینجاست که مشکل سیاست های ضربتی و بدون پشتوانه فکری دولت ترکیه برای اقتصاد این کشور چگونه بروز خواهد کرد؟ در پاسخ باید گفت که سیاست جدید بانک مرکزی ترکیه در نگاه اول، بسیاری از شرکت های بزرگ ترکیه بنا به مبادلات خارجی گسترده و همچنین ترس از کاهش ارزش دارایی های خود، بخش مهمی از سرمایه موجود را به صورت دلار و یورو نگهداری می کنند و اکنون با مسدود شدن دسترسی آنها به تسهیلات بانکی، از قدرت آنها نیز کاسته خواهد شد. چراکه نگهداری لیر به جای دلار، اولا کمکی به تسویه حساب های خارجی آنها نمی کند و ثانیا با توجه به عدم کاهش تورم در این کشور، ارزش دارایی های این شرکت ها نیز هر روز کاهش یافته که در بلند مدت می تواند منجر به ورشکستگی آنها نیز شود.

از سوی دیگر، سرمایه گذاران خارجی نیز با اجرایی شدن این قانون، قطعا در ادامه مسیر سرمایه گذاری در ترکیه بازبینی جدی خواهند کرد. فرض کنید به عنوان یک سرمایه گذار، در شرکتی سرمایه گذاری خواهید کرد که ارزش دارایی ها و در نتیجه سودزایی آن هر روز در حال کاهش است؛ طبیعتا این سرمایه گذاری گزینه منطقی برای شما نخواهد بود.

اما هانطور که گفته شد، بانک مرکزی ترکیه همزمان اعلام کرده که نرخ بهره بانکی را به هیچ وجه افزایش نخواهد داد. لذا سرمایه گذاران حتی گزینه بهره بانکی را نیز نمی توانند جایگزین دلار نمایند. این در حالیست که در شرایط تورم سخت، افزایش نرخ بهره بانکی و جمع آوری نقدینگی از دست مردم، یکی از روش های ثابت شده برای کاهش تورم افسار گسیخته محسوب شده و لذا فدرال رزرو آمریکا و بانک های مرکزی انگلیس و اروپا نیز دست به افزایش نرخ بهره بانکی زده و قصد ادامه این مسیر را نیز دارند.

با این حساب، این سیاست جدید بانک مرکزی ترکیه، نه تنها کمکی به افزایش ارزش لیر حتی در میان مدت کرده، بلکه منجر به افزایش بیشتر نرخ تورم، کاهش سرمایه گذاری خارجی و ایجاد مشکلات مبادلات مالی بین المللی برای شرکت های بزرگ این کشور خواهد شد.

پیش بینی فنی قیمت USD/TRY

همانطور که پیشتر گفته شد و در نمودار چهار ساعته قیمت نیز ملاحظه می فرمایید، پس از کاهش شدید ارزش دلار در برابر لیر به نرخ ۱۶.۱ طی اواسط هفته جاری، اکنون قیمت این جفت ارز به بالاترین میزان این هفته خود یعنی ۱۶.۷ افزایش یافته و همچنین قیمت کمی بالاتر از میانگین ۲۵ و ۵۰ روزه خود قرار دارد.

نرخ مبادله این جفت ارز حتی یک پرچم صعودی را نیز تشکیل داده که نشانگر افزایش احتمالی قیمت طی روزهای آتی بوده و انتظار می رود طی روزهای آتی، جفت ارز USD/TRY به بالای ۱۷ برسد. با اینحال، تنها کاهش قیمت به زیر محدوده ۱۶.۴ می تواند چشم انداز صعودی مذکور را باطل نماید.