بازار؛ گروه بین الملل: تهران اعلام کرده است که صادرات غیرنفتی ایران در اولین ماه سال ۱۴۰۱ (آوریل ۲۰۲۲) نسبت به ماه مشابه سال قبل ۲۵ درصد رشد داشته است. این رشد به دنبال افزایش ۴۰ درصدی صادرات غیرنفتی کشور در کل سال گذشته گزارش شده که به ۴۸ میلیارد دلار رسیده است.
رکورد تجارت غیرنفتی کشور در سال ۱۴۰۰ در حالی به دست آمد که سخت ترین تحریم ها علیه ایران اعمال شد، اما با تلاش کارآفرینان، تولیدکنندگان و همکاری سازمان های مرتبط با تجارت خارجی، رکوردی تاریخی در سال گذشته به دست آمد.
زمانی که دولت ترامپ در ماه مه ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای ایران، خارج شد، اعمال مجدد تحریم‌های ایالات متحده باعث کاهش رشد تولید ناخالص داخلی ایران گردید. همچنین، فشار نزولی بر صادرات نفت ایران وارد کرد، موجب تورم شدید و خروج شرکت های خارجی از ایران و محدود کردن دسترسی ایران به ذخایر خارجی و درآمد حاصل از صادرات نفتی و غیرنفتی شد.
تحت فشار تحریم ها، صادرات نفت ایران نیز به میزان قابل توجهی کاهش یافت. تهران در ژوئن ۲۰۱۸، یک ماه پس از خروج واشنگتن از برجام، ۲.۶ میلیون بشکه در روز صادرات داشت، اما صادرات آن در دسامبر ۲۰۱۸ به ۸۰۰ هزار بشکه در روز و در می ۲۰۱۹ به ۳۸۵۰۰۰ بشکه در روز کاهش یافت. با اینکه صادرات نفت ایران افزایش یافت، اما هنوز به بالاترین حد خود در ژوئن ۲۰۱۸ بازنگشته است.
همچنین، ایران در دسامبر ۲۰۱۹ روزانه ۵۵۵ هزار بشکه، در دسامبر ۲۰۲۰ برابر ۱.۱ میلیون بشکه در روز، در دسامبر ۲۰۲۱ معادل ۱.۴ میلیون بشکه و در آوریل ۲۰۲۲، روزانه ۱.۱ میلیون بشکه نفت صادر کرده است. با این حال، تحریم‌ها علیه صادرات غیرنفتی نتوانست فشار نزولی قابل مقایسه‌ای را اعمال کند.
تهران در سال ۱۳۹۶، برابر با ۳۹.۹ میلیارد دلار کالای غیرنفتی صادر کرد. در سال بعد، صادرات آن اندکی به ۳۹.۶ میلیارد دلار کاهش یافت، اما در سال ۲۰۱۹ به ۴۱ میلیارد دلار رسید. تنها در سال ۲۰۲۰ که عمدتاً ناشی از رکود جهانی ناشی از همه‌گیری بود، صادرات غیرنفتی ایران به ۳۵ میلیارد دلار کاهش یافت. اما یک سال بعد، صادرات غیرنفتی ایران به اوج خود یعنی ۴۸ میلیارد دلار رسید.
با این حال، حذف تحریم‌های غیرنفتی ممکن است منجر به افزایش ۱۵ تا ۲۵ درصدی بیشتر در درآمد صادرات غیرنفتی شود و این درآمد را بیش از آنچه که در حال حاضر است، در دسترس قرار دهد.
بر اساس گزارش مرکز توسعه تجارت دولتی ایران، اقلام کلیدی صادرات غیرنفتی ایران شامل گاز طبیعی با ۴.۹ میلیارد دلار و ۸۴ درصد رشد، پلی اتیلن با ۳.۱ میلیارد دلار، متانول با ۲.۲ میلیارد دلار و ۸۷ درصد رشد و پروپان با ۱.۹ میلیارد دلار و رشد ۹۶ درصدی بوده است.
اگر ایالات متحده تحریم ها را بر اساس بازنگری توافق هسته ای لغو کند، صادرات غیرنفتی تهران می تواند در سال اول توافق به ۵۵ تا ۶۰ میلیارد دلار برسد
چهار کشور مقصد، ۷۰ درصد کل صادرات غیرنفتی ایران را نیز تشکیل داده اند: ۱۴.۳ میلیارد دلار به چین، ۸.۹ میلیارد دلار به عراق، ۶.۱ میلیارد دلار به ترکیه و ۴.۹ میلیارد دلار به امارات متحده عربی.
داده های بانک مرکزی ایران نشان دهنده روند رشد مداوم صادرات غیرنفتی ایران در ۱۵ سال گذشته است. دو موج تحریم ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۳ و ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰ این روند صعودی را مختل کرده، اما نتوانستند آن را متوقف یا معکوس کنند. جهش عظیم سال ۱۴۰۰ (آوریل ۲۰۲۱ تا مارس ۲۰۲۲) به ۴۸ میلیارد دلار، عمدتاً ناشی از قیمت‌های بالاتر گزارش شده است.
این نتیجه گیری بر اساس بررسی وزن برخی اقلام کلیدی صادراتی ایران مانند متانول است. با این حال، به دلیل نبود اطلاعات دقیق برای همه موارد، نتیجه گیری قطعی نیست.
برجام احیا شده با افزایش صادرات نفت و غیرنفتی ایران، کاهش هزینه واردات و اعطای دسترسی جدید به ذخایر ارزی ایران، ممکن است بسته مالی تا سقف ۲۷۵ میلیارد دلار را در یک دوره ۱۲ ماهه در اختیار تهران قرار دهد
بسیاری از همسایگان ایران به امید استفاده از فرصت‌های تجاری، مایلند فعالیت‌های ضد تحریم‌های تهران را نادیده بگیرند و تجارت دوجانبه خود را با جمهوری اسلامی افزایش دهند. ایران نیز به خصوص در دولت فعلی توجه به کشورهای همسایه و افزایش تجارت با آنها را در الویت قرار داده و قصد دارد تا از طریق رشد مبادلات اقتصادی با همسایگان مشکلات اقتصادی کشور را برطرف نماید.
مبادلات تجاری ایران با همسایگان از ماه مارس تا دسامبر ۲۰۲۱، بالغ بر ۹۲ میلیون تن حجم و بیش از ۴۶.۲ میلیارد دلار وجه نقد بوده که این رقم نسبت به سال قبل آن ۱۳ درصد از نظر حجم و ۲۸ درصد از نظر ارزش پولی افزایش داشته است.
میزان صادرات به کشورهای همسایه نیز اینگونه بوده است: عراق با ۸.۹میلیارد دلار و رشد ۲۱درصدی، ترکیه با ۶.۱میلیارد دلار و رشد ۱۴۱درصدی، امارات با ۴.۹ میلیارد دلار و کاهش ۸ درصدی، افغانستان با ۱.۸ میلیارد دلار و کاهش ۲۰درصدی و پاکستان با ۱.۳ میلیارد دلار و رشد ۲۴ درصدی پنج مقصد اول کالاهای صادراتی ایران به ۱۵ کشور همسایه در سال ۱۴۰۰بودند.
مقدسی معاون وزیر اقتصاد افزود: عمان با ۷۱۶میلیون دلار و رشد ۶۳ درصدی، روسیه با ۵۷۹ میلیون دلار و رشد ۱۵درصدی، آذربایجان با ۵۶۵ میلیون دلار و رشد ۱۱درصدی، ترکمنستان با ۳۳۵ میلیون دلار و رشد ۱۴۴ درصدی، ارمنستان با ۳۰۴میلیون دلار، قزاقستان با ۱۸۷ میلیون دلار و رشد ۱۱ درصدی، کویت با ۱۵۸میلیون دلار و رشد دو درصدی، قطر با ۱۳۴میلیون دلار و کاهش ۲۰درصدی، بحرین با ۱۰میلیون دلار و رشد ۱۵درصدی و عربستان با ۴۱.۴هزار دلار، ۱۰مقصد بعدی صادرات کالاهای ایرانی به کشورهای همسایه بوده است.
معاون وزیر اقتصاد در مورد میزان واردات از هر کدام از کشورهای همسایه گفت: امارات با ۱۶.۵میلیارد دلار و رشد ۶۹ درصدی، ترکیه با ۵.۳ میلیارد دلار و رشد ۲۰ درصدی، روسیه با ۱.۷میلیارد دلار و رشد ۵۴ درصدی، عراق با ۱.۲میلیارد دلار و رشد ۷۹۰ درصدی و عمان با ۶۱۹ میلیون دلار و رشد ۴۳ درصدی، پنج کشور طرف معامله با ایران برای تامین نیازهای کشور در بین همسایگان در سال ۱۴۰۰ بودند.
رییس کل گمرک ایران افزود: پاکستان با ۳۱۲میلیون دلار، قزاقستان با ۷۸میلیون دلار، آذربایجان با ۴۲.۶میلیون دلار، ترکمنستان با ۳۳.۳میلیون دلار، افغانستان با ۲۱.۱میلیون دلار، ارمنستان با ۲۰.۲میلیون دلار، کویت با ۱۴.۸میلیون دلار، قطر با ۹.۶ میلیون دلار و بحرین با ۱.۵میلیون دلار به ترتیب ۱۰کشور دیگر همسایه، برای تامین کالاهای مورد نیاز برای جمهوری اسلامی در سال گذشته بودند.
برخی از رسانه های خارجی بر تضعیف تحریم های غیر نفتی علیه ایران تاکید کرده و معتقدند که اگر واشنگتن تصمیم می گرفت منابع و سرمایه سیاسی بیشتری را برای اعمال تحریم ها اختصاص دهد، می توانست تحریم های غیرنفتی را به طور موثرتری اجرا کند. اگر ایالات متحده تحریم ها را بر اساس بازنگری توافق هسته ای لغو کند، صادرات غیرنفتی تهران می تواند در سال اول توافق به ۵۵ تا ۶۰ میلیارد دلار برسد.
برجام احیا شده با افزایش صادرات نفت و غیرنفتی ایران، کاهش هزینه واردات و اعطای دسترسی جدید به ذخایر ارزی ایران، ممکن است بسته مالی تا سقف ۲۷۵ میلیارد دلار را در یک دوره ۱۲ ماهه در اختیار تهران قرار دهد.
نظر شما