توحید ورستان؛ بازار: «محمد ایرانی» سفیر ایران در کویت، شامگاه پنجشنبه، در گفت‌وگو با روزنامه کویتی «الرای» اظهار داشت که ایران به منظور مذاکره درباره میدان گازی الدره/آرش درخواستی رسمی برای طرف کویتی ارسال کرده است. ایران دعوتی رسمی برای طرف کویتی به منظور گفت‌وگو در خصوص میدان الدره ارسال کرده تا برای از سر گرفته شدن مذاکرات از نقطه توقف آن در سال ۲۰۱۴ این کشور با جمهوری اسلامی ایران بر سر میز بنشیند.»
ایرانی اضافه کرد که همچنین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایرانی به منظور شروع مجدد این مذاکرات در تهران از نقطه توقف آن، با احمد الناصر همتای کویتی‌اش تلفنی گفت‌وگو کرده است. مذاکرات میان دو کشور درباره میدان الدره از دهه ۶۰ قرن گذشته میلادی آغاز شده و تداوم داشته است. بنابر گفته سفیر ایران، آخرین مذاکرات میان دو طرف در سال ۲۰۱۴ در کویت برگزار شده است.
در ماه‌های اخیر پرونده میدان گازی آرش در خلیج فارس موجب درگیری لفظی بین مقامات عربستان و کویت با ایران شد بطوریکه این دو کشور به دنبال بهره‌برداری از این میدان گازی، بدون در نظر گرفتن سهم ایران بودند که با پاسخ تهران، تا حدودی از ادعاهای خود عقب نشینی کرده و حالا خواستار مذاکره با تهران برای تعیین سهم هر یک از سه کشور شده‌اند.
میدان آرش یکی از میادین مهم صادرات نفت در خاورمیانه به ویژه در منطقه‌ای بین کشورهای خلیج فارس و ایران است و همچنین یکی از میادین مورد مناقشه محسوب می‌شود. چون در مثلثی قرار دارد که سه کشور عربستان، کویت و ایران را شامل می‌شود. بر اساس برآوردهای مشترک عربستان سعودی و کویت، انتظار می‌رود توسعه میدان آرش حدود یک میلیارد فوت مکعب استاندارد گاز در روز و همچنین ۸۴۰۰۰ بشکه میعانات در روز تولید کند.
اهمیت استراتژیک میدان آرش
در این میان تولید و برداشت از میدان آرش برای هر سه کشور ایران، عربستان سعودی و کویت از بعد اقتصادی بسیار مهم است که هر یک از کشورها اهداف جداگانه‌ای را در این زمینه دنبال می‌کنند. اهمیت میدان آرش از آنجاست که یکی از برجسته‌ترین میدان‌های عملیات مشترک عربستان سعودی و کویت است، چون این میدان برای حمایت از رشد بخش‌های مختلف حیاتی در دو کشور که قصد دارند گام‌های جدی برای توسعه ذخایر گازی خود بردارند، مهم است.
روزنامه بریتانیایی ایندیپندنت در ۲۲ مارس گزارش داد که میدان آرش از اهمیت استراتژیک زیادی در سطوح اقتصادی و سیاسی برخوردار بوده و اهمیت آن به عنوان یک ذخیره انتظار برای تولید گاز است. این گزارش خاطرنشان می‌کند که موقعیت آن که در یک منطقه مرزی قرار دارد، تولید آن را از تاریخ کشف در سال ۱۹۶۰ مختل کرده است و کارشناسان ذخایر آن را حدود ۱۱ تریلیون فوت مکعب گاز طبیعی و بیش از ۳۱۰ میلیون بشکه نفت تخمین می‌زنند.
همچنین میدان آرش نقش مهمی در حمایت از رشد در بخش‌های مختلف حیاتی در سه کشور را دارد، چون روزانه یک میلیارد فوت مکعب استاندارد گاز و ۸۴۰۰۰ بشکه میعانات گازی تولید می‌کند و می‌تواند پاسخگوی رشد تقاضای گاز داخلی در هر سه کشور باشد. براساس تفاهم اولیه عربستان و کویت، تولید این میدان به طور مساوی بین عربستان سعودی و کویت تقسیم می‌شود.
کویت مشتاق‌تر از همه
هرچند این میدان برای هر سه کشور مهم است اما برای کویت که بشدت به واردات گاز وابسته بوده، از اهمیت بیشتری برخوردار است. در واقع کویت اگرچه کشور نفت‌خیزی است، اما ذخایر گاز اندکی دارد. از همین روی این کشور از سال ۲۰۰۹ اولین عضو شورای همکاری خلیج فارس (GCC) بوده که گاز طبیعی مایع (LNG) را وارد می‌کند. مجموعه‌ای از موانع از جمله ساختارهای قراردادی، چالش‌های زمین‌شناسی و غیره مانع از گسترش سریع تولید گاز طبیعی کویت شده‌اند و از سوی دیگر این کشور نیاز فزاینده‌ای به منابع خارجی برای تامین نیاز داخلی برای برق، نمک‌زدایی آب و پتروشیمی دارد.
در این میان ایران که بر روی ۱۸ درصد از ذخایر گاز طبیعی جهان قرار دارد، با توجه به نزدیکی جغرافیایی کویت و پتانسیل بالای ایران برای صادرات گاز با قیمت‌های رقابتی، یک تامین‌کننده منطقی گاز برای کویت به نظر می‌رسد. اما تنش‌های دوجانبه به دلیل فشار عربستان سعودی و تحولات سیاسی داخلی کویت، با وجود سال‌ها گفت‌وگو بین مقامات کویت و ایران درباره توافق گاز طبیعی مانع از واردات آن از ایران توسط این کشور عربی خلیج فارس شده است.
در اوایل دهه ۲۰۰۰، کویت و بحرین مذاکراتی را با ایران بر سر قرارداد ۲۵ ساله تامین خط لوله آغاز کردند، اما به دلیل اختلاف نظر بر سر مسائل فنی و قیمتی، مذاکرات با شکست مواجه شد. در سال ۲۰۰۵، کویت و ایران تفاهم‌نامه‌ای را برای عرضه ۳ میلیارد متر مکعب گاز در سال امضا کردند که به دلیل اختلاف نظر بر سر فرمول قیمت گذاری به نتیجه نرسید. همین سناریو در سال ۲۰۱۰ نیز تکرار شد.
بنابراین، هرچند منابع گازی میدان آرش برای نیازهای کویت مهم است اما احتمالا نمی تواند تمام تقاضای داخلی کویت را برطرف کند. از همین روی برداشت عادلانه با ایران و عربستان در این میدان، می‌تواند در آینده بستر همکاری با ایران برای واردات گاز را فراهم کند. هرچند که این کشور سال آینده با قطر برای واردات LNG وارد مذاکره شد.
سایه نگاه سیاسی ریاض
اظهارات اخیر مقامات سعودی و کویت می‌تواند مناقشه میدان گازی آرش/الدره تنش‌های ریاض و تهران را افزایش دهد. البته اگر سه کشور بتوانند راه حلی برای آن بیابند، بالطبع بر روابط دو کشور تاثیر گذار خواهد بود، در همین راستا اخیرا و پیش از سفر امیر قطر به تهران، خبرگزاری بلومبرگ آمریکا پیش بینی کرده بود که یکی از موضوعات مذاکره، میانجیگری قطر بین سه کشور برای یافتن راه حل مناسب در میدان آرش در راستای بهبود روابط طرفین است.
میدان گازی مشترک بحث برانگیز که تهران آن را آرش می‌نامد، در آب‌های ایران، عربستان سعودی و کویت امتداد دارد و هر سه کشور مدعی حقوق خود در ذخایر هیدروکربنی این میدان هستند. برخی از کارشناسان منطقه بر این باورند که زمان و نحوه اعلام عربستان و کویت در مورد برنامه‌های توسعه آرش با هدف به حاشیه راندن تهران بوده است.
همچنین خطر آشکاری را برای برافروختن یک اختلاف طولانی مدت را به همراه دارد. اما تهران ساکت نماند و ظرف چند روز واکنش نشان داد و توافقنامه تولید را "غیرقانونی" توصیف کرد. همچنین اعلام کرد که به طور یکجانبه میدان گازی فراساحلی را توسعه و فعالیت‌های حفاری را آغاز می‌کند.
رقابت سیاسی و اقتصادی بین عربستان سعودی و ایران برای چندین دهه بر منطقه تأثیر گذاشت که به دلیل اختلافات مذهبی تشدید شده است. تحریم‌های غرب علیه حمله روسیه به اوکراین احتمالا به این رقابت بیشتر دامن می‌زند، به این دلیل که اقدامات ایالات متحده برای وارد کردن نفت خام بیشتر به بازارهای بین المللی، چشم انداز توافق هسته‌ای جدید با ایران و در نتیجه کاهش تحریم‌ها علیه تهران را مثبت می‌کند.
از منظر عربستان سعودی، نزدیکی احتمالی ایران و غرب می تواند نفوذ این کشور را در منطقه و اوپک کمرنگ و تضعیف کند. به باور کارشناسان، عربستان سعودی هر کاری که لازم باشد را انجام خواهد داد تا تهران را از صادرات بشکه‌های اضافی باز بدارد. از این منظر، تصادفی نیست که مناقشه میدان آرش درست زمانی که ایران در حال بازگشت به میز مذاکره برای یک توافق هسته‌ای بالقوه بود، به صحنه کشیده شد.
عربستان سعودی و امارات نیز از یک رشته حملات موشکی و پهپادی به تاسیسات نفتی خود ناراحت هستند. از همین روی، ریاض هشدار داد که در صورت ادامه حملات به زیرساخت‌های نفت و گاز، ممکن است در جلوگیری از کمبود عرضه جهانی نفت ناتوان باشد که پیامی روشن به غرب بود.
بنابراین هنوز هم زمینه برای افزایش تنش‌ها وجود دارد. البته اخیرا، عربستان سعودی و کویت از ایران برای گفت وگو برای تعیین محدوده شرقی منطقه فراساحلی غنی از انرژی دعوت کرده‌اند، اما دو کشور همچنین بر حق خود برای توسعه میدان گاز طبیعی آرش تاکید دارند. در مجموع بن بست در پرونده آرش و اتهامات عربستان و ایران علیه یکدیگر؛ نشان دهنده پیچیدگی روابط در این منطقه نفت خیز است.
البته بجز این نگاه سیاسی، وزیر انرژی عربستان اعلام کرده بود که ریاض قصد دارد به باشگاه صادرکنندگان گاز بپیوندد، البته به باور برخی کارشناسان انرژی، این امر نشان‌دهنده بلندپروازی اقتصادی سعودی است که احتمالا تحقق آن برای ریاض دشوار است، از این رو لازم است میزان تولید، مصرف و شرایط میادین گازی عربستان بررسی شود.
تولید گاز در عربستان‌سعودی در پایان سال ۲۰۲۰ به سطح بی‌سابقه‌ای رسید. براساس گزارش منتشرشده از سوی اداره اطلاعات انرژی آمریکا، میانگین تولید گاز طبیعی در عربستان‌سعودی طی این سال به ۱۱ میلیارد فوت‌مکعب در روز رسید که نسبت به سال ۲۰۱۰، ۳۰ درصد افزایش داشته است.
در مجموع، اظهارات مسئولان سه کشور ایران، عربستان و کویت نشان می‌دهد که تا حدودی از شدت تنش‌ها در پرونده میدان آرش کاسته شده است و طرفین به دنبال یافتن مخرج مشترک در این مورد هستند.
البته به نظر می رسد این موضوع نیاز به ورود کشور میانجی را داشته باشد که قطر یا عمان می‌تواند محتمل‌ترین گزینه باشد باید توجه داشت که قطر در ماه‌های آینده شاهد بزرگترین رویداد ورزشی، جام جهانی ۲۰۲۲، در خا خود است که امنیت در منطقه خلیج فارس می‌تواند در اجرای احسن آن به دوحه کمک کند. هرچند به نظر می‌رسد سعودی‌ها نگاه سیاسی به این پرونده دارند، از همین روی باید منتظر رویکرد ریاض ماند.
نظر شما