بازار؛ گروه صنعت: به دنبال درگیری های روسیه و اوکراین، خیلی از تولیدکنندگان پوشاک با نام و نشان اروپایی فعالیت خود در روسیه را متوقف کردند، از همین رو به رغم ادامه همکاری تجاری کشورهایی همچون چین، ویتنام، بنگلادش و ترکیه در این کشور، به تازگی اولگ ویتشخوفسکی، رئیس شورای مراکز خرید روسیه طی دیداری که با نمایندگان انجمن های تجاری ایران در سفارت ایران در مسکو از تمایل مسئولان این کشور نسبت به واردات پوشاک در صورت توانمندی تولیدکنندگان ایرانی خبر داده است.
در این راستا به سراغ علیرضا حائری، عضو هیئت مدیره جامعه متخصصان نساجی ایران رفتیم تا طی گفت و گویی بررسی کنیم آیا ایران ظرفیت کافی برای ورود به بازار پوشاک روسیه را با حضور رقبای قدر تولید کننده پوشاک بین المللی دارد یا خیر؟
ایران با صادرات ۵۰ میلیون دلار پوشاک در سال توان رقابت با رقبای قدری همچون بنگلادش که سالانه بیش از ۴۰ میلیارد دلار از محل صادرات پوشاک ارز آوری دارند را ندارد
* همانطور که می دانید طی روزهای اخیر فعالان صنعت پوشاک، کیف و کفش به دنبال صحبت های رئیس شورای مراکز خرید روسیه به تکاپو افتاده اند تا چه محصولی را به بازار این کشور صادر کنند، به عنوان عضوی از جامعه پوشاک کشور بفرمایید در حال حاضر ایران ظرفیت کافی برای ورود به این بازار را دارد یا خیر؟
برای پاسخ به این پرسش ابتدا باید جایگاه صنعت پوشاک ایران و صنایع وابسته به آن را در سطح بین المللی بررسی کنیم. در حال حاضر چند کشور عمده به عنوان تولید کننده و تامین کننده عمده پوشاک دنیا معرفی می شوند که شامل بنگلادش با صادرات بالای ۴۰ میلیارد دلار در سال، ویتنام، چین و در نهایت ترکیه می شود. البته چین به عنوان بزرگ ترین تولیدکننده پوشاک جهان معرفی می شود که همه نوع پوشاکی را تولید و عرضه می کند.
بنابراین این چهار کشور عمده تولیدکنندگان پوشاک جهان هستند و رابطه شان با روسیه نیز شکراب نیست و اتفاقا از روسیه در درگیری های بین این کشور و اوکراین نیز یا حمایت کرده اند و یا حمایت شان تلویحی بوده است. حتی ترکیه که در رابطه به درگیری های اخیر انتقادهایی به روسیه کرده بود نیز همچنان طرف روسیه است.
بنابراین کشورهای تولید کننده عمده پوشاک جهان مشکل چندانی با روسیه ندارند که بخواهند پوشاک به این کشور نفرستند. اما در این بین فقط یک سری از کشورهای اروپایی از جمله ایتالیا، اسپانیا، انگلستان و غیره دست از صادرات پوشاک به این کشور کشیده اند که با توجه به تولیدات تجملی شان، سهم بازار چندانی نداشته اند.
علاوه بر این پوشاک ایران هم کیفیت و شهرت نام و نشان تجاری این کشورها را ندارد که بخواهد با خروج برای مثال ایتالیا از روسیه جایگزین آن شود؛ به طور حتم ترکیه، بنگلادش و یا کشورهایی که در این زمینه خیلی پیشرفت داشته اند جایگزین می شوند.
* با این تفاسیر به نظرتان در این برهه زمانی ایران نمی تواند از فرصت پیش آمده استفاده کند و جایگاهی در بازار روسیه بیابد؟
فرصت پیش آمده بازار خیلی خوب برای همه کشورها ایجاد کرده است. بنابراین برای ایران هم فرصت خوبی است اما مشروط بر اینکه ما آمادگی را به لحاظ کیفیت، نام و نشان تجاری و مُدی که مورد نظر کشورهای اروپایی باشد داشته باشیم تا بتوانیم از آن استفاده کنیم.
بنابراین فکر نکنید الان بتوانیم برویم جایگزین ایتالیا و اسپانیا در روسیه شویم، ضمن اینکه تولیدکنندگان عمده جهانی هم الان مشکلی با روسیه ندارند و راحت تر از ایران می توانند جایگزین شوند؛ چرا که آن ها در بازارهای بین المللی رقابت می کنند اما متاسفانه بازار ایران به یک بازار محلی داخلی تبدیل شده که هیچ رقیبی ندارد. نه ما با تولیدکنندگان خارجی در سطح بین المللی رقابت می کنیم و نه اجازه می دهیم کسی از خارج به ایران بیاید و با ما رقابت کند.
بنابراین آن توان و آمادگی که یک جهش صادراتی را در بخش پوشاک داشته باشیم را اکنون نداریم اما ممکن است بتوانیم با یک سری سیاست های درست در آینده این ظرفیت را پیدا کنیم.
ای کاش قبل تر با رقابتی کردن صنعت پوشاک کشور، فرصت ورود به بازارهای بین المللی را ایجاد می کردیم تا موقعیت هایی همچون خروج اروپایی ها از بازار روسیه که پیش می آمد را از دست نمی دادیم
* با این شرایط اگر تولیدکنندگان در گذشته با طرح هایی همچون طرح ساماندهی پوشاک که بحث واردات را هم دنبال می کرد مقابله نمی کردند و متولیان هم فضای رقابتی را در کشور فراهم می کردند، امروز امکان ورود به بازار روسیه را داشتیم؟
بله، ای کاش قبل تر با رقابتی کردن این صنعت، این فرصت را ایجاد می کردیم تا همچنین موقعیت هایی که پیش می آمد را از دست نمی دادیم و می توانستیم از آن ها استفاده کنیم. متاسفانه سال های اخیر با غیر رقابتی کردن صنعت پوشاک اکنون این قبیل فرصت ها را از دست می دهیم و در آینده هم شاهد از دست رفتن بیشتر فرصت ها هستیم.
بنابراین طبیعی است که کشوری همچون بنگلادش، ترکیه، ویتنام و غیره راحت تر بتوانند بازار روسیه را به دست بگیرند. آن ها رقبای قدر تری هستند و قوانین بازی های بین المللی را بهتر از ما بلد هستند؛ چرا که بیشتر در این فضا کار کرده اند. البته این فرصت برای ما هم خوب است اما انتظار جهش صادراتی را بعید می دانم داشته باشیم.
* پشت پرده ممانعت از ورود پوشاک خارجی به کشور چه افرادی هستند؟ آیا مافیای در این حوزه داریم که پوشاک را از یک صنعت جهانی به صنعتی محلی تبدیل کرده باشد؟
نمی دانم در صنعت پوشاک مافیا را داریم یا نه، اما دولت سیاست حمایت از تولید کننده را دارد و از صنعت پوشاک حمایت نمی کند. بنابراین اگر از صنعت پوشاک به موقع حمایت کرده بودیم الان می توانستیم ادعا کنیم یک سهم قابل توجهی از بازار روسیه را به دست بیاوریم اما متاسفانه فقط از تولید کننده حمایت می کنیم.
اسم تولید کننده خاصی را نمی آورم، دولت به صورت عام از تولید کننده ها حمایت می کند اما از صنعت پوشاک که بتوانیم یک صنعت بین المللی و رقابتی داشته باشیم حمایت نمی کند و مرزها را می بندد. بنابراین تولید کنندگان هرچه بخواهند تولید می کنند و بازار داخلی را هم در دست دارند. از این رو عجیب نیست که صنعت برای چنین روزی که یک بازاری مثل روسیه در دسترس باشد رشد نمی کند.
همانطور که اشاره کردم متاسفانه صنعت پوشاک ایران یک صنعت محلی شده است. یعنی برای مصرف کننده ایرانی تولید می کنیم و آمادگی نداریم برای مصرف کننده روسی یا مناطق دیگر تولید کنیم. اگر از صنعت حمایت می کردیم الان کالاهای بین المللی داشتیم که بتوانیم در تمام جهان رقابت کنیم اما چون از تولید کننده داخلی مان حمایت می کنیم، کالاهایمان مختص به مصرف کننده ایرانی است.
امروز در بازار روسیه تا بخواهیم بازاریابی کنیم و ببینیم سلیقه آن ها چیست و چه می خواهند و در اینجا سفارش بگیریم و تولید کنیم، ترکیه بازار آنجا را گرفته است؛ چون قبل تر هم حضور داشته است
* بنابراین اوج مشکلاتی که امروز نمی توانیم نهایت استفاده را از صادرات پوشاک به کشورهای اروپایی ببریم به طرح های حمایتی دولت طی ادوار گذشته از تولید کنندگان به صورت یک طرفه بر می گردد؟
بله، همچنین امروز در بازار روسیه تا بخواهیم بازاریابی کنیم و ببینیم سلیقه آن ها چیست و چه می خواهند و در اینجا سفارش بگیریم و تولید کنیم، ترکیه بازار آنجا را گرفته است؛ چون قبل تر هم حضور داشته است. بنابراین وقتی مرز را می بندیم از یک طرف مرز بسته نمی شود و دو طرفه بسته می شود؛ در نتیجه خودمان هم محبوس شده ایم.
به اسم حمایت از تولید خودمان را حبس کرده ایم و اجازه ورود هم نمی دهیم، بنابراین آن ها هم اجازه نمی دهند کالاهای ما صادر شود. تجارت یک بازی دو طرفه است. بنابراین حضوری در بازارهای بین المللی نداریم. حتی اگر درصد کوچکی در بازار روسیه حضور داشتیم، می توانستیم اکنون آن را گسترش دهیم اما چون حضور نداریم نمی دانیم مصرف کننده روسی دنبال چه کالایی است؟ لباس گرم می خواهد؟ کاپشن یا بافتنی می خواهد؟ آیا آمادگی داریم محصول مورد نظر روسیه را تولید کنیم؟
اصلا نمی دانیم آن ها چه می خواهند و تا بخواهیم بازار آن ها را رصد کنیم این کار را ترکیه، بنگلادش، چین، ویتنام و غیره انجام داده اند و بسترشان آماده است و فقط می توانند تولید شان را افزایش دهند و خیلی راحت تر و زودتر و سریع تر از ما به بازار روسیه دسترسی پیدا کنند.
* با این شرایط به نظرتان حداکثر صادرات و ارز آوری در صورت ورود ایران به بازار روسیه چقدر می تواند باشد؟ اگر ایده آل ها رعایت شده بود چقدر می توانستیم ارزآوری داشته باشیم؟
صادرات پوشاک ما در یکی دو سال گذشته سالی ۵۰ میلیون دلار بوده این درحالی است که بنگلادش بیش از ۴۰ میلیارد دلار صادرات دارد و این عدد اصلا قابل مقایسه نیست. پوشاک ما در حدود ۵۰ میلیون دلار در سال صادرات دارد که در بهترین شرایط بازار روسیه برای ایران باز شود، تعرفه ها را بردارند و غیره، اگر بخواهیم ۱۰۰ درصد جهش صادراتی در این زمینه پیدا کنیم که بعید است، ۵۰ میلیون به ۱۰۰ میلیون دلار می رسد. بنابراین در نهایت در مقابل عدد بنگلادش یا ویتنام که بالای ۳۰ میلیارد است عدد قابل رقابتی نخواهیم یافت.
در مورد شرایط ایده آل پیش بینی وزارت صمت این بود که صادرات پوشاک را به یک میلیارد دلار برساند اما چند سال است که بر روی ۵۰ میلیون دلار به خاطر همین بستن مرزها مانده است. وقتی دیوار بکشیم از دو طرف دیوار کشیده می شود و یک طرفه نیست. بنابراین در بحث صادرات نمی توانیم موفق عمل کنیم درحالی که مرزها را بسته ایم و اجازه واردات نمی دهیم.
در بحث نساجی کالاهایی که می توانیم خیلی خوب صادر کنیم، کیفیت و تنوع خوبی دارد در مرحله اول فرش ماشینی ایران است. فرش ماشینی، صنعتی است که اگر مقداری بستر های تجاری و سیاسی آن آماده باشد، کالای قابل عرضه و رقابتی در سطح جهان است. قبل تر هم کشورهای آسیای میانه مشتریان خوبی برای فرش ماشینی داشته ایم
* به عنوان فعال اقتصادی به نظرتان ایران در این بازده زمانی در چه محصولی می تواند ارز آوری بیشتری داشته باشد که قابل ارائه تر است؟
در بحث نساجی کالاهایی که می توانیم خیلی خوب صادر کنیم، کیفیت و تنوع خوبی دارد در مرحله اول فرش ماشینی ایران است. فرش ماشینی، صنعتی است که اگر مقداری بستر های تجاری و سیاسی آن آماده باشد، کالای قابل عرضه و رقابتی در سطح جهان است.
قبل تر هم کشورهای آسیای میانه مشتریان خوبی برای فرش ماشینی داشته ایم و هنوز هم هستند. به نظر بنده این بخش می تواند ظرفیت خوبی برای صادرات و ارز آوری داشته باشد. به خصوص که یک کالای نهایی است و ارزش افزوده خوبی هم دارد. البته پوشاک هم اگر بتوانیم آن را صادر کنیم، ارزش افزوده خوبی دارد. به دنبال این ماجرا یه بخش بزرگی از صنعت نساجی از جمله ریسندگی، بافت، رنگ رزی، چاپ و غیره حرکت می کند و همه این ها هم با صادرات کالای نهایی توسعه می یابند.
به نظر بنده در کالای نهایی فرش ماشینی خیلی خوب می توانیم در کشورهای خارجی و به خصوص روسیه حضور پیدا کنیم. بخش الیاف پلی استر و نخ های پلی استری نیز رشد و توسعه خوبی داشته اند و می توانند به بازار روسیه راه پیدا کنند اما مشکل اینجاست که بازار داخلی هنوز خیلی اشباع نیست اما فرش ماشینی سالی ۴۰ تا ۵۰ میلیون متر مازاد دارد.
* با این تفاسیر به نظرتان صادرات فرش ماشینی چقدر می تواند به درآمدهای ارزی کشور کمک کند؟
اگر ۵۰ میلیون متر را متری ۲۰ دلار هم صادر کنیم حداقل یک میلیارد دلار می توانیم در بخش فرش ماشینی ارز آوری داشته باشیم. جدا از این ارز آوری، این اتفاق صنعت فرش ماشینی نیز تکان قابل توجهی می دهد. فرض کنید یک میلیارد دلار ارز در صنعت فرش ماشینی بیاید. این موضوع می تواند باعث یک تحول کیفی و کمی در صنعت فرش ماشینی، اشتغال، ارزش افزوده و غیره شود و خیلی کمک بزرگی می تواند به این صنعت کند.
نظر شما