توحید ورستان؛ بازار: در روزهای اخیر شاهد سفر مقامات چهار کشور عربی حوزه خلیج فارس به پکن هستیم که تقریبا یک هفته پیش از سفر وزیر امور خارجه ایران به این کشور صورت میگیرد. در سالهای اخیر شاهد تعمیق روابط اقتصادی چین و کشورهای عربی بوده ایم که باعث افزایش حجم تجارت دوجانبه نیز شده است بطویکه براساس آخرین داده‌ها چین در سال ۲۰۲۱ تبدیل به شریک نخست کشورهای عربی شد. همچنین میزان سرمایه گذای کشورهای عربی در چین روند افزایشی به خود گرفته است.
در این میان چین بر اساس همکاری‌های فعلی، اطمینان دارد که همکاری دو طرف در بخش‌های نوظهور مانند اقتصاد دیجیتال، انرژی‌های نو و هوش مصنوعی گسترش یابد و همکاری‌های اقتصادی و تجاری چین و اعراب را به سطح جدیدی ارتقا دهد.
در ماه جولای سال ۲۰۲۱، چین اسناد همکاری طرح ابتکار کمربند و جاده (BRI) را با ۱۹ اقتصاد عربی امضا کرده است. بر اساس گزارشی که منتشر شد، همکاری‌های انرژی چین و کشورهای عربی عمیق‌تر شده است، همچنین پروژه‌های بزرگ در زمینه‌های برق، ارتباطات، پارک‌های صنعتی، انرژی هسته‌ای، ماهواره‌ها و انرژی‌های نو پیشرفت بالایی داشته است.
تمرکز بر تجارت و انرژی
تجارت دوجانبه در سال گذشته به ۲۳۹.۸ میلیارد دلار رسید و در این میان صادرات چین به کشورهای عربی با ۲.۲ درصد رشد سالانه به ۱۲۳.۱ میلیارد دلار بود. همچنین سرمایه گذاری مستقیم چین در کشورهای عربی تا سال ۲۰۲۰ به ۲۰.۱ میلیارد دلار رسیده است. البته چین قصد دارد منابع بیشتری را در بازارهای کلیدی عربی مانند عربستان سعودی و امارات مستقر کند، چون شرکت‌های تابعه آن پروژه‌های بسیاری از جمله پل‌ها، تونل‌ها، ساختمان‌ها، جاده‌ها، ساختمان‌های مسکونی، اداری و تجاری را ساخته اند.
در موضوع انرژی نیز منطقه خاورمیانه و به ویژه کشورهای خلیج فارس از جایگاه ویژه ای برای پکن برخوردار هستند بطوریکه در حال حاضر بیش از ۴۰ درصد نفت وارداتی توسط کشورهای عربی تامین میشود
بنابراین تمام شواهد و قراین نشان دهنده آینده روش در روابط اقتصادی پین و اعراب است. بطوریکه در شورای همکاری خلیج فارس و وزارت خارجه چین در بیانیه مشترکی که پس از دیدار مقام‌های ارشد دو طرف منتشر شد، بر امضای برنامه «اقدام مشترک برای گفتگوهای راهبردی» که قرار است بین سالهای ۲۰۲۵-۲۰۲۲ انجام شود، تأکید کردند. دو طرف همچنین بر ضرورت تکمیل مذاکرات بر سر «توافقنامه تجارت آزاد میان شورای همکاری خلیج فارس و چین و ایجاد منطقه تجارت آزاد میان دو طرف» تأکید کردند. البته لازم به یادآوری است که مذاکره برای توافقنامه تجارت آزاد دوجانبه از سال ۲۰۰۴ شروع ولی ناتمام مانده بود. همچنین در ماههای اخیر برخی از کشورهای عربی مانند امارات مشابه همین قرارداد را به کشور کره جنوبی نیز منعقد کرده بودند.
در موضوع انرژی نیز منطقه خاورمیانه و به ویژه کشورهای خلیج فارس از جایگاه ویژه ای برای پکن برخوردار هستند بطوریکه در حال حاضر بیش از ۴۰ درصد نفت وارداتی توسط کشورهای عربی تامین میشود. همچنین پس از انعقاد قرارداد اوکاس در راستای تحویل زیردریایی هسته ای از سوی آمریکاو انگلستان به استرالیا، روابط پکن و کانبرا تیره شده که منجر به کاهش صادرات LNG استرالیا به چین شده است بنابراین پکن برای جبران این موضوع روی به قطر آورده است و براساس قرارداد سال گذشته قرار بر افزایش صادرات گاز مایع به این کشور شد.
رابطه پکن و ریاض
بصورت سنتی ریاض جایگاه ویژه ای در میان کشوهای عربی منطقه داشته و به نوعی سیاست خود را به این کشورها تحمیل کرده است. از همین روی بیشتر کشورهای با تقویت رابطه خود با عربستان در واقع به دنبال افزایش جا پای خود در کشورهای دیگر عربی هستند و چین نیز از آن مستثنی نیست. با در نظر گرفتن وابستگی متقابل پکن و کشورهای عربی، پکن در درگیری‌های عربستان سعودی با ایران، تقریبا موضع بی‌طرفانه گرفت. عربستان سعودی و ایران از نیروهای نیابتی خود در لبنان به یمن حمایت می‌کنند و چین همچنان حامی برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) یا توافق هسته‌ای ایران است. هیچ نشانه ای وجود ندارد که نشان دهد سعودی‌ها به دنبال فشار بر چین برای نقض برجام، همانطور که ایالات متحده انجام داده است، وجود ندارد چون با رشد تجارت دوجانبه، علاقه عربستان به توسعه گفت‌وگوهای سطح بالا با پکن نیز افزایش یافت.
چین به سرعت به مصرف کننده اصلی نفت عربستان تبدیل شد و عربستان سعودی به طور مداوم بیش از هر کشور دیگری انرژی چین را تامین کرد موضوعی که در سال ۲۰۲۱ بیشتر به چشم آمد. با رشد تجارت، علاقه عربستان به توسعه گفت‌وگوهای سطح بالا با پکن نیز افزایش یافته است که بازتابی از اهمیت چین برای عربستان سعودی است. بطویکه ملک عبدالله، پادشاه سعودی، در سفر ژانویه ۲۰۰۶ خود چندین موافقتنامه عمده در زمینه همکاری انرژی امضا کرد.
در مارس ۲۰۱۷، ملک سلمان به عنوان بخشی از یک سفر بزرگ آسیایی به مالزی، اندونزی، برونئی و ژاپن، از چین نیز دیدن کرد. چین مقصد نهایی او شد و باز هم تاکید بر تجارت و انرژی بود.
مهمترین مبادله اخیر بین عربستان سعودی و چین در فوریه ۲۰۱۹ روی داد، زمانی که محمد بن سلمان ولیعهد به عنوان بخشی از یک تور آسیایی از این کشور دیدار کرد. این اولین سفر خارجی بزرگ ولیعهد پس از قتل جمال خاشقجی روزنامه‌نگار سعودی در کنسولگری عربستان در استانبول ترکیه در اکتبر ۲۰۱۸ بود. ولیعهد به دلیل دست داشتن در مرگ ستون نویس واشنگتن پست، توسط بسیاری از مردم جهان طرد شده است، اگرچه دولت ترامپ در کنار او ایستاد. در این دیدار توافق نامه‌ای برای ساخت یک مجتمع پالایشی و پتروشیمی در استان لیائونینگ به عنوان سرمایه گذاری مشترک عربستان و چین و همچنین چندین قرارداد دیگر امضا شد.
از همه مهمتر، ولیعهد علناً تأکید کرد که «چین حق دارد اقدامات ضد تروریسم و افراط‌زدایی را برای حفظ امنیت ملی انجام دهد.» این تأیید آشکاری از سرکوب اقلیت مسلمان اویغور توسط چین در استان سین کیانگ بود که انتقاد گروه‌های مدافع حقوق مسلمانان از ولیعهد به دلیل کوتاهی در دفاع از حقوق یک جامعه مسلمان را برانگیخت.
به باور بسیاری از عربستان سعودی برای روابط خود با چین ارزش قائل است، اما به خوبی از محدودیت‌های آن آگاه است. پکن جایگزین واشنگتن در جهان بینی ریاض نخواهد شد، حتی اگر روابط ایالات متحده و عربستان در دولت بایدن تضعیف شود. مانند بسیاری از مسائل مربوط به پادشاهی عربستان سعودی، روابط ریاض با چین تماماً در مورد نفت است. چین بزرگترین شریک تجاری اقتصادی عربستان سعودی است زیرا بزرگترین واردکننده نفت عربستان است. با این حال، همکاری استراتژیک اندکی بین این دو وجود دارد و چین نیز در خصومت سعودی‌ها با ایران شراکت ندارد. شریک استراتژیک عربستان سعودی همچنان ایالات متحده است و تقریباً تمام تسلیحات آن از ایالات متحده، بریتانیا و سایر کشورهای غربی تامین میشود.
اهمیت تجارت آزاد دوجانبه
همانطور که در بالا اشاره شد چین و کشورهای عربی بر انعقاد تجارت دوجانبه تاکید کرده اند. البته سال‌هاست که چین به دنبال انعقاد قراردادهای تجارت آزاد در سطح بالا با کشورهای خلیج است که در راستای تقویت و افزایش حجم تجارت و تنوع آن بین کشورهای شورای همکاری خلیج فارس خواهد بود و فرصت‌های سرمایه‌گذاری برای شرکت‌های بخش دولتی و خصوصی را افزایش می‌دهد. آخرین صحبت در مورد تمایل چین برای انعقاد قراردادهای تجاری با کشورهای حاشیه خلیج فارس از سوی وانگ یی وزیر امور خارجه چین انجام شد در اواخر مارس ۲۰۲۱ ابراز شد.
در ۲۲ مارس ۲۰۲۱، قطر پترولیوم قرارداد خرید و فروش بلندمدتی با شرکت نفت سینوپک چین امضا کرد که بر اساس آن سالانه دو میلیون تن گاز طبیعی مایع به این شرکت عرضه خواهد کرد. همچنین چین شریک تجاری اصلی کویت است و حجم مبادلات تجاری بین دو کشور در سال ۲۰۱۷ از ۱۲ میلیارد دلار فراتر رفت
چین در سال ۲۰۱۹ با حضور محمد بن سلمان، ولیعهد و شی جین پینگ، رئیس جمهور چین، ۱۲ قرارداد تجاری مشترک با عربستان سعودی به ارزش ۲۸ میلیارد دلار امضا کرد، همچنین امارات ۱۶ قرارداد با چین در زمینه‌های اقتصاد، نفت و محیط زیست امضا کرد. این قراردادها شامل واگذاری توسعه یک منطقه مسکونی و تفریحی در مجاورت فرودگاه بین المللی داکسینگ در پکن به شرکت اماراتی Emaar با سرمایه گذاری ۱۱ میلیارد دلاری بود.
در ۲۲ مارس ۲۰۲۱، قطر پترولیوم قرارداد خرید و فروش بلندمدتی با شرکت نفت سینوپک چین امضا کرد که بر اساس آن سالانه دو میلیون تن گاز طبیعی مایع به این شرکت عرضه خواهد کرد. همچنین چین شریک تجاری اصلی کویت است و حجم مبادلات تجاری بین دو کشور در سال ۲۰۱۷ از ۱۲ میلیارد دلار فراتر رفت. حدود ۴۰ شرکت چینی در بخش نفت، ساخت و ساز و زیرساخت ها در کویت فعالیت می‌کنند.
بنابراین چین از روابط نزدیک با کشورهای خلیج فارس برخوردار است، و تمایل واقعی کشورهای خلیج فارس و چین برای توسعه این مشارکت در افق‌های گسترده تر وجود دارد. پس از نزدیکی سیاسی خلیج فارس و چین، توسعه شگفت انگیز و سریعی در روابط اقتصادی صورت گرفت تا اینکه مبادلات تجاری بین چین و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در سال ۲۰۱۹ از ۱۸۰ میلیارد دلار یا ۱۱ درصد کل تجارت خارجی شورای همکاری خلیج فارس گذشت و در سال ۲۰۲۰، چین جایگزین اتحادیه اروپا بعنوان اولین شریک تجاری شورای همکاری خلیج فارس شد که در سال ۲۰۲۱ نیز تداوم داشت. در ننتیجه براساس داده های رسمی میتوان اینگونه برداشت کرد که زمینه برای اجرای توافقنامه تجارت آزاد دوجانبه فراهم است.
نظر شما