بازار؛ گروه بین الملل: ترکیه کشوری در گروه ۲۰ بوده که دارای موقعیت ژئواستراتژیک کلیدی در چهارراه اروپا، آسیا و آفریقا می باشد. ۷۵ درصد از کل تقاضای انرژی ترکیه برون سپاری می شود و این کشور برای تامین ۹۵ درصد مصرف داخلی خود به واردات نفت و گاز وابسته است. در سال‌های اخیر، امنیت انرژی برای حفظ رشد اقتصادی ترکیه اهمیت بیشتری پیدا کرده است.
این مهم به دلیل تغییر اتحادهای ژئوپلیتیکی در خاورمیانه مانند توافقنامه آبراهام، مجمع گاز شرق-مد (EMGF)، رکود اقتصادی جهانی مرتبط با بیماری همه گیر، تلاش برای رهبری سیاسی در منطقه و به ویژه، بدتر شدن روابط ترکیه با خاورمیانه از زمانی که شورش های عربی انزوای ترکیه را از مشارکت های انرژی تشدید کرد.
تقاضای آینده برای گاز در ترکیه به شدت با قیمت، حجم و مدت عرضه مرتبط است. در همین حال، تصمیم حزب عدالت و توسعه برای تنوع بخشیدن به عرضه گاز به استدلال ژئوپلیتیک و همچنین عقلانیت اقتصادی اشاره دارد. تا سال ۲۰۲۱، با روی آوردن ترکیه به زغال‌سنگ و انرژی‌های تجدیدپذیر برای کاهش واردات غیرقابل انعطاف با خط لوله از روسیه تا ۶۲ درصد و ایران تا ۳۲ درصد، سهم واردات LNG از آمریکا را ۱۴۴ درصد، آذربایجان را ۲۰.۵ درصد و قطر را ۳۲ درصد کاهش داد.
این تحولات به تغییر سیاست انرژی ترکیه به سمت خودمختاری بیشتر به دلیل افزایش ژئوپلیتیکی که بر وضعیت نامطمئن ترکیه بین ناتو و روسیه در دریای سیاه تأثیر می‌گذارد، وخامت شرایط اقتصادی در داخل و تغییر محاسبات سیاسی اردوغان اشاره دارد.
از یک سو، از زمان الحاق کریمه به روسیه در سال ۲۰۱۴، اردوغان خواستار افزایش حضور ناتو در دریای سیاه و حتی به به‌روزرسانی رژیم کنوانسیون مونترو (۱۹۳۶) که بر عبور از تنگه‌های ترکیه حاکم است می باشد. از سوی دیگر، اردوغان مشتاق بهبود روابط تجاری با روسیه و افزایش حجم تجارت دوجانبه به ۱۰۰ میلیارد دلار در سال است.
ظاهراً ترکیه به دنبال متعادل کردن سبد انرژی خود و توزیع ریسک ژئوپلیتیکی بین شرکای تجاری خود در غرب، خاورمیانه و اوراسیا با تغییر منابع محلی برای تولید برق و تنوع بخشیدن به پایگاه واردات گاز برای گرمایش و تولید صنعتی است.
علاوه بر این، میدان گازی دریایی ۵۴۰ میلیارد مترمکعبی اخیراً کشف شده در دریای سیاه، در صورت تولید و درآمدزایی، می‌تواند کسری حساب جاری را به میزان ۳ تا ۴ میلیارد دلار در سال کاهش دهد و ۳۰ درصد از تقاضای ترکیه در سال‌های ۲۰۲۷-۲۸ را برآورده کند.
نیروگاه های صنعتی ترکیه به برق تولید شده با گاز نیاز دارند، بنابراین بیشتر گاز قابل بازیافت، اگر نگوییم تمام گاز قابل بازیافت، که به طور متوسط ۴ تا ۵ میلیارد مترمکعب در سال تخمین زده می شود، در تولید برق به عنوان پشتیبان به کار گرفته می شود. ترکیه و یونانی‌های قبرس از سال ۲۰۰۴ بر سر مناطق دریایی و حقوق انرژی در شرق مدیترانه درگیر مناقشات شدیدی هستند.
سه قرارداد بلندمدت گاز ترکیه در حال حاضر منقضی می شود که دو مورد از آنها تمدید شده و یکی برای مذاکره با روسیه است. از آنجایی که قیمت‌های پایین در چند سال گذشته سرمایه‌گذاری در بخش انرژی را در سطح جهان کاهش داده است، افزایش غیرمنتظره تقاضا در سال ۲۰۲۱ قیمت گاز را افزایش داد.
ترکیه به دلیل قدرت چانه زنی نسبتا ضعیف خود، سه برابر قیمت گاز روسیه را نسبت به اتحادیه اروپا در سال های گذشته پرداخت کرد. علاوه بر این، تنگناهای وخیم اقتصادی ارزش لیر ترکیه را بیش از ۲۰ درصد از ابتدای سال جاری کاهش داد و پرداخت گاز وارداتی به دلار را دشوارتر کرد.
سوال مهم این است که روسیه تحت چه شرایط و ضوابطی برای تمدید قرارداد ۸ میلیارد مترمکعبی به ترکیه پیشنهاد می دهد. پوتین به اردوغان اطمینان داد که ترکیه از بحران گاز در اروپا در امان است و به لطف خط لوله ترک استریم احساس اطمینان و ثبات می کند، اما سرنخی در مورد شرایط یا قیمت هایی که به جریان اضافی گاز از گازپروم مرتبط می شود ارائه نکرد.
همانطور که انتظار می رفت، روسیه از انرژی به عنوان ابزار چانه زنی در مذاکرات خود با ترکیه برای تجدید قرار داد استفاده می کند، همانطور که با آلمان برای نورد استریم ۲، یکی از دو مشتری بزرگ گازپروم، استفاده کرد.
در نشست اخیر در سوچی دریای سیاه، اردوغان و پوتین اشاره ای به توافق نکردند، اما ترکیه مطمئناً خواهان یک قرارداد کوتاه مدت با نرخ های معقول و انعطاف پذیر است تا فضای بیشتری برای LNG و گاز داخلی آن از دریای سیاه ایجاد کند.
کشف در میدان گازی ساکاریا از سال ۲۰۲۳ آغاز می شود. در این زمینه، این موضوع جای سوال دارد که آیا خط لوله ترک استریم روسیه که تنها هدف آن حذف ترانزیت گاز از طریق اوکراین است، ممکن است به کمک ترکیه بیاید - در طول بحران فعلی گاز، که احتمالاً در ۶ تا ۱۲ ماه آینده ادامه خواهد داشت؟
همانطور که شواهد نشان می دهد، ترکیه مانند گذشته در برابر سیاست انرژی آسیب پذیر نیست و موضع قوی تری دارد. اگرچه مسکو و آنکارا بر سر برخی از منافع استراتژیک مانند سوریه اختلاف نظر دارند و روسیه به طور محکم خود را در شرق مدیترانه و شام مستقر کرده است، اما دیگر مانند ۱۰ تا ۱۵ سال پیش از قدرت انحصاری در تامین گاز به ترکیه برخوردار نیست.
به طور خلاصه، کشف ذخایر گازی دریای سیاه توسط ترکیه یک تحول اساسی است که ممکن است به طور قابل توجهی عدم تعادل تجاری دوجانبه با روسیه را به نفع آنکارا تغییر دهد.
اگرچه ترکیه عمدتاً به دلایل اقتصادی برای کاهش کسری حساب جاری و افزایش سهم ورودی محلی برای تولید برق به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر و زغال‌سنگ روی می‌آورد، انحراف تجارت در سایر ستون‌های انرژی مانند گاز خط لوله/LNG به افزایش منطق ژئوپلیتیکی اشاره دارد.
به نظر می رسد هدف اصلی دولت ترکیه در ژئوپلیتیک انرژی، نفی قدرت انحصاری به هر تامین کننده خارجی و حفظ مجموعه متنوعی از مشارکت ها در استراتژی «تعادل تهدید» باشد.
نظر شما