فرحناز سپهری؛ خبرگزاری بازار-شتابدهنده ها و سرمایه گذاری های خطر پذیردر راستای حمایت های خود از کسب و کارهای نوپا، با چالشهایی متعددی روبرو هستند؛ به طوری که برای حل مشکلات شان، به نهادی بالادستی نیاز دارند تا پیگیر مشکلات آنها باشد. از این رو و برای تحقق این امر انجمن سرمایه گذاری خطرپذیر ایران در سال ۱۳۸۸ شکل گرفت؛ که در حال حاضر بیش از ۵۰ عضو فعال اصلی اکوسیستم کارآفرینی ایران را داراست. برای آشنایی بیشتر با این انجمن وفعالیتها، خبرگزاری بازار گفتگویی با یونس حمیدی کارشناس ارشد اقتصاد دانشگاه تهران و دبیر انجمن سرمایه‌گذاری خطرپذیر ایران انجام داده است.
انجمن سرمایه گذاری خطرپذیر و بیش از ۵۰ عضو فعال اصلی اکوسیستم کارآفرینی ایران
در ابتدا از یونس حمیدی خواستیم تا مقدمه ای بر چگونگی تاسیس انجمن سرمایه گذاری خطرپذیر ایران بیان کند، وی توضیح داد: فعالان عرصه سرمایه‌گذاری خطرپذیر و نهادهای پشتیبان این صنعت طی انعقاد تفاهم نامه‌ای داخلی در سال ۱۳۸۸ تصمیم به ایجاد کانونی برای گردهمایی فعالان این صنعت در ایران گرفتند. این تفاهم‌نامه در سال ۱۳۹۱ منجر به تشکیل و ثبت انجمن صنفی کارفرمایی صندوق‌ها و نهادهای سرمایه‌گذاری خطرپذیر کشور گردید. انجمن سرمایه گذاری خطرپذیر ایران در حال حاضر با داشتن بیش از ۵۰ عضو فعال اصلی اکوسیستم کارآفرینی ایران در حال گسترش شبکه اعضا و جذب دیگر مجموعه های علاقه‌مند می‌باشد.
دبیر انجمن سرمایه گذاری خطرپذیر ایران در ادامه افزود : در حال حاضر ۲۳ صندوق غیردولتی پژوهش و فناوری، ۱۹ شرکت سرمایه گذاری خصوصی، ۴ صندوق جسورانه بورسی ۵ شرکت ارائه دهنده خدمات فناوری ونیز ۲ شتابدهنده سرمایه گذاری اعضا انجمن را تشکیل می‌دهند.
حمیدی درباره شرایط عضویت گفت: عضویت در این انجمن با توجه به استراتژی‌ها و اهداف تعیین شده در اساسنامه به دو صورت پیوسته و وابسته تعیین می‌گردد. نهادهایی که با داشتن حداقل ۵میلیارد ریال سرمایه ثبتی و درج عبارت تجاری سازی فناوری‌ها در اساسنامه و نیز داشتن عملکرد قابل توجه در زمینه ارائه انواع خدمات مالی و اعتباری به شرکت‌های دانش بنیان و استارتاپ‌ها داشته باشند می توانند عضویت پیوسته داشته باشند. در غیر این صورت عضویت مجموعه‌ها به صورت وابسته خواهد بود.
وی همچنین تقویت و ایجاد شبکه ارتباطی بین اعضا انجمن با هدف انتقال تجربیات موفق، تشکیل کمیته‌های تخصصی و موضوعی بررسی و تقویت موضوعات مشترک، تدوین استانداردها ، انجام مکاتبات با نهادها و سازمان‌های دولتی در جهت بررسی و پیگیری مشکلات صنفی اعضا انجمن را از برنامه توسعه ای انجمن یاد کرد.
توسعه روابط بین اعضا از طریق انجمن در جهت شناسایی موانع
درا دامه دبیر انجمن توضیح داد: با تغییر شرایط و گستردگی کسب و کارها، نیازهای مالی آنها نیز تغییرات اساسی داشته است. نهادهای مالی که عمدتا با شرکت‌های دانش بنیان و استارتاپ‌ها در ارتباطند بر حسب تخصص‌ها، حوزه‌های فعالیت و حتی نوع نگرش و تفکر مدیران خود با مدل‌های مالی متنوع و نوینی در حال ارائه خدمات خود هستند
در عین حال که برای رفع مشکلات و موانع نهادهای مالی فعال در حوزه نوآوری معتقد است نهادهای مالی فعال در حوزه نوآوری همانند بسیاری از کسب و کارها با مشکلات و موانع قانونی بسیاری رو به رو هستند که در برخی موارد پیگیری این موضوعات از توان هر یک از اعضا به صورت جداگانه خارج است. لذا توسعه روابط بین اعضا از طریق انجمن در جهت شناسایی موانع و دریافت پیشنهادات و ارائه راه حل‌های عملیاتی می‌تواند در تسریع و حل مشکلات بسیار موثر واقع شود.
دولت مهمترین ارکان بازیگران اقتصادی است
در ادامه وی به این پرسش که در مقایسه با سایر کشورها، برای حمایت از مراکز سرمایه گذاری خطر پذیر باید چه اقداماتی صورت گیرد، گفت: شرایط اقتصاد ایران به لحاظ ماهیتی با بسیاری از کشورهای جهان تفاوت دارد، در اقتصاد ایران دولت به عنوان یکی از مهمترین ارکان بازیگران اقتصادی در تمامی بخش‌های نقش بسیار پر رنگی دارد. دولت به عنوان بزرگترین عرضه کننده و تقاضا کننده کالا و خدمات، مهمترین و بزرگترین منابع مالی را نیز در اختیار دارد. لذا طبیعی است که مهمترین جهت دهنده به حرکت کلی اقتصاد باشد.
حمیدی در ادامه افزود: بر همین اساس جهت گیری نوآوری در کشور و سرمایه گذاری در این حوزه کاملا به سیاست‌های دولت و نهادهای وابسته به آن بستگی داشته باشد. تمامی نهادهای مالی فعال در اکوسیستم نوآوری کشور به طیف عظیمی از حمایت‌ها از جمله دسترسی به منابع مالی ارزان‌تر، معافیت‌های بیمه‌ای و مالیاتی، دسترسی به سامانه‌های اطلاعات مالی و اعتباری در کنار ایجاد اطمینان در فضای کسب و کار، تسهیل ورود شرکت‌های بزرگ صنایع از قبیل فولاد، نفت، خودرو سازی و... به سمت نوآوری و ایجاد انگیزه در سرمایه گذاران در خصوص روشن بود آینده صنعت سرمایه گذاری خطر پذیر نیازمند هستند.
وی همچنین به مشارکت دولت در صندوق از محل اعتبارات، کمک های فنی و اعتباری، وجوه اداره شده دستگاه‌های اجرایی به عنوان راهکاری برای تحقق برخی موارد فوق اشاره کرد. به گفته دبیر انجمن الزام تمامی بانک‌ها و سایر موسسات مالی به پذیرش ضمانت‌نامه‌های صادره توسط صندوق‌های پژوهش و فناوری و اضافه شدن صندوق‌های پژوهش و فناوری به ماده ۷ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت پس از موسسات اعتباری به عنوان بخش دیگر این از این راهکارهاست.
حمیدی درا دامه افزود: معافیت صندوق‌های پژوهش و فناوری از مالیات ارزش افزوده در بخش مربوط به فعالیت‌های بانکی و اعتباری، اعطای معافیت‌های ویژه مالیاتی به سرمایه گذاران خطرپذیر معادل حجم سرمایه گذاری‌های صورت گرفته هم از موارد دیگر است.
توسعه نهادها و ابزارهای مالی جدید
همچنین برای توسعه فعالیت سرمایه گذاری خطرپذیر هم وی براین باور است که توسعه سرمایه گذاران خطرپذیر سازمانی از طریق صندوق های سرمایه گذاری خطرپذیر با عمر محدود در قالب قانون "توسعه نهادها و ابزارهای مالی جدید" نقش بسیار موثری را می‌تواند داشته باشد.
در عین حال که دبیر انجمن در این باره گفت: همچنین تسهیل انتقال مالکیت سهام شرکت‌ها، پیش بینی مکانیسم‌های خروج مناسب نظیر ادغام و اکتساب در قانون تجارت می‌تواند، شکل گیری و توسعه فعالیت سرمایه گذاری خطرپذیر در کشور را رونق بخشد.
در ادامه حمیدی خاطر نشان کرد: تعریف جایگاه‌ها و مشخص کردن نقش‌ها و هویت برخی از نهادهای دولتی (از جمله صندوق نوآوری و شکوفایی) در جهت جلوگیری از موازی کاری، تداخل وظایف و رقیب شدن به نهادهای مالی خصوصی می‌تواند بهبود عملکرد کلی نظام تامین مالی نوآوری کشور را در پی داشته باشد.
از سوی دیگر وی با بیان اینکه ۹۰ درصد اعضای انجمن در تهران مستقر هستند افزود: بر اساس گزارش سالیانه انجمن سرمایه گذاری خطرپذیر از ۹ استان کشور اعضا این انجمن شکل گرفته‌اند. که بیش از ۹۰ درصد این اعضا در تهران مستقر هستند. انجمن سرمایه گذاری خطرپذیر کشور که بر اساس رسالت خود مبنی بر توسعه دانش سرمایه گذاری خطرپذیر در سطح کشور در کنار پیگیری عضویت نهادهای مالی تازه تاسیس مستقر در شهرستان‌ها به دنبال ارائه آموزش‌های لازم و انتقال تجربیات می‌باشد.
تعریف جایگاه‌ها و مشخص کردن نقش‌ها و هویت برخی از نهادهای دولتی (از جمله صندوق نوآوری و شکوفایی) در جهت جلوگیری از موازی کاری، تداخل وظایف و رقیب شدن به نهادهای مالی خصوصی می‌تواند بهبود عملکرد کلی نظام تامین مالی نوآوری کشور را در پی داشته باشد.
اعطای تسهیلات قرض الحسنه به شرکت‌های دانش بنیان در راستای کنترل کرونا
همچنین دبیر انجمن سرمایه گذاری خطر پذیر به اقدامات صورت گرفته در مقابله با کرونا اشاره کردو گفت: با توجه به شرایط حاکم بر کشور و جهان و بحران ناشی از انتشار ویروس کووید-۱۹ اعضا این انجمن با همکاری صندوق نوآوری و شکوفایی در آخرین روزهای سال ۹۸ اقدام به اعطای تسهیلات قرض الحسنه به شرکت‌های دانش بنیانی که در تولید تجهیزات پزشکی و مواد بهداشتی در در راستای کنترل این بیماری فعال بوده اند، اقدامات قابل توجهی را انجام داده‌اند.
درا دامه از وی خواستیم تا با توجه به نامگذاری سال ۹۹ به نام "جهش تولید" از سوی رهبر انقلاب برنامه های انجمن را در این راستا توضیح دهد و این طور ادامه داد: قطعا در سال جاری با توجه به هدف گذاری های صورت گرفته و شرایط ویژه امسال شاهد ظهور محصولات خاص پزشکی و استارتاپ‌های فعال در حوزه بهداشت و سلامت خواهیم بود که از طرف اعضا این انجمن تامین مالی و تجاری سازی شده اند.
حمایت مالی از استارت‌آپ‌ها ؛ به سختی انجام می گیرد
حمیدی با اشاره به شرایط فعلی و تاثیر ویروس کرونا روی بسیاری از کسب و کرها درباره آینده سرمایه گذری خطر پذیر گفت: در شرایط فعلی به سختی می‌توان نگاه خوش بینانه‌ای نسبت به وضعیت سرمایه گذاری خطرپذیر داشت. بحران ناشی از ویروس کرونا و تعطیلی بسیاری از کسب و کارها و عدم حل مشکلات اساسی سرمایه گذاران در مسیر سرمایه گذاری چشم انداز مناسبی از وضعیت سرمایه گذاری در سال پیش رو را نشان نمی‌دهد.
وی در ادامه یاد آور شد: اما ممکن است ورود سرمایه گذاران جدید مانند فرا صندوق‌ها، صندوق‌های جسورانه بورسی، صندوق‌های سرمایه گذاری شرکتی منابع جدیدی را به اکوسیستم نوآوری کشور تزریق کند. اما با توجه به وضعیت کلان اقتصاد کشور، سرمایه‌داران ترجیح می‌دهند سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت و زود بازده انجام دهند چرا که سرمایه‌گذار عقلانی رفتار کرده و نسبت به اقتصاد کلان کشور واقع بین است، بنابراین در چنین شرایطی به سختی وارد حمایت مالی از استارت‌آپ‌ها می‌شود.
لزوم حمایت‌های دولتی و اقدامات ویژه نهادهای ذیربط
دبیر انجمن سرمایه گذاری خطر پذیر همچنین گفت: از بر اساس تحلیل‌های صورت گرفته جهان بعد از کرونا متفاوت تر از شرایط فعلی خواهد بود. سرعت بهره‌مندی از فناوری در سطوح مختلف زندگی افزایش خواهد یافت و در میان مدت سبک زندگی بسیاری از افراد را تحت تاثیر قرار خواهد داد. بر همین اساس کشور ما نیز از قاعده مستثنی نخواهد بود و طبیعتاً در کنار تعطیلی برخی از کسب و کارها و یا تغییر شرایط آنها رونق بخش‌های دیگری را شاهد خواهیم بود.
در عین حال وی معتقد است شناسایی و سرمایه گذاری بر روی این استارتاپ‌ها در مدت زمان کوتاه‌تری نسبت به قبل صورت خواهد پذیرفت، سرمایه گذاری بر روی راندهای بعدی در حجم‌های انجام خواهد شد. که این امر خود تعداد و حجم معاملات سرمایه گذاری را افزایش خواهد داد. همچنین در شرایط بوجود آمده ناشی از بحران کرونا اهمیت و نقش نهادهای دولتی بیش از پیش احساس شده و خواهد شد.
حمیدی خاطر نشان کرد: سرمایه گذاران به دنبال حفظ کسب و کارهایی خواهند بود که قبلا بر روی آنها سرمایه گذاری کرده‌اند و کارآفرینان نیز نسبت به شروع کسب و کار جدید با محافظه کاری بیشتری اقدام خواهد نمود. تعدیل نیروی انسانی، کاهش تقاضا و مشکلات زنجیره تامین تنها بخشی از مشکلات کسب و کارها و سرمایه گذاران آنها خواهد بود. لذا حمایت‌های دولتی و اقدامات ویژه از طرف برخی از نهادها از قبیل معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، صندوق نوآوری و شکوفایی وزارت اطلاعات و ارتباطات بیش از پیش ضرورت خواهد یافت.