بازار، گروه استانها: این روزها بحث بازار رقابتی بسیار داغ است برخی معتقد هستند که بازار رقابتی می تواند به ارتقای کیفیت تولیدات داخلی و همچنین کاهش قیمت از سوی کارخانه ها منجر شود مقوله ای که نفع آن در نهایت به مردم می رسد چرا که کارخانه ها برای ارتقای کیفیت محصولاتشان با کمترین قیمت با هم به رقابت می پردازند اما گروه دیگر اعتقاد دارند که حضور رقبا باعث می شود که تولیدکننده داخلی ضرر ببیند.
از سوی دیگر منتقدان نظر دوم می گویند بازار بدون رقابت باعث می شود که تولیدگر ما با هر کیفیت و قیمتی که می خواهد اقلام را به مردم بفروشد و مردم مجبور هستند که آن را بخرند زیرا کالاهای دیگری از آن دست در بازار وجود ندارد و یا اگر وجود داشته باشد شرایط فروش و گمرک و مالیات و … آن آنقدر زیاد است که قیمت نهایی آن چندین برابر قیمت واقعی آن محصول در خارج از کشور خواهد بود.
کارشناسان اعتقاد دارند که بازار رقابتی در برخی اقلام مانند لوازم خانگی حتی بدون حضور رقبای خارجی هم وجود خواهد داشت چرا که بیش از ۵۰۰ تولیدکننده لوازم خانگی در کشور مان وجود دارد که با هم رقابت می کنند اما منتقدان می گویند که چندان هم نمی توان به این موضوع امیدوار بود چرا که افزایش قیمت توسط این کارخانه ها یکباره به صورت دسته جمعی انجام می شود در ضمن بین ۵۰۰ تولیدگر لوازم خانگی کشور تنها ۱۰ مورد هستند که برند شده و مردم محصولات شان را می خرند در نتیجه بازهم شاهد بازار انحصاری خواهیم بود.
کارشناسان اعتقاد دارند که بازار رقابتی در برخی اقلام مانند لوازم خانگی حتی بدون حضور رقبای خارجی هم وجود خواهد داشت چرا که بیش از ۵۰۰ تولیدکننده لوازم خانگی در کشور مان وجود دارد که با هم رقابت می کنند
دیگر افرادی که معتقد به بازار رقابتی هستند می گویند که این نوع بازار دست کم می تواند سبب شود تا نفوذ دولت در قیمت گذاری های دستوری کاهش یابد و این کمترین فایده بازار رقابتی است بازاری که می تواند در آن رقابت اصل قیمت گذاری باشد نه دخالت های سیاسی که سال ها است اقتصاد ما از آن ضربه می خورد. برای بررسی بیشتر این موضوع با سید رضا طباطبایی کارشناس اقتصادی به گفتگو نشستیم.
* در ابتدا بگویید برای عدم تکرار تجربه هایی مانند خودرو باید چه کرد؟
باید از شرایط خودروسازان ایرانی درس بگیریم وگرنه محکوم به شکست در دیگر تولیدات به خصوص لوازم خانگی خواهیم بود اگر بخواهیم از تولید داخل حمایت کنیم باید اقتصاد تولید محورمان را به دست تیغ جراحی بسپاریم که جراح آن هم دولت نباشد بلکه اقتصاد دانان کارکشته ای باشند که بتوانند برای برون رفت از شرایط کنونی برنامه ارائه کنند.
* اما برخی از حمایت تولید کننده داخلی صحبت می کنند
امروز نیازمند برنامه‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت برای ارتقای کیفی تولیدات مان هستیم حمایت از تولید به هر قیمتی نباید صورت گیرد اینکه ما درب تمام بازارها را ببندیم و بگذاریم دو کارخانه خودرو تولید کنند آن هم در یک بازار بدون رقیب همین می‌شود که امروز درگیر آن هستیم خودروهایی که با بدترین کیفیت و بدون هیچ آپشن ساخته و با قیمت یک خودروی مدل بالای دسته دوم خارجی در کشورهای همسایه عرضه می‌شوند.
تولید در بازار رقابتی امری است که باید به آن تن دهیم چرا که محکوم به رعایت این شرایط هستیم وگرنه پیشرفت نمی‌کنیم، اگر کارخانه بی ام دبلیو در آلمان وجود نداشت هرگز بنز پیشرفت نمی‌کرد لذا اگر بدون رقیب باشیم همیشه محکووم به شکست خواهیم بود.
امروز نیازمند برنامه‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت برای ارتقای کیفی تولیدات مان هستیم
باید از شرایط حاکم بر خودرو سازی درس گرفت و نگذاشت که شرایط بدون رقابت بر بازار دیگر تولیدات کشورمان حاکم شود شرایط بازار بدون رقیب مانند ارز ۴۲۰۰ تومانی است که شاید در ابتدا فواید خوبی داشته باشد اما آنقدر فساد برانگیز و ایجاد کننده رانت است که در آخر خواهیم دید که ضررهایش بیشتر از سودش بوده است.
* باید چه کنیم؟
ما امروز نیاز به بازار رقابتی داریم که در آن رشد کنیم و ارتقای کیفیت دهیم چرا که در بازار غیر رقابتی تولیدگر ما اصلاً توجه و نیازی به ارتقای کیفی محصولات خود نمی بیند چرا که هر نوع محصولی را با هر قیمتی که بخواهد می‌فروشد و همچنان بازهم تقاضا برای محصولاتش وجود دارد برای مثال ما در زمینه چیپس و پفک هم درگیر این موضوع هستیم روز به روز محتوای کمی تولیدات کاسته می‌شود اما مردم همان تقاضا را دارند زیرا مجبور هستند چون جایگزین دیگری وجود ندارد که تولید کننده ما در رقابت با وی کیفیت و کمیت خود را بالا ببرد پس در نهایت یکسال دیگر محصولاتشان یک سوم گران‌تر هم می‌شود آب هم از آب تکان نمی‌خورد.
خیلی هنر می‌خواهد که دو کارخانه خودروسازی دولتی با میلیاردها تومان سرمایه، هر نوع خودرویی را که تکنولوژی ۲۰ سال پیش را دارند با هر کیفیتی تولید و با قیمت چند برابر ارزش آن خودرو به مردمی بفروشند که برای خرید خودرو باید پول نقد بدهند و تازه در صف هم منتظر بمانند اما باز این دو کارخانه ورشکست شود.
برای مثال شما در یک محله تمام فروشگاه‌ها را ببندید مردم محکوم به خرید از یک فروشگاه باشند آن فروشگاه هر قیمتی را بر روی اجناس خود بگذارد و دست آخر حتی حقوق کارگران خود را هم نتواند بدهد! چنین کیس های از سوء مدیریت به نظر می‌رسد به درد تدریس در دانشگاه‌های اروپایی می‌خورد که اندیشمندان بر روی آن تحقیق کنند که چطور می‌شود با سوء مدیریت چنین مجموعه‌هایی را ورشکست کرد.
* اما این موضوع منتقدانی هم دارد
بله اما باید خطاب به آنها گفت اگر جلوی بازار رقابتی را بگیریم صد ها پراید را این بار به نام های یخچال، ماشین لباس شویی، تلویزیون و … تحویل خواهیم گرفت، اینجا خارج نیست که فرد به کیفیت هم بیندیشد زیرا پراید را دیده است تجربه آن را فهمیده و چرا باید خودش را خسته کند؟ نظارتی هم که نیست.
اگر جلوی بازار رقابتی را بگیریم صد ها پراید را این بار به نام های یخچال، ماشین لباس شویی، تلویزیون و … تحویل خواهیم گرفت
سوال ما این است که امروز کدام تولیدگر بخش خصوصی و حتی جدیداً دولتی به فکر کردم و ارتقای کیفیت است؟ در این آشفته بازار اقتصادی همه به فکر فروش محصولات خود هستند در نتیجه شاید بتوان این آشفتگی را با بازار رقابتی که در آن کیفیت با کمترین قیمت ملاک است، کنترل کرد وگرنه همیشه مشکل پیش رویمان خواهد بود و کاری از پیش نمی بریم.
* برخی می گویند مثلاً در پوشاک یا لوازم خانگی همین حالا هم بازار رقابتی وجود دارد
خیر؛ شاید به ظاهر بازار رقابتی مضر باشد اما تجربه نشان داده بها دادن بی محابا به تولید کننده داخلی هم نتیجه‌ای جز پراید و کوییک ندارد در نتیجه باید با برنامه ریزی و شیب ملایمی کارها را به دست تولید کننده داخلی سپرد وگرنه همه تولیدات مان پرایدی می‌شود و فقط هر ده سال یکبار ظاهر اجناس تغییر خواهد کرد، بیان کرد: باید به یک جراحی بزرگ دست بزنیم حتی اگر چند سال شرایط تولیدگران ما به دشواری سپری شود در نهایت به نفع اقتصاد خواهد بود.
* اما اینطور به تولیدگر ما فشار وارد می‌شود
مگر ۴۳ سال دشواری و سختی اقتصادی بردوش مردم نبوده حالا سه سال هم بر دوش تولیدکننده به خصوص تولیدگر بخش دولتی باشد و ما مطمئن هستیم که هیچ اتفاقی نمی‌افتد. برخی از این می‌ترسند که مثلاً تولیدگر ما مانند ایران خودرو مثلاً سایپا در بازار رقابتی ورشکسته شوند سوال ما این است که امروز مگر این واحدها بهترین خودروسازان دنیا و مولد ترین و سرپا ترین کارخانه‌های ایران هستند؟
نتیجه عدم توجه به بازار رقابتی خودروی ۱۹۰ میلیون تومانی سایپا است که با همین قیمت می توان در کشور آلمان (به دلار یا یورو) یک بی ام دبلیو ۲۰۱۵ خریداری کرد لذا مردم اینها را می‌بینند و مقایسه می کنند و متوجه هستند که بازار غیر رقابتی چه شرایطی را برای اقتصاد رقم زده است.
نظر شما