بازگشت نفت به صدر

روح الله کهن هوش نژاد، بازار: با افزایش تقاضای انرژی پس از رکود ناشی از همه‌گیری کووید-۱۹ در سال گذشته و پیشی گرفتن آن از عرضه و نزدیک شدن به فصل سرما، کشورها به دنبال تأمین امنیت انرژی خود هستند. باتوجه به بحران کنونی انرژی بویژه در اروپا، انتظار می‌رود یک دوره‌ نسبتاً طولانی از قیمت‌ها بالای نفت، گاز و زغال سنگ پیش روی جهان باشد. قیمت نفت برنت به بیش از ۸۲ دلار، نفت WTI و سبد اوپک به بیش از ۷۸ دلار و گاز طبیعی به ۵ دلار و ۶۰ سنت رسیده است. بدین ترتیب، بحران جهانی انرژی در روزهای اخیر شتاب بیشتری به افزایش قیمت‌ها داده و باعث شده قیمت برق نیز در اروپا و آسیا به دغدغه‌ کشورها تبدیل شود. قیمت گاز در قراردادهای آتی اروپایی به بیش ۲۰۰ دلار به قیمت معادل بشکه نفت خام رسیده است. برخی تحلیلگران و موسسات معتبر، قیمت ۹۰ دلاری را در زمستان به‌دلیل بحران جهانی انرژی پیش‌بینی کرده‌اند. اگرچه بحران انرژی از گاز آغاز شد، اما با آغاز تغییر سوخت صنایع از گاز به نفت و افزایش احتمال آزادسازی ذخایر استراتژیک آمریکا و ممنوعیت صادرات، به بازار نفت نیز سرایت کرد.

البته تصمیم هفته گذشته اوپک پلاس نیز در این میان بی‌تأثیر نبود. اعضای این ائتلاف درخصوص پایبندی به توافق ماه ژوئیه یعنی افزایش تولید روزانه حدود ۴۰۰ هزار بشکه در ماه تا حداقل آوریل ۲۰۲۲ به توافق رسیدند. گفته می‌شود علی‌رغم فشارها برای افزایش تولید، اوپک پلاس نگران بود که موج چهارم جهانی شیوع کووید -۱۹ به تقاضا آسیب برساند. درحال حاضر به نظر می‌رسد کنترل قیمت نفت تا حدود زیادی در دستان اوپک پلاس قرار دارد زیرا در آمریکا شمار دکل‌های حفاری برای بالا بردن تولید نفت شیل به نحوی که تقاضای بیشتر برای نفت را تامین کند، کافی نبوده و این مسأله نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری‌ها در این حوزه به میزان لازم نبوده است. طوفان‌های اخیر هم مزید بر علت بوده است. البته اقدامات بایدن برای کاهش تولید نفت شیل آمریکا از جمله لغو اجازه اجاره دادن مناطق تحت تملک دولت آمریکا جهت  اکتشاف، حفاری و توسعه میادین نفت و گاز نیز نباید نادید گرفته شود.

قیمت‌های فوق برای نفت برنت یک رکورد ۳ ساله و برای نفت خام آمریکا یک رکورد ۷ ساله محسوب می‌شود. قیمت نفت در جریان بحران مالی سال ۲۰۰۸ به اوج ۱۴۰ دلار رسیده بود که البته با لحاظ تورم و کاهش قدرت خرید، این قیمت به ارزش امروز بالغ بر ۱۸۰ دلار است. افزایش قیمت‌ها و ورود به دوره قیمت‌های صعودی، بیم کاهش مصرف برای مصرف‌کنندگان و امید افزایش تولید برای تولیدکنندگان را به دنبال دارد اما به توجه به موضوع تورم و مقایسه قیمت‌ها در بیش از یک دهه گذشته، به نظر می‌رسد تغییرات بیشتری در قیمت مورد نیاز است تا شاهد واکنش جدی‌تر طرفین عرضه و تقاضا باشیم.

به هرحال به نظر می‌رسد تا پایان سال ۲۰۲۲، تقاضای نفت به سطوح پیش از همه‌گیری کووید برسد. در این میان آسیا پیشگام خواهد بود و کاهش تقاضا در اروپا و آمریکای شمالی را جبران خواهد کرد.

اگرچه بحران ویروس کرونا کاتالیزوری برای گذار انرژی (یعنی حرکت از انرژی‌های فسیلی به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر و اقتصاد کم کربن) محسوب می‌شد و بسیاری از کشورها و شرکت‌ها به دنبال استفاده از این فرصت برای رسیدن به اهداف جاه‌طلبانه‌تری از کاهش انتشار کربن بودند، اما به دنبال کاهش تاریخی تقاضا به دلیل بحران کرونا، تقاضا در سال‌های آینده صعودی خواهد بود و روند گذار انرژی را با اختلال روبرو خواهد کرد. ناگفته نماند که کاهش سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه نفت و گاز در سال‌های اخیر به دلیل فشار برای رسیدن به گذار انرژی و متعاقباً بحران کرونا، سمت عرضه را دچار را مشکل کرده است. تاریخ نشان داده زمان لازم برای تعدیل و اصلاح مجدد عرضه تخریب شده (بر اثر کاهش اکتشاف و سرمایه‌گذاری) از زمان لازم برای تعدیل و اصلاح مجدد تقاضای تخریب شده (مانند رکود ناشی از شیوع کرونا) بسیار طولانی‌تر است. لذا تحلیل‌های اخیر حاکی از آن است که نفت تا سال ۲۰۴۵ همچنان در صدر جدول منابع انرژی قرار خواهد داشت.