بازار؛ گروه استانها: استان همدان طی سال‌های اخیر کم و بیش با بحران کم آبی دست و پنجه نرم کرده و ذخایر آب‌های زیرزمینی بسیاری از مناطق این استان کاهش یافته به طوری که حتی برخی دشت‌های استان همدان به دلیل مصرف بی رویه آب‌های زیرزمینی به بحران رسیده است.
آنچه به مشکلات کم آبی دامن می‌زند را که پیگیر می‌شویم به بخش کشاورزی می رسیم چرا که سهم قابل توجهی از منابع آبی استان همدان در بخش کشاورزی مصرف می‌شود. به نوعی که، بخش کشاورزی همدان ۹۰ درصد از میزان آب استان همدان را مورد استفاده قرار می‌دهد.
گرچه عوامل متعددی مانند تغییرات جوی و عدم ثبات در الگوهای بارندگی، افزایش جمعیت، گسترش شهرنشینی و توسعه فعالیت‌های صنعتی منجر به افزایش سرانه مصرف آب‌شده اما در این میان فاکتورهای دیگری همچون مدیریت سنتی در بهره‌برداری و مصرف آب در کشاورزی و مصرف غیراقتصادی منابع آب زیرزمینی نیز تأثیر فراوانی داشته و باعث افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی در قالب بهره‌برداری بی‌رویه از چاه‌های نیمه عمیق و عمیق می‌شود، اما سهم ۹۰ درصدی کشاورزی در این بین حائز توجه و برنامه ریزی های جدی است!
تولید هر کیلو سیب‌زمینی با راندمان آبیاری ۴۰ درصدی بیش از ۸۰۰ لیتر آب نیاز دارد
استان همدان به عنوان یک استان کم آب و البته خشک در تولید محصولاتی چون سیب زمینی و هندوانه نیز که دو محصول پرآب بر هستند، قدم برداشته است به نوعی که سالانه ۹۵۰ هزار تن سیب‌زمینی در همدان تولید می شود و این استان به عنوان قطب تولید این محصول در کشور مطرح است؛ در وضعیتی که در کنار هزینه‌های تولید، برآوردها نشان می‌دهد که تولید هر کیلو سیب‌زمینی با راندمان آبیاری ۴۰ درصدی بیش از ۸۰۰ لیتر آب نیاز دارد که این رقم نیز به هزینه‌های کشت این محصول اضافه می‌شود.
از سویی دیگر، در میان محصولات کشاورزی هندوانه، محصول بسیار پرطرفداری است اما کشت آن، آب بسیار زیادی می‌طلبد، پس از کاشتن هندوانه، دو یا سه بار آن را برداشت می کنند و دیگر با آن کاری ندارند و این در حالی است که آب با ارزشی پای آن رفته تا هندوانه عمل آمده و حال با ارزان ترین قیمت به فروش می رود.
برای تولید هر کیلو هندوانه حداقل ۴۰۰ لیتر آب مصرف می شود که بر این اساس، یک هندوانه ۱۰ کیلویی اگر چنانچه بخواهد از آب زیرزمینی استفاده کند، ۴هزار لیتر آب مصرف می کند
هندوانه که پر حاشیه‌ترین محصول صادراتی امسال نیز بوده به اذعان کشاورزان همدانی حتی با مشکلات فروش و صادرات هم مواجه است یعنی به نوعی تنها آب گرانبها را برای این محصول به هدر می دهیم! چرا که به گفته کارشناسان بخش کشاورزی، برای تولید هر کیلو هندوانه حداقل ۴۰۰ لیتر آب مصرف می شود که بر این اساس، یک هندوانه ۱۰ کیلویی اگر چنانچه بخواهد از آب زیرزمینی استفاده کند، ۴هزار لیتر آب مصرف می کند.
اما به راستی چرا در این مسیر قدم های بخش کشاورزی به سمت و سویی است که این روزها همدان با بحران آب مواجه و برای تامین آب شرب مجبور به جیره بندی و انتقال آب و غیره شده است؟
در این راستا برآن شدیم گفتگویی با منصور ستوده؛ مدیرعامل شرکت آب منطقه ای همدان ترتیب داده تا وضعیت آبی استان را مورد بررسی قرار داده و در ادامه آن نیز پای صحبت های امیر لاهوتیان؛ مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان نشستیم که در ادامه متن این صحبت ها را می خوانید:
۱۹ درصد سد اکباتان پر است
منصور ستوده در گفتگو با خبرنگار بازار با بیان اینکه با بیان این موضوع به وضعیت منابع آبی همدان اشاره کرد و گفت: حجم فعلی سداکباتان برابر ۶ میلیون و ۳۵۰ هزار متر مکعب است که هم اکنون ۱۹ درصد آن پر و میزان آب شرب آن برابر ۹۲۰ لیتر در ثانیه است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای همدان با تاکید بر اینکه باید در این بین مدیریت مصرف بخش کشاورزی به صورت جدی دنبال شود، اضافه کرد: اما نباید از بخش شرب نیز غافل بود چراکه برای تامین و انتقال اب شرب هزینه های بسیاری می شود.
وی با بیان این موضوع، اضافه کرد: این روزها که تا دو ماه آینده آب سدآبشینه و اکباتان را از دست می دهیم، به دنبال تامین آب برای همدان از منابع دیگر هستیم.
ستوده در این راستا با بیان اینکه سعی شد تا با پیش روی طرح های اضطراری آب را از تالوار به همدان انتقال داده که این طرح تاحدی اجرایی شده است، به وارد کار کردن آب های سطحی همدان در چرخه مصرف نیز اشاره کرد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای همدان گفت: امروزه استفاده از آب های جمع آوری شده رودخانه دره مرادبیگ و عباس آباد را در دستور کار داریم.
زمان آن رسیده تا برای مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی قدم برداشت
ستوده با بیان اینکه برای طرح انتقال آب همدان سرمایه گذاری یک هزار میلیارد تومانی داشته ایم، عنوان کرد: به راستی با توجه به این شرایط زمان آن رسیده تا برای مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی قدم برداشت.
وی با اشاره به مشکل آب ۱۷ روستا در منطقه محروم پیشخور که بنیاد علوی تعهد کرده حل کند گفت: آنجا مشکل جاده و مسکن نیز دارد و باید حل شود.
میزان بارش های سال گذشته نسبت به سال ۹۸ کاهش ۴۲ درصدی و نسبت به بلند مدت کاهش ۲۲ درصدی داشته است
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای همدان با بیان اینکه میزان بارش های سال گذشته نسبت به سال ۹۸ کاهش ۴۲ درصدی و نسبت به بلند مدت کاهش ۲۲ درصدی داشته است، اظهار کرد: در کنار این موضوع، بخش کشاورزی همدان ۹۰ درصد از میزان آب استان همدان را مورد استفاده قرار می دهد، این در حالی است که بخش شرب شهری و روستایی هفت درصد و بخش صنعت سه درصد مصرف آب را به خود اختصاص داده اند و در این بین به راستی، سیاست ها در بخش مصرف آب بخش کشاورزی همدان نیازمند تغییر است.
ستوده با اشاره به اینکه در حال حاضر برای تولید یک کیلوگرم سیب‌زمینی معادل ۳۰۰ لیتر آب استفاده می‌شود، در بخش پایانی این گفتگو افزود: تغییر الگوی کشت در استان همدان از گیاهان پرآب‌بر به سمت گیاهان کم‌آب‌بر امری ضروری محسوب می‌شود.
باید سریعا ًبه دنبال یک راه حل باشیم
امیر لاهوتیان در گفتگو با خبرنگار بازار با بیان اینکه ایران کشوری خشک و نیمه خشک با بارندگی پایین تر از یک سوم متوسط جهانی است، عنوان کرد: ۷۰ درصد این بارندگی اندک نیز در ۲۵ درصد سطح کشور صورت می‌گیرد و بعضاً در زمانی نامناسب؛ یعنی ما هم مشکل پراکندگی زمانی و هم پراکندگی مکانی بارش را داریم.
مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان ادامه داد: متاسفانه به دلیل نبود پوشش گیاهی مناسب در مراتع و یکسری دلایل دیگر، میزان پتانسیل تبخیر در ایران سه برابر تبخیر در دنیا است. پس ما باید سریعا ً به دنبال یک راه حل باشیم برای حل این مشکلات در سال جاری با ما کاهش شدید بارندگی‌ها روبرو بودیم و بحران کم آبی را کاملاً احساس کردیم به صورتی که برای تامین آب شرب نیز با مشکل مواجه شدیم.
بخش کشاورزی به عنوان مصرف عمده آب وظیفه بسیار سنگینی به عهده دارد به صورتی که ۱۰ درصد صرفه جویی در این بخش معادل کل مصرف در بخش شرب خواهد بود
وی با بیان اینکه در چنین شرایطی بخش کشاورزی به عنوان مصرف عمده آب وظیفه بسیار سنگینی به عهده دارد به صورتی که ۱۰ درصد صرفه جویی در این بخش معادل کل مصرف در بخش شرب خواهد بود، اظهار کرد: استفاده از روش‌های نوین آبیاری در این شرایط تنها روش صرفه جویی در مصرف آب و افزایش راندمان آبیاری و گذر از این بحران است.
مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان در ادامه این گفتگو به وضعیت آبیاری های نوین در اراضی کشاورزی استان اشاره کرد و گفت: در سال جاری بالغ بر ۸۱ میلیارد اعتبار برای اجرای سامانه آبیاری در استان همدان در نظر گرفته شد.
لاهوتیان تصریح کرد: یارانه‌ای که به سامانه‌ها به ازای هر هکتار پرداخت می‌شود به اجرای آبیاری سامانه‌های موضعی حداکثر ۳۰ میلیون تومان، به اجرای سامانه‌های بارانی، حداکثر ۲۳ میلیون تومان و برای اجرای سامانه‌های کم فشار حداکثر ۱۲ میلیون تومان است که البته قرار شده تا این مبلغ افزایش پیدا کند.
مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان در بخش پایانی این گفتگو، مطرح کرد: امیدواریم در آینده با اجرای سامانه‌های اتوماسیون در بخش باغداری و اجرای آبیاری قطره ای در کل باغات استان و بهره وری آب در بخش کشاورزی به مقدار قابل قبولی برسد و آب و خاک به عنوان منابع ملی برای آیندگان حفظ شود.
این روزها همدان با بحران آب رو به رو است حال آنکه سرنخ اصلی حل این بحران در بخش کشاورزی و صنایع نهفته است و به گفته برخی متخصصین این عرصه، تنها با کاهش ۱۰ درصدی مصرف آب در کشاورزی می‌توان گام بزرگی در مسیر کاهش بحران آب در همدان برداشت.
اجرای طرح هایی چون داناب (طرح های نجات آب) که در مدارس اجرا می شوند و نتایج آن تغییرات در سبک زندگی و مصرف آب در خانواده ها است، می تواند در قالب طرح هایی جدی برای کشاورزان نیز اجرایی شود
به راستی زمان آن رسیده تا اقدامات ترویجی بخش کشاورزی با ورود جدی تر در این مسیر صورت گیرد، اجرای طرح هایی چون داناب (طرح های نجات آب) که در مدارس اجرا می شوند و نتایج آن تغییرات در سبک زندگی و مصرف آب در خانواده ها است، می تواند در قالب طرح هایی جدی برای کشاورزان نیز اجرایی شود.
برخی از کشاورزان همان راهی را که پدرانشان در کشاورزی و تولید محصولات باغی در پیش گرفته اند را ادامه داده و با همین شیوه سنتی چنان پیش می روند که نتیجه آن از دست دادن منابع آب زیرزمینی و در نهایت، وقوع فرونشست ها و خشک شدن رگ های آبی خاک است؛ بدین ترتیب، حال که در روزگار بحران آب در همدان به سر می بریم امید است تا به جای آن که به تولید هندوانه بدون بازار فروش آن و تولید سیب زمینی بدون وجود زنجیره تولید آن فکر کنیم به سمت تولید محصولات کم آب با بازارهای فروش و بازارهای صادراتی مناسب فکر کرده و در مسیری گام برداریم که انتهای آن، نابودی آب و خاک مان نباشد!
نظر شما