رضا شریفی؛ بازار: سال‌های اخیر واژه‌هایی مثل اینترنت ملی یا شبکه ملی اطلاعات را زیاد شنیده‌ایم ولی کمتر از آن چیزی دیده‌ایم. اینترنت ملی که جای تعجب داشت چرا که کلمه ترکیبی اینترنت (InterNet) به معنی شبکه بین‌المللی (International Network) است حال چرا اینترنت ملی را مطرح کردند جای سوال دارد! شاید با استناد به ترجمه "شبکه‌های متقابل" از این واژه استفاده کردند. به هر حال شبکه ملی اطلاعات واژه مناسب‌تری به نظر می‌رسد که در ادامه مروری بر آن خواهیم داشت و در نهایت راهکارهایی برای تکمیل و توسعه این شبکه پیشنهاد می گردد.
شبکه ملی اطلاعات، با عنوان اینترنت ملی! برای اولین بار در ایران، توسط معاون وقت فناوری اطلاعات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، در سال ۱۳۸۴ مطرح شد. وی در توجیه این طرح، شبکه جهانی اینترنت را پرهزینه و غیرقابل اعتماد دانست. به‌طوری‌که در صورت قطع شدن آن، نه‌تنها ارتباطات اینترنتی خارجی، بلکه شبکه داخلی نیز قطع می‌شود. هدف اینترنت ملی آن بود که با ایجاد شبکه‌ای یکپارچه و ایمن، ارتباطات داخلی از ارتباطات جهانی اینترنت استقلال‌یافته و به صورت داخلی جابه‌جا شود و به خارج از کشور منتقل نگردد. بدین ترتیب ضمن صرفه‌جویی در هزینه‌ها، سرعت ارتباطات داخلی افزایش یابد و خدماتی نظیر دولت الکترونیک بر روی آن ارائه گردد. وزیر وقت هم تعریف شبکه ملی را این‌گونه تکمیل کرد: "شبکه ملی اینترنت شبکه‌ای است فرابخشی با معماری سرویس محور که ویژگی‌هایی نظیر موارد زیر را تضمین می‌نماید: کیفیت خدمات، قابلیت اطمینان، پایداری، کارایی، امنیت، قابلیت مدیریت، توسعه‌پذیری و استفاده از معماری باز و نرم‌افزارهای آزاد /متن‌باز"
این که امروز چقدر به این ویژگی‌ها رسیده‌ایم را باید از کاربران آن پرسید ولی در ادامه فهرست‌وار اتفاقاتی که افتاده است را مرور می‌کنیم.
- در اسفند سال ۱۳۸۴، بر اساس تصمیم هیئت دولت مقرر شد شبکه ملی طی سه سال به بهره‌برداری برسد و طراحی‌های کلی شبکه نیز انجام شود!
- در سال ۱۳۸۵ قرار شد پروژه اینترنت ملی در مرکز تحقیقات مخابرات ایران انجام شود!
- در سال ۱۳۸۶ نیز همین موضوع تکرار شد و این بار برنامه‌های عملیاتی راه‌اندازی و بهره‌برداری اینترنت ملی در سال‌های ۸۶ تا ۸۸ در هیئت‌وزیران تصویب شد.
- باتوجه به الزامات سند چشم‌انداز بیست‌ساله در سال ۱۳۸۹ موضوع شبکه ملی اینترنت با نام جدید شبکه ملی اطلاعات به‌صورت جدی‌تر مطرح شد به طوری که کلیات موضوع در ماده ۴۶ برنامه پنجم توسعه به شرح اختصاری زیر مطرح شد:
- هدف: بسط خدمات دولت الکترونیک، صنعت فناوری اطلاعات، سواد اطلاعاتی و افزایش بهره‌وری در حوزههای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی
- تکالیف وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات: بر اساس بند الف از ماده ۴۶ قانون برنامه پنجم توسعه، ایجاد و توسعه شبکه ملی اطلاعات و مراکز داده داخلی امن و پایدار با پهنای باند مناسب با رعایت موازین شرعی و امنیتی و با استفاده از توان و ظرفیت بخش‌های عمومی غیردولتی، خصوصی و تعاونی، امکان دسترسی پرسرعت مبتنی بر توافق‌نامه سطح خدمات موردنظر است. در این زمینه سه شاخص اصلی عبارت از اتصال کلیه کسب‌وکارها و ۶۰% مردم به شبکه ملی اطلاعات و اینترنت، کسب رتبه دوم در کلیه شاخص‌های فاوا در منطقه و سهم ۲% صنعت فناوری اطلاعات از تولید ناخالص داخلی است!
- تکالیف دیگر دستگاه‌های اجرائی بر اساس بند ب از ماده ۴۶ قانون برنامه پنجم توسعه: اتصال به شبکه ملی اطلاعات، توسعه و تکمیل پایگاه‌های اطلاعاتی، تبادل و به اشتراکگذاری رایگان اطلاعات و تأمین امنیت آن، انجام استعلامات و ارائه خدمات الکترونیکی بر بستر آن.
و در مطالبی که با ابتناء به سیاست‌های کلی نظام به ویژه سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه و اقتصاد مقاومتی تهیه شده، آمده است:
- به منظور توسعه دولت الکترونیک و حفظ یکپارچگی شبکه ملی اطلاعات و افزایش بهره‌وری زیرساخت‌های ارتباطی کشور، دستگاه‌های اجرایی و نهادهایی که دارای شبکه ارتباطی مستقل هستند برای استفاده اختصاصی در قلمرو فعالیت‌های داخلی دستگاه مربوط مجاز بوده و برای ارائه خدمات ارتباطی بر بستر شبکه ملی اطلاعات به سایر اشخاص حقیقی و حقوقی ملزم به اخذ مجوز از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات هستند.
- تمامی دستگاه‌های اجرایی و نیروهای نظامی و انتظامی موظف هستند در تولید سامانه‌های الکترونیکی خود، اقلام اطلاعاتی و آمار ثبتی موضوع قانون مرکز آمار ایران موردنیاز برای ایجاد نظام جامع آمارهای ثبتی و شبکه ملی آمار ایران را ایجاد و حداکثر تا پایان سال سوم برنامه امکان بهره‌برداری الکترونیکی و برخط آن را بر بستر شبکه ملی اطلاعات برای مرکز آمار ایران فراهم نمایند. مرکز آمار ایران مکلف است اقلام آمار ثبتی و استانداردهای تولید آن را حداکثر ظرف ۹ ماه برای هر یک از دستگاه‌ها تهیه و به آنها ابلاغ نماید.
در حال حاضر پس از گذشت حدود ۱۶ سال از خلق این ایده هنوز اهداف آن به طور کامل محقق نشده است. با توجه به ابعاد مختلف و پیچیدگی‌های این پروژه امکان سنجش دقیق وجود نداشته و هر سازمانی درصد پیشرفت متفاوتی از آن را ارائه می‌کند. به نظر می‌رسد در شرایط جدید و با استقرار دولت باید اختلاف‌ها و چالشهای آماری را کنار گذاشت و وظیفه راستی‌آزمایی را به سازمان‌های بازرسی و نظارتی واگذار کرد. حال باید دید چه راهکارهایی می‌تواند در تکمیل و توسعه این شبکه راه‌گشا باشد.
راهکارهای پیشنهادی تکمیل و توسعه شبکه ملی اطلاعات
- اطلاع رسانی شفاف در خصوص اقدامات انجام شده و آخرین وضعیت شبکه ملی اطلاعات از سوی مسئولین مرتبط
- توجه به الزامات و ملاحظات پدافند غیرعامل سایبری
- بازآفرینی و تدقیق وظایف وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مختلف در سه‌لایه اصلی شبکه ملی اطلاعات یعنی زیرساخت، خدمات و محتوا
- توسعه زیرساخت‌های کلیدی در بخش هسته شبکه و گسترش پوشش دسترسی پهنای باند به‌ویژه دسترسی پهن باند سیار ۴G و ۵G
- تکمیل پروژه‌های مرتبط با زیرساخت مخابراتی از جمله شبکه فیبر نوری کشور و FTTx
- استفاده از ظرفیت شبکه‌های مخابراتی سازمان‌ها مثل راه‌آهن، نیرو، گاز، خطوط لوله و مخابرات و...... در جهت تکمیل و پشتیبانی از شبکه ملی اطلاعات
- حمایت از تولیدکنندگان تجهیزات مخابراتی داخلی و حرکت به سمت سرمایه‌گذاری مشترک با کشورهای هدف در صورت عدم امکانی تولید بعضی از تجهیزات مثل سوئیچ، روتر و ...
- توسعه و ارائه خدمات الکترونیکی مبتنی بر دولت الکترونیک با امکان دسترسی مردم در سراسر کشور در جهت کاهش شکاف دیجیتالی
- کمک به رشد انواع خدمات به‌صورت بومی و داخلی در بستر فضای مجازی با به‌کارگیری ظرفیت‌های بخش دولتی و خصوصی و توجه به شرکت‌های دانش‌بنیان واقعی
- ایجاد فضای کسب‌وکار جذاب برای مشارکت در تولید محتوای مناسب و موردنیاز مبتنی بر پیوست‌های فرهنگی و مذهبی کشور
- حمایت از تولید محتوای دیجیتال نوین از جمله سرمایه‌گذاری در تولید مدل‌های واقعیت مجازی (VR) ، واقعیت افزوده (AR) و هولوگرام
نظر شما