تهمینه غمخوار، بازار: نخبگان در هر کشوری به عنوان سرمایه های انسانی بسیار ارزشمند، محور توسعه و ثروت ملی محسوب می‌شوند و از طرفی می توانند پشتوانه عظیم فکری و اجرایی آن کشور قلمداد شوند. میزان ارزش این افراد تا حدی است که کشورهای پیشرفته صنعتی با برنامه ریزی های دقیق و حساب شده، هرگز از گرفتن پروژه های جذب تحصیلکردگان و به خصوص شکار مغزها به دلیل دریافت سودهای عالی که متوجه نظام اقتصادی و اجتماعی می شود، دست نکشیده و تمام تلاش خود را به کار گرفته اند تا شرایط را برای این امر به گونه ای بهتر فراهم کنند.
بر اساس تحقیقات برخی از محققان در خصوص مهاجرت مغزها، گسترش سیل مهاجرت نخبگان و کارآفرینان از کشورهای در حال توسعه سبب خواهد شد که این کشورها توان بهره‌گیری از علم و فناوری روز را از دست بدهند و این روند بر تولید، صادرات و توان رقابت بنگاه‌های اقتصادی در کشورهای مذکور اثر خواهد گذاشت.
در میان این کشورها، از آن جایی که ساختار علمی در ایران دارای مشکلات زیادی است که هزینه سازترین آنها خروج بی بازگشت نخبگان است، صاحبنظران معتقدند که حمایتهای مادی و معنوی زیادی باید متوجه این قشر از جامعه شود تا امکان رشد و بالندگی فضای علمی و به تبع آن توسعه همه جانبه کشور فراهم گردد.
بنابراین، ارائه سیاستگذاری های خاص و ارائه برنامه‌های تشویقی و انگیزشی نیاز است تا از مهاجرت این افراد به خارج از کشور جلوگیری شود چرا که با مهاجرت نخبگان و نیروی کار متخصص به تدریج شاهد کاهش تولید سرانه رفاه اقتصادی و رشد اقتصادی و همچنین محرومیت از نیروی فعال بالقوه خواهیم بود.
در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع دامنه گسترده پیامدهای منفی مهاجرت نخبگان خبرنگار بازار گفتگویی را «سامان پویان مهر» بنیانگذار و مدیر بنیاد جهانی کارآفرینان جوان مستقر در پکن در خصوص راههای جذب و امکان بازگشت نخبگان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور به ایران و بهره مندی از پتانسیل ها و ظرفیت های این افراد در بهبود فضای کسب و کار ترتیب داده که در ادامه می خوانیم:
«سامان پویان مهر» در ابتدا گفت: زمانی که به مقوله جامعه نخبگان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور می پردازیم، به دلایل مهاجرت نخبگان و بحران های مرتبط پیش رو که کشور با آن مواجه است باید توجه کرد. واژه بحران در فرهنگ و زبان چینی متشکل از ادغام دو کلمه ی تهدید و فرصت است، اما متأسفانه ما در کشورمان همیشه نگاه خود را متوجه تهدیدها کرده ایم.
وی افزود: همواره این سوالها در ذهن پدید می آید که آیا نمیتوان آن تهدیدها را کنترل و تبدیل به فرصت نمود؟ پاسخ مشخص است که البته با تدبر چنین امکانی وجود دارد. زمانی که ما سخن از این جامعه به میان می آوریم گروه خاصی مدنظرمان است، نه تمام ایرانیان خارج از کشور، یعنی هدف گروهی به نام نخبگان و کارآفرینان هستند که ما باید علت مهاجرت آن ها و راههای بازگشتشان به کشور را مورد بررسی و بحث قرار دهیم تا به راهکار مطلوب دست یابیم.
پویان مهر ادامه داد: گروه بزرگی از نخبگان با هدف ادامه تحصیل به خارج از ایران مهاجرت کرده و با حمایتهای مالی و پیشنهادهای شغلی خوب جهت ادامه ی زندگی در کشور مهاجر پذیر باقی مانده اند. زمانی شخصی صاحب نبوغ، تفکر و توانایی بالا (نظیر مخترعین، نخبگان اقتصادی، هنری، ورزشی، فرهنگی و کارآفرینان) در کشوری زندگی می کند که به ظرفیت او بها و ارزش داده می شود.
در حال حاضر چینی ها به نخبگان خارجی که به کشورشان مهاجرت می کنند، بسیار اهمیت می دهند و همزمان تلاش های گسترده ای نیز در جهت بهبود تعاملات شهروندان خود و مهاجرین انجام می دهند
وی اضافه کرد: برای مثال اگر بخواهم به کشور چین اشاره کنم، در حال حاضر چینی ها به نخبگان خارجی که به کشورشان مهاجرت می کنند، بسیار اهمیت می دهند و همزمان تلاش های گسترده ای نیز در جهت بهبود تعاملات شهروندان خود و مهاجرین انجام می دهند. آنها حتی دارای انجمنی متشکل از چینی هایی هستند که از این کشور رفته و مجددا بازگشته اند. در حالی که ما نمونه چنین ساختاری در کشورمان نداریم.
مدیر بنیاد جهانی کارآفرینان جوان مستقر در پکن ضمن اشاره به این که نخبگان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور سرمایه های انسانی ایران عزیز هستند که دارای پتانسیل های مالی، فکری و ارتباطاتی می باشند، تصریح کرد: طرح ما در جهت تاسیس جامعه نخبگان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور با توجه به خلا موجود مورد استقبال زیادی از سوی گروههای مختلف فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و غیره قرار گرفت. من معتقدم که زمانی که ارتباطات بین المللی گسترده می شود، امکان افزایش جذب سرمایه گذاری و تکنولوژی نیز افزایش میابد.
نخبگان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور سرمایه های انسانی ایران عزیز هستند که دارای پتانسیل های مالی، فکری و ارتباطاتی می باشند
سامان پویان مهر اظهار کرد: من می خواهم در اینجا به مثالی اشاره کنم که از یکی گزارش های خبری صدا و سیما است. ما سرمایه گذاری ایرانی داریم که در داخل ایران زندگی میکند و به کسب وکار در صنعت سنگ مشغول است. چرا این سرمایه گذار برای احداث کارخانه فرآوری سنگ در چین سرمایه گذاری کرده است؟ اگر ما در خصوص صنعت سنگ اعم از سنگهای ساختمانی، زینتی و غیره تحقیق کنیم، متوجه می شویم که چه سرمایه عظیمی در کشور وجود دارد و چه سودآوری خوبی می تواند عاید کشور شود در حالی که عمدتا به خام فروشی روی آورده ایم.
وی گفت: زمانی که من این موضوع را در ایران متوجه شدم برایم سوال بود که چرا چنین مسئله ای رخ داده است؟ کارآفرین ایرانی که در چین این کارخانه را احداث کرد توضیح داده است که در حقیقت تسهیلاتی که به لحاظ قانونی و مالی در چین دریافت می کند، در ایران وجود ندارد.
بنیانگذار بنیاد جهانی کارآفرینان جوان اذعان نمود: لذا, این مسئله نشان می دهد که سازمان های ذیربط همچون معاونت علمی و فناوری، وزارت کار و غیره آن گونه که شایسته است تلاش نکرده اند که یک سرمایه گذار داخلی در داخل کشور سرمایه گذاری کند چه برسد به جذب ایرانیان کارآفرین و نخبه ای که میخواهند به ایران بازگردند.
سازمان های ذیربط همچون معاونت علمی و فناوری، وزارت کار و غیره آن گونه که شایسته است تلاش نکرده اند که یک سرمایه گذار داخلی در داخل کشور سرمایه گذاری کند چه برسد به جذب ایرانیان کارآفرین و نخبه ای که میخواهند به ایران بازگردند
وی ادامه داد: بنابراین، یک شکاف و فاصله بزرگی پیش روی ماست که برای رفع آن نیاز به متخصصینی هست که با رویکرد جهادی و باهدف رشد و توسعه ایران در عرصه اقتصادی، سیاسی و بین المللی روی این مسئله کار کنند.
مدیر بنیاد گفت: حال اگر ما بخواهیم در خصوص ایرانیانی که در خارج از کشور هستند نه آن دسته که سرمایه خود را به خارج برده اند، اقداماتی را در جهت بازگشتشان و استفاده ازظرفیت ها و پتانسیل های آنها در داخل کشور انجام دهیم، چه کارهایی باید انجام دهیم و چه تضامینی وجود دارد؟
پویان مهر اذعان نمود: در چند روز گذشته یک مخترع ایرانی به بنده معرفی شد که گویا از دو سال گذشته پروژه خود را در ملاقات با مسئولین معاونت علمی و فناوری ارائه کرده، اما در نتیجه از سوی آنها پاسخ و حمایتی علیرغم وعده هایشان دریافت نکرده است. بنابراین، به دلیل آن که در خصوص اختراعات به طور کلی درنگ و تعلل جایز نیست، پس از گذشت یک تا دو سال پیگیری، سرانجام فرد مخترع ایده خود را به کانادا برده، سرمایه گذاری جذب کرده و هم اکنون محصول خود را در نیوزلند، کانادا و کشورهای مختلف اروپایی به فروش می رساند. پس میتوان گفت که فرار مغزها به خاطر اینگونه عملکردها ایجاد می شود.
وی افزود: البته معتقدم که با آمدن آقای ستاری به معاونت علمی و فناوری، فضای استارتاپها و کارآفرینی رشد کرده است در حالی که این مباحث در ایران به صورت علمی در گذشته بسیار کم رنگ بود. بنابراین راه بسیار زیادی هنوز برای بهبود باقی مانده که باید با برنامه طی شود.
سامان پویان مهر گفت: بحث نخبگان یک مقوله است در حالیکه نخبگان ایرانی خارج از کشور نیز تحلیل مجزا می طلبد، مباحث استارتاپ و کارآفرینی نیز مقوله ای مستقل دارند. تمامی این ها موضوعات تخصصی است که تک تک باید بررسی شوند و بعد از بررسی باید با رویه ای درست ایده ها و توانایی های نخبگان و کارآفرینان ارزیابی گردد و با تامین منابع لازم باب و شرایط اجرایی شدن آنها مهیا گردد. حال سوال این است که آیا برای شکل گیری چنین موضوعی سرمایه هنگفتی نیاز است؟ خیر.
بنیانگذار بنیاد جهانی کارآفرینان جوان اضافه کرد: بنده به اتفاق دوستان مصمم به تاسیس جامعه ای شدیم که گروه های متعدد توانمندی حامی و پای کار با ما خواهند بود، چرا که وجود کارآفرینان علاوه بر توسعه اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و بین المللی کشور به ارائه خدمات و کالا به عنوان ارزش موجب تسهیل زندگی افراد در جامعه می شود.
وی ادامه داد: علاوه بر آن، تامین منافع شخصی کارآفرینان را نیز به همراه خواهد شد. بنابراین، چرخه کاملی در آن جریان دارد. فرهنگ اقتصاد و کسب و کار مدرن اینگونه است که همه اعضای چرخه تولید تا مصرف کننده باید در سودآوری آن سهیم باشند. تا تفکر نسبت به نخبگان داخلی و مهاجرت کرده و همچنین کارآفرینان تصحیح نشود، در صنایع مختلف شاهد وضعیت موجود فعلی هستیم. پس، اولین گام جهت تغییر این تفکر اقدام عملی است که با حسن انتخاب افراد متخصص به عنوان مقام مسئول تصمیم گیرنده در خصوص مباحث کارآفرینی و نخبگان باید انجام شود.
فرهنگ اقتصاد و کسب و کار مدرن اینگونه است که همه اعضای چرخه ی تولید تا مصرف کننده باید در سودآوری آن سهیم باشند
پویان مهر اظهار کرد: ما باید برای جذب نخبگان و کارآفرینان یک برنامه مشخصی را تعریف کنیم. با توجه به هزینه مواد اولیه و نیروی انسانی، یک کالا در ایران بسیار آسانتر تجاری و سودآور می شود. این مسئله برای هر کارآفرین در سرتا سر دنیا یک جذابیت و اولویت است. به عنوان مثال ما میتوانیم از ظرفیتها و پتانسیلهای مناطق آزاد تجاری کشورمان در زمینه تولید کالا و ارائه خدمات استفاده نماییم تا موجب افزایش سود و ایجاد ارزش افزوده و کاهش هزینه ها شود که برای سرمایه گذار و کارآفرین بسیار جذابیت دارد.
ما میتوانیم از ظرفیتها و پتانسیلهای مناطق آزاد تجاری کشورمان در زمینه تولید کالا و ارائه خدمات استفاده نماییم تا موجب افزایش سود و ایجاد ارزش افزوده و کاهش هزینه ها شود که برای سرمایه گذار و کارآفرین بسیار جذابیت دارد
وی گفت: فراموش نکنیم که منطقه خاورمیانه از حیث ذخایر مواد اولیه و منابع طبیعی بسیار غنی است و همزمان بازار منطقه ی خاورمیانه یک بازار مصرف گرا است و از لحاظ اقتصادی برای هر کارآفرینی بسیار با صرفه است که ایران را با در نظر داشتن موقعیت ژئوپلیتیک به عنوان مرکز تولید و پخش محصولات خود در نظر بگیرد، چرا که منابع طبیعی با قیمت ارزانتری عرضه شده و منابع انسانی فراوان یافت می شود.
بنیانگذار بنیاد جهانی کارآفرینان جوان بیان کرد: حالا شرکتی را در نظر بگیرید که می خواهد محصولی را از غرب دنیا به شرق و یا بالعکس ارسال نماید، اگر آن محصول در ایران و به خصوص در مناطق آزاد با توجه به دسترسی ها و معافیت ها تولید کند قطعا به سود آن شرکت است، چرا که نه تنها موجب افزایش حاشیه سود، بلکه موجب کاهش هزینه هم شده است.
قوانین کشورهای در حال توسعه مشخص است که به جذب سرمایه گذاران خارجی من جمله ایرانیها پرداخته اند
سامان پویان مهر افزود: این مسئله نه تنها برای ایرانیان خارج از کشور مهم است، بلکه برای سرمایه گذاران خارجی نیز حائز اهمیت می باشد. برای استفاده و بها دادن به چنین فرصتهایی، باید مجموعه ای از زیرساختها و زیربناها موجود باشد و تسهیلات قانونی توسط مراجع قانونی ذیصلاح فراهم گردد که اگر مشکلی پیش آمد امکان پیگیری وجود داشته باشد. از طرفی، تسهیل قوانین به افزایش حس امنیت اقتصادی که از ارکان مهم کسب و کار است کمک بسزایی می کند.
تسهیل قوانین به افزایش حس امنیت اقتصادی که از ارکان مهم کسب و کار است کمک بسزایی می کند
مدیر بنیاد گفت: ما از لحاظ ارتباطات بین المللی بانکی در اثر اعمال تحریم ها با کشورهای مختلف با مشکلات عدیده ای مواجهیم و همچنین از لحاظ حقوقی نیز موانعی وجود دارد. مثلا اگر یک دعوای حقوقی در کسب و کار میان یک شرکت ایرانی و خارجی به وجود آید، هیچ راه کار مشخصی که شرکت خارجی بتواند از طریق مجاری قانونی بین المللی اقدام حقوقی انجام بدهد موجود نیست چرا که دستورالعمل الزام آوری برای پیگیری دعوای حقوقی آنها وجود ندارد.
وی در پایان تصریح کرد که قوانین کشورهای در حال توسعه مشخص است و به جذب سرمایه گذاران خارجی من جمله ایرانیها پرداخته اند، اما ما در چه وضعیت و مرحله ای قرار داریم؟
نظر شما