راهکار اقتصاددانان برای کاهش آسیب «کرونا» به کسب و کارها

به گزارش بازار به نقل از موسسه مطالعات بازرگانی وزارت صنعت، معدن و تجارت، گروهی از استادان و پژوهشگران اقتصاد با توجه به مسئولیت اجتماعی خود، برای کاهش انتشار کرونا و تسکین زیان‌های اقتصادی ناشی از آن، طی یادداشتی مشترک به ارائه راهکارهای سیاستی با تاکید بر بکارگیری ابزارهای اقتصادی پرداخته اند.

پیشنهادهای ارائه شده جمع بندی ای از نظرات محققین اقتصاد و ترجمه راهکارهای کشورهای دنیا برای مقابله با آثار زیان بار اقتصادی این ویروس است که به صورت اشاره وار و با تاکید بر انطباق با ساختارهای اقتصادی اجتماعی ایران ارائه شده است.

راهکارهای ارائه شده در دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: دسته اول به پیشنهاداتی برای کاهش انتشار ویروس کرونا در کشور می‌پردازد. از آنجایی که مهمترین راهکار کاهش انتشار ویروس، قطع زنجیره انتشار آن و کاهش سفرهاست، ابزارهای اقتصادی که مشوق‌های لازم برای کاهش تعاملات اجتماعی را فراهم کنند در این زمینه می‌توانند به سیاستگذار کمک کنند.

دسته دوم پیشنهادات که در سه قسمت عنوان شده است، به سیاست‌های مقابله با آثار زیان بار اقتصادی سمت تقاضا، سمت عرضه و بخش حقیقی اقتصاد اشاره دارد.

تاکید می‌شود که سیاست‌های پیشنهادی باید مورد بررسی و امکان سنجی قرار گیرند و از بین آنها، مناسب‌ترین ها که قابلیت اجرایی دارند را انتخاب کرد.

پیشنهادها به صورت خلاصه عبارتند از:

اول) پیشنهادهایی برای کاهش انتشار کرونا

- طراحی مشوق‌هایی که موجب کاهش سفر خواهد شد (به طور مثال فروشندگان آنلاین با ثبت لینک سفارش‌ها و معاملات آنلاین خود در یک سامانه به ازای تعداد سفارشات، کمک هزینه حمل و نقل دریافت کنند)

- طراحی مشوق‌هایی که موجب کاهش سفر خواهند شد (به طور مثال اخذ عوارض از رفت و آمدهای بین شهری یا اعمال موقت مالیات بر بنزین)

- استفاده رایگان از نسخه‌های تجاری اپلیکیشنهای حوزه آموزش، سلامت و بازرگانی برای مدارس، سازمانهای غیردولتی و...

- پیاده سازی طرح تداوم کسب و کار انعطاف پذیر یا (BCP)Business Continuity Planning

- آموزش کسب و کارها در طراحی استراتژی ارتباطات چند جانبه با مشتریان و همچنین استفاده از تمام کانالهای ارتباطی موجود

- طراحی استانداردهای مختلف برای نحوه معامله با انواع خرده فروشان و اطلاع رسانی از طریق رسانه‌های عمومی

- ترویج استفاده از خرید آنلاین به جای نمایشگاه‌های عرضه مستقیم در انواع کالاها به خصوص مواد غذایی

- دعوت از شرکتهای فناوری و دانش بنیان برای ایجاد محصولاتی جهت کمک به جلوگیری از گسترش کرونا ویروس

- برآورد دقیق مبتلایان و پیش بینی تغییرات آتی آن جهت فراهم کردن امکانات لجستیکی نظیر تختهای بیمارستانی، دستگاه‌های تنفس مصنوعی و...

- راهنمایی و آموزش کسب و کارها در خصوص اطلاعات مربوط به کرونا ویروس، چگونگی امکان آلوده شدن و راه جلوگیری از آن

- محدود کردن دامنه افراد آلوده از طریق انتصاب یک تیم کوچک قابل اعتماد با آزادی عمل در تصمیم¬گیری¬های تاکتیکی و حیاتی در شرکت

- بهره گیری از هوش مصنوعی و بانک‌های اطلاعاتی برای ردیابی و پی‌گردی افراد مبتلا به کرونا به کمک شرکت¬های فناوری

- نگهداری و مراقبت دقیق و وسواس گونه از زیرساخت‌های شهری نظیر اینترنت، تلفن، آب و برق

- استفاده از تکنولوژی برای اجتناب از تماس با انسان نظیر سیستم‌های عامل، اپلیکیشنها و … که می‌تواند زمینه همکاری و ارتباط مؤثر را برقرار کند

- به اشتراک گذاری و ترویج داستان افراد واقعی که مبتلا به کرونا بوده اند ولی با مراجعه به موقع بهبود یافته اند

- استانداردسازی و اتوماسیون فرآیند تشخیص ابتلای افراد به کرونا و اطلاع رسانی در مورد آن

- ساده سازی و کاهش موانع و مراحل فرآیند تشخیص ابتلای افراد به کرونا با تعیین مراکز و پایگاه‌های موقتی در تمامی محلات شهرها

- تبدیل سهیمه بنزین نوروزی به کمک معیشتی اقشار ضعیف یا اختصاص آن به تابستان سال بعد

دوم) راهکارهای سیاستی طرف تقاضا

- ایجاد حساب اعتباری ماهانه جهت فقط خرید آنلاین، برای افراد آسیب پذیر که فقط قابلیت خرید داشته باشد و به تدریج با حساب یارانه تسویه شود.

- تأسیس صندوق‌های حمایتی از اقشار فرودست با کمک‌های داوطلبانه اقشار فرادست و نخبگان نظام

- ترویج و سازماندهی مسئولیت اجتماعی شرکتی جهت تأمین منابع لازم برای مقابله با کروناویروس

- اعطای بسته معیشتی و یارانه نقدی جهت تأمین حداقل نیازهای خانوارهایی که بدلیل شرایط بازارها، درآمدشان افت کرده است مانند رانندگان تاکسی و اتوبوس، کارگران بخش‌های خدماتی، راهنماهای تورهای گردشگری و...

- افزایش حمایت‌های مالی از کسب و کارهای آسیب پذیر نظیر افزایش دوره بازپرداخت وام‌ها و کاهش هزینه تأمین مالی (نرخ بهره)، گسترش کانال‌های تأمین مالی مستقیم

- بازرسی و نظارت مستمر بر قیمت عرضه و کیفیت اجناس فروخته شده فروشگاه‌های آنلاین

- پرداخت هزینه‌های بیمه بیکاری برای چند ماه به کارکنان واحدهای خدماتی و شرکت‌های کوچک و کارگران ساختمانی و … که به دلیل کرونا ویورس بیکار شده اند

- نظارت بر زنجیره تأمین کالاهای تولیدی و واکنش سریع و انعطاف پذیری به تغییرات زنجیره عرضه

- تلاش برای افزایش تاب آوری زنجیره عرضه از طریق استفاده از منابع جایگزین، ثبات در زنجیره تأمین و ارتباط حداکثری با تأمین کننده ها

- برقراری امکان ظرفیت تولید اضافی برای جبران نوسانات زنجیره عرضه

- ارتباط متقابل زنجیره تأمین کسب و کارها، بین استان‌های کشور

- هماهنگی و ارتباط در بازاریابی و فروش محصولات و همچنین پاسخگویی به شوک‌های تقاضا

- رصد روزانه آمار تولیدات مواد و مصرف ملزومات بهداشتی

- پرداخت یارانه‌های آموزش نیروی کار و خرید خدمات دورکاری کسب و کارها

سوم) راهکارهای سیاستی طرف عرضه محصولات مرتبط با مقابله و درمان کرونا ویروس

این بخش معطوف به انواع سیاست‌هایی است که ظرفیت انعطاف‌پذیری بخش عرضه برای تولید هر چه بیش‌تر محصولات مورد نیاز در دوره بحران و نیز مقابله با شوک‌های منفی تقاضا را بیش‌تر می‌کند. مثال‌هایی از چنین سیاست‌هایی عبارتند از:

- کاهش عوارض گمرکی روی مواد اولیه زنجیره تأمین محصولات مورد نیاز در دوره بحران

- کاهش و به تعویق انداختن پرداخت‌های مالیاتی کسب و کارها تا برگشت فروش آنها به سطوح قبلی

- کاهش هزینه مبادلاتی و بهبود کارایی زنجیره تأمین از طریق ایجاد بسترهای الکترونیک جفت و جورسازی (Matching) مختص زنجیره تأمین محصولات و تجهیزات پزشکی مربوط به پیش‌گیری و درمان کرونا ویروس

- پرداخت حق بیمه سهم کارفرمایانی که علی رغم مشکلات به وجود آمده نیروی کار خود را اخراج نکرده و یا کمترین تعدیل نیروی کار را داشته باشند

- طراحی بسته‌های حمایتی برای کسب و کارهایی که از کاهش تقاضای عمومی متضرر شده اند

- رایزنی برای کاهش دوره تسویه حساب فروشگاه‌های اینترنتی با صاحبان مشاغل خرد از دو ماه به کمتر از یک ماه جهت بهبود وضعیت نقدینگی آنها

- کاهش اجاره بهای کسب و کارهای که از املاک و مستغلات دولتی، شبه دولتی و نهادهای حاکمیتی نیروی کار خود را اخراج نکرده و یا کمترین تعدیل نیروی کار را داشته باشند

- به تعویق انداختن پرداخت‌های هزینه‌ای نظیر قبوض آب، برق، گاز و تلفن تا زمان عادی شدن شرایط

- به تعویق انداختن عوارض نوسازی شهرداری‌های و فاضلاب و پسماند تا زمان عادی شدن شرایط

- کاهش و به تعویق انداختن پرداخت حق بیمه تأمین اجتماعی کارگران تا زمان عادی شدن شرایط

- کوتاه کردن زمان صدور مجوزهای کسب و کار برای جلوگیری از مراجعات

- توجه بیشتر به شرکت‌های درگیر تولید تجهیزات پزشکی، مانند لباس‌های محافظتی، ماسک و...

- منع صادرات و تسهیل در واردات کالاهایی که به تولید تجهیزات پزشکی، بهداشتی و … کمک می‌کند

- تسهیل شرایط خرید اعتباری

- طراحی تسهیلات لیزینگ برای خرید اقلام بیمارستانی

چهارم) کمک به بخش حقیقی اقتصاد (محیط کسب و کار)

هدف از این سیاست‌ها کمک به بقا و رشد بنگاه‌های اقتصادی در شرایط حین و بعد از بحران کرونا است.

- اعطای کمک‌های اقتصادی و تمدید سررسید وام یا تجدید وام برای کاهش تأثیرات منفی کرونا ویروس بر اقتصاد و به خصوص بخش‌های صنعتی، حمل و نقل، توریسم، ساخت و ساز، خطوط هوایی و هتل‌ها

- طراحی و اعمال سیاست‌های حمایتی درپاسخ به نگرانی‌های آتی کسب و کارها

- تسریع در ارائه پشتیبانی لجستیک، اداری و همچنین ارائه مجوزهای گمرکی

- همکاری شرکت‌های بیمه با کسب و کارهای زیان دیده از کرونا ویروس

- کاهش نرخ وام برای کمک به مشاغلی که تحت تأثیر شیوع کروناویروس آسیب دیده اند

- کاهش هزینه‌های اداری برای شرکت‌های و بنگاه‌های تولیدی که از کروناویروس آسیب دیده اند.

- تقویت خدمات به شرکت‌ها و ارائه راه حل به بنگاه‌های تولیدی جهت بهبود ساخت و سازها، جذب نیروی کار و … تا عملیات عادی خود را از سر بگیرند

- شناسایی و توسعه ابزارهای نوین تأمین مالی برای دولت و کسب و کارها

- شناسایی و توسعه ابزارهای ضمانتی توسط صندوق‌های حمایتی و بخصوص صندوق ضمانت صادرات برای تسهیل حضور بنگاه‌های کوچک و متوسط و همچنین بنگاه‌های صادراتی در تأمین مالی از بازار سرمایه

- استفاده از اوراق بدهی جهت تأمین منابع مالی مورد نیاز زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی

- طراحی مؤسسات یا نهاد مالی که بتواند تسهیل کننده تأمین منابع مالی بنگاه‌های تولیدی باشد، این مؤسسات تحت عنوان Bill Broker ها شناخته می‌شوند و به طور معمول حساب دریافتنی، اسناد تجاری و اوراق بهادار تولیدکنندگان یا تجار را تنزیل می‌نمایند.

- تمدید مدت قراداد شرکت‌های طرف قرارداد با دولت که تحت تأثیر شیوع کروناویروس نتوانسته اند به تعهدات خود عمل کنند

- ارائه قیمت ترجیحی برخی از نهاده‌ها همچون انرژی به بنگاه‌های تولیدی

- کاهش موقت سطح ذخایر بانک‌ها نزد بانک مرکزی جهت تأمین منابع مورد نیاز

- افزایش بهره گیری از مدل‌های عملیاتی مشارکت بخش خصوصی و همچنین انواع مدل‌های تحویل پروژه با مشارکت بخش خصوصی مانند BBO، BOT، BLT، ROT، LBO، MOT و ...

- توسعه خدمات تجارت الکترونیکی جهت تقویت تجارت خارجی

- تأمین نقدینگی لازم برای سرمایه در گردش واحدهای تولیدی آسیب دیده

در پایان تاکید می‌شود که به رغم آثار زیان بار اقتصادی کرونا ویروس، شیوع این بیماری فرصت‌هایی برای اصلاح ساختارهای اجتماعی و اقتصادی فراهم کرده است که پس از مهار این بیماری می‌بایست از این فرصت‌ها به نحو احسن استفاده شود. کاهش سفر و سفرزایی، توسعه تجارت الکترونیک و دولت الکترونیک، حذف مجوزهای کسب و کار، خرید آنلاین، ایجاد فرصت‌های شغلی جدید در زمینه مراقبت‌های بهداشتی و تولید لوازم آن، ارزیابی مجدد زنجیره‌های عرضه، گرایش حکمرانی به سمت اقتصاد رقابتی، افزایش سطح نظافت اماکن عمومی، بهبود بهداشت فردی و اجتماعی، کوتاه کردن مسافت محل زندگی تا محل اشتغال، بهبود سیستم درمانی کشور و بیمه‌ها و کاهش حجم اسکناس و مسکوک برخی از این فرصت‌ها هستند که باید دنبال شوند.

مشارکت کنندگان:

آرمن سید عزیز، دانشگاه شهید چمران اهواز

اشرفی وحید، پژوهشگر اقتصاد رفتاری در دانشگاه دوک

افضلی وجیه، پژوهشگر اقتصادی

امام وردی قدرت الله، دانشگاه آزاد، تهران مرکز

امینی فرد عباس، دانشگاه استراسبورگ فرانسه

اندایش یعقوب، دانشگاه شهید چمران اهواز

اولاد محمود، پژوهشگر اقتصاد

آقاجری سید جواد، دانشگاه شهید چمران اهواز

بخشی لطفعلی، دانشگاه علامه

بشیری سحر، دانشگاه حضرت معصومه قم

پارسا حجت، دانشگاه خلیج فارس

پیش بین جهانمیر، بازنشسته دانشگاه شهید چمران اهواز

جنتی مشکانی ابوالفضل، مدرس دانشگاه

جهانگیری خلیل، دانشگاه ارومیه

حسینی سید فخرالدین، دانشگاه آزاد

خیرخواهان جعفر، پژوهشگر اقتصاد

دینی ترکمانی علی، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی

رجایی لیتکوهی محمد هادی، دانشگاه شمال

رضایی پورمحمد، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی

سوری امیر رضا، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی

شیرازی همایون، پژوهشگر اقتصاد

صادقی عمروآبادی بهروز، دانشگاه شهید چمران اهواز

صالح نیا نرگس، دانشگاه فردوسی مشهد

صفرزاده اسماعیل، دانشگاه الزهرا

صوفی مجیدپور مسعود، دانشگاه آزاد

علیزاده محمد، دانشگاه لرستان

عیسی‌زاده سعید، دانشگاه بوعلی همدان

فرازمند حسن، دانشگاه شهید چمران اهواز

محمدی احمد، دانشگاه کردستان

محمدی اسماعیل، دانشگاه المهدی اصفهان

مرادخانی نرگس، دانشگاه زنجان

مسائلی ارشک، پژوهشگر اقتصادی

منصوری سید امین، دانشگاه شهید چمران اهواز