اسدالله خسروی؛ بازار: در پی اجرای قانون جدید چک، سری افرادی که دارای سابقه چک برگشتی هستند از خدمات بانکی محروم و از این پس به آنها دسته چک داده نمی شود قانونی که کمک می کند تا معاملات، تجارت و فعالیت های اقتصادی شفاف و با خاطری آسوده انجام شود.
خیلی ها اکنون به دلیل چک برگشتی و مسائل مالی، خواسته یا ناخواسته پشت میله های زندان هستند، زیرا به دلایلی نتوانسته اند سر موعد چک را پاس کنند. علاوه بر این مدت هاست که در بازار، فروش چک گرم و پدیده شرخری (نقدکننده چک) به یک معامله و شغل تبدیل است، این قضایا که ناشی از ضعف قانون چک و خلاء های موجود در این بخش است باعث شده تا خیلی ها به موجب کشیدن چک بی محل و ناتوانی در تامین منابع آن راهی زندان شوند، خانواده ها از هم بپاشد و هزار و یک مشکل و مصائب دیگر. طبق گزارش های موجود بیش از ۷۰ درصد زندانیان غیرعمد (بخصوص زنان زندانی) به جرم مسائل مالی و چک برگشتی محبوس هستند. کارشناسان می گویند: در صورت اجرای دقیق "قانون جدیدچک" بی تردید رویه قضایی چک برگشتی ها به شدت کاهش می یابد.
شفافیت با اجرای قانون جدید چک
البته باید گفت که چک ها تا اجرای قانون جدید چک به عنوان سند مالی و قانونی در معاملات و تبادلات تجاری و...طی سالیان سال خیلی مطمئن و معتبر نبودند چرا که طرف معامله ای که از صادر کننده چک، این سند مالی را دریافت می کرد اطمینان ۱۰۰ درصدی برای نقد شدن آن را نداشت. اما اکنون طبق قانون جدید، برای صادرکننده چک این وظیفه تعیین شده است که اطلاعات مربوط به «تاریخ»، «مبلغ» و «هویت گیرنده چک» را که بر روی فیزیک چک درج می‌کند در سامانه «صیاد» نیز ثبت کند.
به گفته سخنگوی اجرای قانون چک، صادرکننده چک در قانون جدید چک، باید آن را در سامانه صیاد ثبت کند و بعد آن را تحویل گیرنده چک دهد. گیرنده نیز باید با مراجعه به سامانه صیاد، استعلام لازم را به عمل آورد و از این موضوع که چک برای او ثبت شده است، اطمینان حاصل کند و اگر مواردی که بر روی فیزیک چک درج شده، با آنچه در سامانه ثبت شده، تطابق داشته باشد، مراتب تأیید خود را اعلام کند و در صورت عدم تأیید، مراتب را اعلام کند و برگه چک را تحویل صادرکننده بدهد تا اصلاحات انجام شود. پس از اینکه گیرنده مراتب تأیید چک را در سامانه صیاد انجام داد، می‌تواند به بانک برود و آن را نقد کند یا آن را به شخص دیگری منتقل کند.
همچنین طبق قانون جدید، برای انتقال چک به شخص دیگر، گیرنده چک با مراجعه به سامانه صیاد، هویت گیرنده جدید یا همان شخص ثالث را در سامانه صیاد ثبت می‌کند و چک را تحویل شخص ثالث می‌دهد. شخص ثالث نیز با مراجعه به سامانه صیاد باید، استعلام لازم را درباره چک به عمل آورد و می تواند چک را تأیید کند و در نهایت آن را نقد یا منتقل کند.
در قانون جدید چک، به افراد دارای چک برگشتی خدمات بانکی ارائه نمی‌شود چرا که این قانون ناظر به اقدامات پیشگیرانه است و نگاه سخت‌گیرانه‌ای نسبت به افراد دارای چک برگشتی دارد
علاوه بر این مطابق قانون جدید، به افراد دارای چک برگشتی خدمات بانکی ارائه نمی‌شود چرا که این قانون ناظر به اقدامات پیشگیرانه است و نگاه سخت‌گیرانه‌ای نسبت به افراد دارای چک برگشتی دارد.
راه نفوذ کلاهبرداری بسته می شود
کامران ندری کارشناس بانکی و عضو سابق پژوهشکده بانک مرکزی در گفتگو با خبرگزاری «بازار» درباره محاسن، مزایا و معایب قانون جدید چک، گفت: این که مجلس و بانک مرکزی برای قانونمند کردن و به روز رسانی رویه کارکرد چک اقداماتی انجام داده است قابل تحسین است چرا که در گذشته خلاءهای قانونی موجود در قوانین چک طوری بود که چک برای انجام معاملات اعتباری ۱۰۰ درصدی نداشت و خیلی از چک ها برگشت می خورد و این موضوع تبعات اقتصادی و اجتماعی منفی زیادی را در پی داشت اما اکنون با اجرای قانون جدید چک، راه نفوذ کلاهبرداران بسته خواهد شد و در تبادلات چک همه چیز شفاف و محرز انجام می شود.
این کارشناس خبره بانکی خاطرنشان کرد: به طور مثال کسی که بخواهد در انجام معامله ای چک صادر کند ابتدا باید آن را در سامانه صیاد ثبت کند تا گیرنده چک با دریافت اطلاعات، سوابق و اطمینان از پشتوانه مالی وی و ...به دریافت چک مبادرت ورزد.
هرچه قانون چک محکم تر و سخت گیری ها در این زمینه بیشتر باشد اقتصاد کشور پیشروتر و مشکلات اجتماعی، و اقتصادی کمتر می شود چرا که چک یک سند مالی معتبر و قانونی است که عمده معاملات تجاری و اقتصادی و ... با آن انجام می شود بنابراین هرچه اعتبار این سند بیشتر و قوانین برای جلوگیری از سوء استفاده ها در این بخش مستحکم تر باشد باز هم کم است.
تکرار تخلف در پی محرومیت افراد از خدمات بانکی
از خدمات بانکی تبعات وی اظهارداشت: هرچه قانون چک محکم تر و سخت گیری ها در این زمینه بیشتر باشد اقتصاد کشور پیشروتر و مشکلات اجتماعی، و اقتصادی کمتر می شود چرا که چک یک سند مالی معتبر و قانونی است که عمده معاملات تجاری و اقتصادی و ... با آن انجام می شود بنابراین هرچه اعتبار این سند بیشتر و قوانین برای جلوگیری از سوء استفاده ها در این بخش مستحکم تر باشد باز هم کم است که البته در قانون جدید چک راه نفوذ کلاهبرداری و یا ناتوانی معامله گرانی که با چک سر و کار دارند بسته شده است.
ندری به ممنوعیت افراد دارای چک برگشتی از خدمات بانکی در قانون جدید چک اشاره کرد و افزود: هرچند ایجاد قوانین سفت و سخت برای سوء استفاده کنندگان از چک و مسائل مالی ضروری است اما اینکه کسی به علت یک بار اشتباه به دلیل ناتوانی مالی در پاس کردن چک مرتکب چنین مشکلی شود و از همه خدمات بانکی محروم شود به نظر می رسد باید مورد تجدید نظر قرار گیرد و با راهکاری درست طوری باشد که وی از همه خدمات بانکی محروم نشوند زیرا وی به ناچار مجبور می شود باز هم تخلف کند.
توجه و تمرکز بر توسعه اینترنت بانک و ایجاد زیر ساخت های فنی الکترونیکی تبادلات مالی
مسعو دانشمند، عضو اتاق بازرگانی ایران در گفتگو با خبرگزاری «بازار» درباره اجرای قانون جدید چک، گفت: هرچند قانونمند کردن چک برای جلوگیری از سوء استفاده کنندگان مالی در این زمینه اقدامی درست و بجاست اما به نظر می رسد بانک مرکزی باید با تمرکز بر ایجاد و توسعه هر چه بیشتر اینترنت بانک و تکمیل زیر ساخت های فنی چک بر بستر الکترونیک به این موضوع مهم توجه ویژه کند تا نقل و انتقالات پولی بدون هیچ مشکلی انجام و مردم از استفاده چک در مبادلات مالی به راحتی فاصله بگیرند.
دلیلی ندارد که چک ها دارای تاریخ سررسید باشند، صادر کننده چک باید در زمان صدور چک از توان مالی لازم برخوردار باشد از طرفی چنانچه سررسید چک تاریخ مشخصی داشته باشد، صادرکننده چک حق ندارد آن رقم را از بانک تا زمان سررسید آن خارج کند چرا او امانت دار پولی است که چک آن را قبلا صادر کرده است
وی چک را سندی نقدی عنوان کرد و افزود: دلیلی ندارد که چک ها دارای تاریخ سررسید باشند، صادر کننده چک باید در زمان صدور چک از توان مالی لازم برخوردار باشد از طرفی چنانچه سررسید چک تاریخ مشخصی داشته باشد، صادرکننده چک حق ندارد آن رقم را از بانک تا زمان سررسید آن خارج کند چرا او امانت دار پولی است که چک آن را قبلا صادر کرده است.
چک سند روز برای نقل و انتقال پول است
این فعال اقتصادی ضمن بی معنی دانستن برخورداری چک ها از تاریخ سررسید اظهارداشت: در قانون جدید، حذف چک در وجه حامل اقدامی بسیار خوبی است در چنین شرایطی چک ها نباید تاریخ سررسید روز، ماه و سال برای نقد شدن داشته باشند چرا که معلوم نیست صادرکننده کننده چک در آن تاریخ از حیث توان مالی در چه شرایط و یا وضعیتی باشد از طرفی چک در تمام دنیا به عنوان سند روز از آن استفاده می شود.
دانشمند خاطرنشان کرد: چک مدت دار نیز باید چون چک حامل از بین برود چرا که چک سند اعتبار مالی روز برای نقد شدن پول است. البته استفاده از اسناد برای معاملات و نقل و انتقالات پول در زمان های مشحص از طریق " سفته" باید انجام شود چرا که هم تاریخ صدور و هم تاریخ سررسید دارد اما چک سند معتبر نقدی روز است یعنی از لحظه ای که چک صادر می شود همان لحظه هم باید نقد شود.
بانک ها باید با شناسایی افرادی که سوابق خوبی در صدور چک ندارند دسته چک های چند برگی متناسب با توان مالی که در بانک دارد به آنها بدهند و با محدودکردن آنها مانع از چک کشیدن پیاپی این سری افراد شود. البته چک های ۱، ۳، ۵ تا زیر ۱۰ برگی در دنیا معمول بوده تا به جای ممنوعیت چنین افرادی از خدمات بانکی با استفاده از ابزارهای دیگر فعالیت آنها منظم تر و دقیق انجام شود
عضو اتاق بازرگانی ایران به تبعات محروم کردن کسانی که سوابق چک برگشتی ها دارند و قراراست آنها از خدمات بانکی محروم شوند اشاره کرد و افزود: راههای دیگری برای جلوگیری از ایجاد بروز مشکلات چک برگشتی ها وجود دارد. به طور مثال بانک ها باید با شناسایی افرادی که سوابق خوبی در صدور چک ندارند دسته چک های چند برگی متناسب با توان مالی که در بانک دارد به آنها بدهند و با محدودکردن آنها مانع از چک کشیدن پیاپی این سری افراد شود. البته چک های ۱، ۳، ۵ تا زیر ۱۰ برگی در دنیا معمول بوده تا به جای ممنوعیت چنین افرادی از خدمات بانکی با استفاده از ابزارهای دیگر فعالیت آنها منظم تر و دقیق انجام شود.
ضرورت تجدید نظر در محرم کردن دارندگان سوابق چک برگشتی از خدمات بانکی
وی ادامه داد: وقتی شخصی از خدمات بانکی محروم می شود مجبور می شود کارت بانکی و یا دسته چک هایی بنام شخص دیگر از اعضای خانواده خود و غیره استفاده کند که این شیوه مشکلات را بدتر می کند.
بنا به این گزارش، در قانون جدید، به افراد دارای چک برگشتی، خدمات بانکی ارائه نمی‌شود. بر این اساس افتتاح حساب جدید بانکی برای آنها انجام نمی‌شود، کارت بانکی جدید به آنها اعطا نمی‌شود، ضمانت‌نامه ارزی و ریالی برای آنها صادر نمی‌شود و حتی تسهیلات بانکی نیز به این افراد اعطا نمی‌شود و در اقدامی سختگیرانه، اگر شخصی دارای چک برگشتی باشد به میزان کسری مبلغ چک آن فرد، وجوهی که در بانک‌های دیگر دارد مسدود می‌شود و تا زمانی که این مهم تعیین تکلیف نشود، حساب‌ها در انسداد باقی می‌ماند.
موجودی حساب صادر کننده چک نباید از مبلغ چک کمتر باشد
اکنون و براساس دستورالعمل‌هایی که بانک مرکزی صادر کرده است، در صورتی که موجودی حساب صادرکننده کمتر از مبلغ چک باشد، دارنده آن چک می‌تواند از بانک تقاضا کند که وجه چک را از سایر حساب‌های انفرادی آن فرد در همان بانک، پرداخت کند. اما اگر بازهم وجه چک تکمیل نشد، دارنده چک می‌تواند از بانک تقاضای صدور گواهی عدم پرداخت کند و البته بایستی دقت کند که این گواهی حتماً دارای کد رهگیری باشد تا بتواند با استفاده از آن در مراجع قضایی حقوق خود را پیگیری کند.
البته چک‌های قدیمی به روال سابق پذیرش و پردازش می‌شوند، اما قرار است از سال ۱۴۰۰ چک‌های جدیدی روانه بازار شود که این چک‌ها ویژگی‌های متمایزی نسبت به چک‌های قبلی دارند. رنگ چک‌های جدید صورتی و بنفش خواهد بود و عبارتی با این مفهوم در زیر این چک‌ها ثبت شده است که کارسازی این چک حتماً باید از طریق ثبت در سامانه صیاد انجام شود. یعنی اگر ثبت چک‌های جدید در سامانه صیاد انجام نشود، فاقد اعتبار هستند. لذا اگر ثبت چک‌های جدید در سامانه انجام نشود، پرداخت وجه آن اتقاق نمی‌افتد. اما چک‌های قبلی می‌توانند بدون ثبت در سامانه صیاد کمافی‌السابق در بانک پردازش شود و وجه آن در بانک پرداخت می شود.
پایان پشت نویسی بانک ها در قانون جدید چک
از طرفی دومین اثری که منوط شدن صدور چک به ثبت اطلاعات آن در سامانه ایجاد می‌کند، از بین رفتن «پشت‌نویسی چک» است! با ثبت در سامانه صیاد، امکان نظارت بر چک از لحظه صدور و کنترل افراد پرخطر برای بانک مرکزی فراهم می‌شود و عملاً پشت‌نویسی چک به صورت دستی حذف و تمام زنجیره نقل و انتقالات چک در سامانه صیاد اتفاق خواهد افتاد. طبق اطلاعیه شماره ۵ بانک مرکزی، امکان انتقال چک با پشت‌نویسی حتی در چک‌های جدید، تا اطلاع ثانوی وجود دارد.
بر اساس قانون جدید چک، تاریخ سررسید چک‌ها نمی‌تواند بیشتر از ۳ سال از زمان دریافت دسته‌چک باشد. فرض کنید دسته‌چکی را در سال ۹۹ از بانکتان دریافت کرده‌اید، تاریخ سررسید چک‌هایی که در آن می‌نویسید، نمی‌تواند بیشتر از سال ۱۴۰۲ باشد و بیشتر از این تاریخ، چک شما اعتباری ندارد و در سامانه هم ثبت نمی‌شود. در دسته‌چک‌های جدید این جمله ثابت در هر برگه برای تذکر اعتبار چک نوشته می‌شود: «صدور این برگه چک حداکثر تا مورخ ___ مجاز است».
نظر شما