کمبود منابع مالی چالش پیش روی شرکت های دانش بنیان | دولت به شرکت های دانش بنیان بی توجه است

سجاد صفری؛ بازار: یکی از رویکردهای مناسب جهت تحقق اقتصاد مقاومتی، رویکرد استراتژیک است که در آن با تحلیل نقاط ضعف و تهدیدزای اقتصاد، مولفه های اقتصاد مقاومتی استخراج می شود. توسعه شرکت های دانش بنیان یکی از راهبردهای مهم و اثرگذار جهت تحقق اقتصاد مقاومتی است.

بیشتر کارشناسان اقتصادی در آسیب شناسی اقتصاد ایران، بر این باور هستند که باید وابستگی اقتصاد ایران و بودجه دولت به فروش مواد خام و با ارزش افزوده پایین، کاهش پیدا کند. ریشه اصلی، این معضل در ضعف دانش و تکنولوژی در این صنعت و شرکت های فعال در این حوزه است و متاسفانه این مسئله، باعث شده است که منابع زیرزمینی کشور به اهرمی برای تحریم و فشار بر اقتصاد ایران، تبدیل شود.

 

اقتصاد دانش بنیان، اقتصادی است که مستقیم بر مبنای تولید، توزیع و مصرف دانش و اطلاعات قرار گرفته باشد

نقش دانش و فناوری در توسعه اقتصادی کشورها
همچنین، یکی از نقاط ضعف اقتصاد کشور، پایین بودن میزان خلاقیت و نوآوری و ضعف فناوری بنگاه های اقتصادی است. متاسفانه، این موضوع، اقتصاد و صنعت کشور را مصرف کننده فناوری های خارجی کرده است و این، زمینه آسیب پذیری اقتصاد کشور را در برابر تحریم ها فراهم می کند. با شناسایی این نوع آسیب ها می توان به نقش بی بدیل دانش در حل معضلات کشور، پی برد. دانش، یکی از ابزارهای بسیار موثر در تحولات اقتصادی و اجتماعی است و یک کالای عمومی محسوب می شود زیرا می توان دانش را بدون کاهش و استهلاک با دیگران به اشتراک گذاشت. در عین حال، این یک مشخصه منحصر به فرد برای این کالای عمومی محسوب می شود که بر خلاف سایر کالاهای فیزیکی (مثل سرمایه، دارایی های مادی و منابع طبیعی) استفاده از آن، باعث کاهش کمیت آن نمی شود و می توان از آن بارها استفاده کرد.

در حال حاضر، اصطلاح اقتصاد دانش بنیان که توسط OECD مورد تاکید خاص در استراتژی توسعه ملل قرار گرفته است؛ گویای تاکید بر نقش دانش و فناوری در جریان توسعه اقتصادی است. در واقع، می توان گفت در اقتصاد دانش بنیان، به دانش از نظر کیفی و کمی با اهمیت تر از گذشته، نگاه می شود. طبق تعریف این سازمان، اقتصاد دانش بنیان، اقتصادی است که مستقیم بر مبنای تولید، توزیع و مصرف دانش و اطلاعات قرار گرفته باشد. بسیاری از اقتصاددانان بر این باور هستند که امروزه، دیگر حجم سرمایه و اندازه بازار در توسعه اقتصادی ملل، نقش اساسی ندارد بلکه، دانش و فناوری، این نقش را ایفا می کند.

نکته ای که باید همواره در نظر داشت این است که برای دستیابی به اقتصاد دانش بنیان، فقط تولید و توزیع اطلاعات و پرداختن به آموزش و پژوهش کافی نیست؛ بلکه نکته مهم، به کارگیری آنها در استفاده از منابع اقتصادی به صورت مستمر و پایدار است. به عبارت دیگر، کاربردی شدن دانش و استفاده موثر از آن در گسترش ظرفیت ها و ارتقای درجه بهره برداری از منابع است که تحقق یک اقتصاد دانش بنیان را ممکن می سازد که نقش شرکت های دانش بنیان در این زمینه، قابل تعریف است.

فعالان حوزه شرکت های دانش بنیان، دانش آموختگان و نخبگان کشور هستند اما بسیاری از آنها با مسائل بازاریابی محصول، آشنا نیستند

شرکت های دانش بنیان با مشکلات عدیده ای روبرو هستند و موارد زیر از مهمترین موانع و مشکلات پیش روی شرکت‌های دانش‌بنیان است:

۱- روند طولانی ثبت شرکت و وجود بوروکراسی اداری:
یکی از مشکلاتی که بسیاری از مدیران شرکت های دانش بنیان به آن اشاره می کنند، مراحل طولانی در ثبت شرکت ها به عنوان شرکت دانش بنیان و اخذ مجوزهای فعالیت است.

۲- کمبود منابع مالی با سود متناسب حتی در صندوق نوآوری و شکوفایی:
از آنجایی که معمولا شرکت‌های دانش‌ بنیان بخشی از سرمایه مورد نیاز خود را برای تحقیق و توسعه از طریق وام‌ های بانکی تامین می ‌کنند؛ بهره بانکی بالا می ‌تواند عامل کُندی و کم‌ بازدهی رشد شرکت‌های دانش ‌بنیان بشود. همچنین، بسیاری از شرکت های دانش بنیان میزان وام های ارائه شده از سوی صندوق نوآوری و شکوفایی را با توجه به هزینه های تولید بسیار اندک می دانند.

۳- بی اعتمادی به محصولات دانش بنیان داخلی:
مشکل دیگر شرکت های دانش بنیان که البته، این مشکل، نیز برای سایر تولیدکنندگان وجود دارد؛ عدم حمایت از محصولات داخلی و استفاده از محصولات خارجی به ویژه در دستگاه های دولتی است.

۴- استفاده دستگاه های دولتی از محصولات خارجی:
یکی از مشکلات شرکت های دانش بنیان ترجیح محصولات خارجی بر مشابه داخلی آن است. در صورتی که در بسیاری از موارد کیفیت محصول داخلی با مشابه خارجی آن، تفاوتی ندارد و هزینه استفاده از آن نسبت به محصول وارداتی کمتر است.

۵- تاخیر در تامین مالی قراردادهای بسته شده با دولت:
یکی از مشکلات مهم شرکت های دانش بنیان، موضوع سرمایه در گردش است. برای تولید محصول دانش بنیان، تحقیق و بررسی، مواد اولیه، تجهیزات و نیروی انسانی، لازم است که این موارد، نیاز به سرمایه زیادی دارد؛ عدم سرمایه در گردش، موضوعی است که بسیاری از شرکت های دانش بنیان با آن مواجه هستند.

۶- ناتوانی در بازاریابی و تجارت محصولات توسط شرکت های دانش بنیان:
علی رغم اینکه، فعالان حوزه شرکت های دانش بنیان، دانش آموختگان و نخبگان کشور هستند اما بسیاری از آنها با مسائل بازاریابی محصول از جمله مراحل معرفی محصول، تبلیغات، مذاکرات جهت ثبت سفارش، ارتباط با بازارهای بین المللی جهت صادرات و ... آشنا نیستند و به همین دلیل در مرحله فروش محصول با مشکل مواجه می شوند.

مسئولان، بایستی درخصوص تامین زیرساخت های شرکت های دانش بنیان و استارت آپ ها تلاش کنند و اینترنت را که زمینه توسعه این کسب و کارها هستند و دیگر، تجهیزات الکترونیکی را به صورت ارزان به مردم ارائه بدهند

امتیازاتی برای شرکت های دانش بنیان
یک کارشناس حوزه تولید و کسب و کار در گفتگو با خبرنگار بازار و در پاسخ به این پرسش که حمایت های دولت از شرکت های دانش بنیان و استارت آپ ها چگونه است؟ گفت: شرکت های دانش بنیان، اقتصاد بر مبنای دانش و پیوند علم و ثروت، علم و صنعت و دانش و صنعت است و اگر مسئولان این موضوع را پذیرفته اند وظیفه آن ها در قبال شرکت های دانش بنیان را سنگین تر می کند.

«مرتضی دارایی» اظهار داشت: خوشبختانه، درخصوص حمایت از شرکت های دانش بنیان، اتفاقات مثبتی در یک دهه اخیر در کشور رخ داده است؛ قانون حمایت از شرکت ها و موسسات دانش بنیان و تجاری سازی و نوآوری ها و اختراعات در سال ۸۹ تصویب شده است که هدف و تعریف آن، شرکت هایی هستند که هم افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی، شامل گسترش کاربرد اختراع و نوآوری، تجاری سازی نتایج تحقیق و توسعه در حوزه فناوری های برتر با ارزش افزوده، بویژه در تولید نرم افزارهای مربوط، این قانون تصویب و ابلاغ شده و شورای عالی علوم و تحقیقات فناوری مسئول اجرای آن است.

این کارشناس تولید، تصریح کرد: خوشبختانه در این قانون، حمایت های موثری از شرکت ها و موسسات دانش بنیان، تعریف شده است از جمله، این شرکت ها معاف از پرداخت مالیات، عوارض و حقوق گمرگی، سود بازرگانی و عوارض صادراتی تا ۱۵ سال هستند و تامین تمام یا بخشی از هزینه تولید، عرضه و یا بکارگیری نوآوری و فناوری و اعطای تسهیلات با بهره پایین و یا بدون بهره، اولویت استقرار در پارک های علم و فناوری، مناطق ویژه، شهرک های کشاورزی، شهرک های صنعتی، تخفیف در واگذاری ها، ایجاد پوشش بیمه ای، تسهیل شرایط در مناقصات، تشکیل صندوق نوآوری شکوفایی که در سال ۹۱ تشکیل شد در حمایت از شرکت ها و موسسات دانش بنیان با هدف پیوند علم و ثروت، صورت گرفته است.

دارایی درخصوص مزایای شرکت های دانش بنیان، بیان کرد: در قانون رفع موانع تولید که در سال ۹۴ تصویب شد ماده های ۴۳ و ۴۴ این قانون، برای حمایت از شرکت های دانش بنیان، موسسات و شرکت هایی که در این حوزه فعالیت دارند امتیازاتی را برای آن ها در نظر گرفته است. خوشبختانه، ادبیات حمایت از شرکت های دانش بنیان و استارت آپ ها جا افتاده است و این ها نکاتی هستند که مثبت و حمایتی هستند و باید در این زمینه فعالیت شود.

نیاز به تامین زیرساخت های شرکت های دانش بنیان
این کارشناس حوزه تولید و کسب و کار در پاسخ به این پرسش که آیا افراد و نهادهایی هستند که با فعالیت های شرکت دانش بنیان، مخالفت کنند؟ به بازار، گفت: بعضی اوقات، یک حالت تدافعی، نسبت به شرکت های دانش بنیان و استارت آپ ها در بین بخشی از ذینفعان وجود دارد و این ذینفعان در بدنه دولت، مجلس و تصمیم گیرنده ها هستند.

دارایی اظهار داشت: ذینفعان با ترویج و توسعه اینگونه از کسب و کارها مخالف بوده اند و آنها مخالف شکل گیری استارت آپ های حوزه حمل و نقل داخل شهری و بین شهری بودند.

این کارشناس حوزه تولید، افزود: مسئولان، بایستی درخصوص تامین زیرساخت های شرکت های دانش بنیان و استارت آپ ها تلاش کنند و اینترنت را که زمینه توسعه این کسب و کارها هستند و دیگر، تجهیزات الکترونیکی را به صورت ارزان به مردم ارائه بدهند.

امیدوار هستیم که این صندوق، بعنوان مهمترین نهاد زیست بوم نوآوری، بتواند در مسیر علم تا ثروت نقش مهمی را ایفا کند

اعطای تسهیلات کمک هزینه تحقیق و توسعه
مدیر توانمندسازی صندوق نوآوری وشکوفایی، گفت: صندوق نوآوری و شکوفایی، یک نهاد عمومی غیر دولتی است که بر اساس قانون، در راستای حمایت از شرکت‌های دانش بنیان در سال ۱۳۸۹ تاسیس شده و ماموریت اصلی آن، تامین سرمایه مالی زیست بوم نوآوری، است.

«مرضیه شاهوردی» ارائه تسهیلات کمک هزینه تحقیق و توسعه را یکی از جدیدترین تسهیلات این صندوق نام برد و اظهار داشت: در صورتی که شرکت‌های دانش بنیان برای حل مسائل خود از دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها کمک بخواهنداین صندوق، تسهیلات بلاعوض کمک هزینه تحقیق و توسعه را به آنها اعطا خواهد کرد.

وی افزود: ۴ خدمت اصلی این صندوق، شامل اعطای تسهیلات، سرمایه در گردش، صدور ضمانت و تامین محل کار است و تسهیلات سرمایه گذاری، تنها محدود به شرکت‌های دانش بنیان نیست بلکه استارتاپ ‌ها نیز می‌توانند با عاملیت صندوق ‌های پژوهش و فناوری از سرمایه‌ های این صندوق برای توسعه محصول خود بهره مند شوند.

شاهوردی اظهار داشت: امیدوار هستیم که این صندوق، بعنوان مهمترین نهاد زیست بوم نوآوری، بتواند در مسیر علم تا ثروت نقش مهمی را ایفا کند.

دانش بنیان ها اثر تحریم ها را کمرنگ می کنند
شرکت های دانش بنیان با مشکلات عدیده ای روبرو هستند و در مقابل وعده های مسئولان در راستای برطرف شدن مشکلات اینگونه، شرکت ها عملی نمی شود و یا اینکه روند کار اداری، چنان طولانی است که صاحبان شرکت های دانش بنیان از رفت و آمدهای طولانی به ادارات خسته می شوند و در واقع، قید پیگیری امور را می زنند.

نیاز است، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و دیگر، نهادها و سازمان های مربوطه به حوزه شرکت های دانش بنیان و شرکت های خلاق، بیشتر توجه کنند تا با توسعه و گسترش اینگونه، شرکت ها نفس تازه ای در کالبد اقتصاد کشور، دمیده بشود. با توجه به اینکه، تحریم های ظالمانه آمریکا باعث شده است که مراودات کشورهای جهان با ایران کاهش یابد و اقتصاد کشور با کم و کاستی روبرو بشود؛ توجه به شرکت های دانش بنیان، خواهد توانست اثر تحریم ها را کمرنگ تر کند. بنابراین، دولت، نباید نسبت به شرکت های دانش بنیان، بی توجه باشد؛ هر چند که تاکنون، اثری از توجه دولت نسبت به شرکت های دانش بنیان، مشاهده نشده است.