بازار؛ گروه بین الملل: روزگاری سازمان کشورهای صادر کننده نفت موسوم به اوپک حاکمیتی تعیین کننده را در بازار قیمت و عرضه جهانی نفت داشت، اما این روزها همزمان با رکود در بازار نفت، سازمان اوپک نیز حال و روز خوبی ندارد.
قیمت نفت ماه‌هاست دچار رکورد شده و اگرچه در حال حاضر توانسته به حدود ۴۰ دلار برسد، اما این قیمت در مقایسه با قیمت‌های ۸۰ دلاری و حتی در مقاطعی ۱۰۰ دلاری سبد نفتی اوپک، انتظارات اعضا را برآورده نمی کند و همین موضوع باعث شده تا اوپک برای ادامه حیات خود با تهدیداتی جدی روبرو شود.
اتحاد شکننده اعضای اوپک
قیمت نفت پائین است و اعضای اوپک به دنبال افزایش تولید برای جبران کاهش درآمد ناشی از قیمت پائین نفت هستند، اما اوپک که سیاستش بر کنترل عرضه نفت است، از اعضا می خواهد همچنان سطح صادرات نفت خود را پائین نگه دارند.
همین موضوع باعث شده تا برخی اخبار غیررسمی از تمایل برخی از اعضای اوپک برای خروج از این سازمان خبر دهند.
از جمله به تازگی شایعاتی مطرح شده است که نشان می‌داد امارات در حال بررسی تبعات ادامه حضور و یا خروج از اوپک است، اگر چه این کشور این تصمیم خود به صورت رسمی اعلام نکرده، اما بنا به گزارش مؤسسه انرژی اینتل بحث‌هایی در داخل این کشور حول و هوش این موضوع انجام شده است.
یکی از نشانه‌های اینکه امارات از حضور در اوپک راضی نیست این است که امارات به اوپک پیشنهاد کرده که تمام اعضاء باید نخست به سهم خود برای تولید پای‌بند بوده و سپس درباره ادامه پایین نگه داشتن عرضه نفت به بازار جهانی بحث دوباره صورت گیرد.
از طرف دیگر مقامات اماراتی که به تازگی در مخالفت با اوپک سخن گفته‌اند، این موضوع را مطرح کرده‌اند که با توجه به چشم‌انداز نه چندان مثبت تقاضای نفت در بازار جهانی و نیاز مبرم آنها به منابع پولی آیا حضور این کشور در اوپک منافع بلندمدت این کشور را تأمین خواهد کرد یا خیر؟
اما تنها امارات نیست که نارضایتی‌های از وضعیت موجود در اوپک دارد، بلکه مقامات سعودی نیز تا کنون در نوبت‌های متعددی نسبت به اوضاع جاری در اوپک اظهار نگرانی کرده‌اند. در واقع عربستان هم خیلی از شرایط موجود راضی نیست و در حالی که عرضه نفت خود را پایین نگه داشته، اما همزمان شاهد آن است که برخی اعضاء به تعهد خود برای محدود کردن صادرات نفت به بازار جهانی عمل نمی‌کنند. این کشور تأکید کرده که قصد ندارد برای سال آینده به این روند ادامه دهد و باید رویکرد مقتدرانه‌تری در قبال الزام اعضاء برای عمل به تعهدات در پیش گرفته شود.
نارضایتی از وضعیت فعلی در اوپک تنها محدود به امارات و عربستان نیز و مقامات عراقی نیز طی چند نوبت خواستار افزایش صادرات و عرضه نفت خود در بازارهای جهانی شده‌اند. قیمت پائین نفت باعث شده تا حقوق برخی کارکنان نفتی در عراق طی چند ماه گذشته به تعویق افتد و همین وضعیت میل عراق به افزایش صادرات نفت خود و فراتر از سهمیه تعیین شده در اوپک را افزایش داده است.
براین اساس مواضع مقامات برخی اعضای اوپک حال ابهاماتی را نسبت به تداوم اتحاد بین کشورهای عضو این سازمان و آینده اجماع و اتحاد داخلی بوجود آوره و باعث شده تا اجماع اعضای اوپک بیش از پیش در معرض تهدید قرار گیرد.
عرضه آتی نفت ایران و لیبی به بازار
با پیشتاری «جوبایدن» در انتخابات آمریکا و کسب آرای اکثریت الکترال انتظار می رود که ترامپ تا کمتر از دو ماه دیگر به کار خود در کاخ سفید پایان دهد و رئیس جمهور جدید دموکرات آمریکا سکان قدرت را به دست گیرد. این شرایط خوش بینی به امکان بازگشت نفت ایران به بازار جهانی به تبع تغییر دولت در آمریکا را افزایش داده و برخی پیش بینی کرده‌اند که در بازه زمانی میان مدت ممکن است بخشی از نفت ایران وارد بازار صادراتی شود.
از سوی دیگر، افزایش احتمالی عرضه نفت فقط از جانب ایران نیست که دنبال می شود، بلکه وضعیت لیبی نیز با توافقات داخلی صورت گرفته در این کشور به سمت و سوی از سرگیری صادرات و فروش نفت در بازارهای جهانی منجر شده است و در این صورت در آینده نزدیک دو عضو عمده تولید کننده نفت یعنی ایران و لیبی که طی چند سال گذشته در میان تولیدکنندگان غایب بوده‌اند، به جمع عرضه کنندگان عمده نفت خواهند پیوست و همین وضعیت به صورت طبیعی به تاثیرگذاری در جهت جلوگیری از افزایش قیمت نفت می انجامد. در حالی که صادرات نفت لیبی تا ماه سپتامبر ۲۰۲۰ تنها ۱۵۰ هزار بشکه بود، اما این میزان پس از توافقات داخلی به ۸۰۰ هزار بشکه رسیده و پیش بینی شده در ابتدای سال میلادی ۲۰۲۱ صادرات نفت لیبی به ۱.۳ میلیون بشکه برسد که رکورد قابل توجهی به شمار می رود.
این در حالی است که اعضای اوپک به شدت به دنبال افزایش قیمت نفت هستند و عدم افزایش قیمت نفت به دلیل افزایش عرضه نفت ایران و لیبی تمایل برخی اعضای دیگر مانند امارات، عراق و عربستان را برای شکستن سقف محدودیت های اوپک تحریک خواهد کرد. بدون تردید این وضعیت خوشایند اوپک نیست و اتحاد داخلی اعضای این سازمان نفتی را در معرض تهدید و گسستگی بیشتر قرار خواهد داد.
چشم انداز کاهش مصرف جهانی نفت
یک مسئله مهم دیگری که چالش کلی بازار نفت و از جمله اوپک به شمار می رود، برنامه ریزی کشورهای اروپایی برای کاهش و به صفر رساندن مصرف بنزین برای خودروهای شخصی در این کشورهاست.
کشورهای اتحادیه اروپا برنامه تدریجی و پله پله را برای کاهش سالانه مصرف سوخت‌های فسیلی و بویژه بنزین از سال ۲۰۲۱ آغاز خواهند کرد و قرار است کاهش سالانه مصرف بنزین برای خودروهای شخصی تا سال ۲۰۳۰ در بسیاری از این کشورها به صفر برسد. این برنامه را حتی مقامات بریتانیایی نیز که حال کشورشان عضو اتحادیه اروپا نیست دنبال می کنند و به صورت رسمی قرار است تردد خودروهای بنزینی در بریتانیا تا سال ۲۰۳۰ ممنوع شود.
کاهش سالانه و قابل توجه مصرف سوخت‌های فسیلی و بویژه بنزین چالش بزرگ صادرکنندگان نفت برای فروش نفت تولیدی خود در بازار طی سال‌های آتی خواهد بود و آینده بازار نفت را به شدت تحت تاثیر قرار خواهد داد. در عین حال استفاده از انرژی‌های نو تنها منحصر به اروپا نیست و معاهده آب و هوایی پاریس از بسیاری از کشورها خواسته است تا استفاده از انرژی های نو با هدف کاهش اتکا به سوخت‌های فسیلی را در دستور کار قرار دهند که این شرایط جز به معنای رونق کمتر بازار نیست و این کم رونقی بازار نفت بزرگترین تهدید پیش روی سازمان اوپک خواهد بود.
نظر شما