فشار عوامل برونزا بر تصمیمات بانک مرکزی/ تاثیر منفی کرونا مشخص است

به گزارش بازار به نقل از پژوهشکده پولی و بانکی، این روزها، اقتصاد همه نقاط جهان نه به یک اندازه اما از شرایط جهانی ایجاد شده پس از شیوع ویروس کرونا تاثیر پذیرفته است. حالا اگر تاثیر ملموس و غیرقابل انکار پاندمی کرونا بر اقتصاد جهانی را در این نقطه از جهان کنار تحریم‌های ظالمانه خارجی و مشکلات معیشتی شهروندان بگذاریم، اوضاع پیچیده‌تر هم می‌شود.

در چنین شرایطی، اغلب کارشناسان اقتصادی تاکید دارند که باید دولت یک بسته سیاسی همه‌جانبه را در ابعاد سیاستی، مدیریتی، اقتصادی، بهداشتی و محیط زیستی تدوین کند تا بتواند کشور را از این امواج ناملایم به سلامت عبور دهد.

نوسان در شاخص‌های اقتصادی یکی از عمده‌ترین بخش‌های تاثیرپذیر از شرایط پدیدآمده موجود است که گاهی خارج از اراده سیاست‌گذاران و مجریان قانون بر یک جامعه تحمیل می شود و امروزه ایران یکی از جوامعی است که بیشترین تاثیر را از بیماری کرونا، تحریم و پیمان‌شکنی طرف‌های غربی پذیرفته است که نمود بیرونی آن را می‌توان در نوسانات هیجانی نرخ ارز و افزایش تورم روانی کالاها مشاهده کرد.

در این بین، سیاست‌های بانک مرکزی که در دوره جدید مورد بازنگری قرار گرفته تلاش دارد تا بخشی از چالش‌های پیش رو را مهار کند. با این حال به گمان کارشناسان اقتصادی، این نکته تنها در صورتی ممکن است که دیگر دستگاه‌های مدیریتی کشور به کمک این نهاد بیایند.

حسین راغفر، استاد اقتصاد دانشگاه الزهرا که نرخ ارز را یکی از متغیرهای اساسی اقتصادهایی مثل ایران می‌داند، گفت: در چنین اقتصادی، وقتی قیمت ارز تغییر می‌کند، همه چیز با آن تغییر می‌کند. بالا رفتن نرخ ارز در درازمدت به کاهش ارزش پول ملی می‌انجامد و تضعیف پول ملی به معنای آن است که پس اندازهای مردم در بانک‌ها به شدت ارزش خود را از دست می‌دهند و چنین روندی روی رفتار اقتصادی مردم اثر می‌گذارد ترجیحات آنها را تغییر می‌دهد.

وی اضافه کرد: به این معنا که وقتی مردم نگران، می‌بینند ارزش پول آنها کم شده و در حال از بین رفتن است، شروع به ورود به بازار و خرید کالا می‌کنند و همین امر، روی قیمت‌ها تاثیر روانی می‌گذارد.

راغفر تصریح کرد: بنابراین این تنها مردم نیستند که وارد بازار شده‌اند و تقاضای هر کالایی را می‌کنند که قیمت آن بالا می‌رود که شاید حتی نیازی به آن نداشته باشند، این تقاضا است که شکل گرفته است؛ مثل خودرو که مردم آن را نگه می‌دارند، چون می‌دانند قیمت آن بالا می‌رود آن هم زمانی که حس می‌کنند پول‌ها در بانک، ارزش خود را از دست می‌دهد.

به گفته این کارشناس اقتصادی، بنابراین تقاضایی ایجاد می‌شود که تقاضای کاذب است و این تقاضا به شدت روی قیمت‌ها تاثیر می‌گذارد و محیط اقتصادی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

راغفر خاطرنشان کرد: عوامل بیرونی دیگری همچون کرونا می‌توانند کاملا تاثیرگذار باشند. با توجه به محدود شدن فعالیت‌های اقتصادی و موانعی که برای رفت‌وآمدهای دولت قرار دارد و بسیاری از کسب و کارهای خیابانی را تعطیل کرده و از سوی دیگر، فعالیت‌های مردم که کمتر برای خرید بیرون می‌روند، همگی بر تقاضای واقعی تاثیر گذاشته است.

استاد اقتصاد دانشگاه الزهرا با تاکید بر اینکه تاثیرات کرونا در بازارهای ایران قابل مشاهده است، ادامه داد: در بخش تولید هم، روابط تجاری ما با کشورهای همسایه به همین دلیل به شدت محدود شده و آن هم روی صادراتمان تاثیر گذاشته است.

وی تحریم‌ها و تاثیر آن بر روند اجرای سیاست‌های مالی کشور را ناخواسته دانست و اظهار کرد: البته تحریم وقتی موثر می‌شود که ما در داخل خودمان اقتصاد داخلی را به مرور تضعیف کرده باشیم. اگر ما اقتصاد مبتنی بر تولید داشتیم و این تولید داخلی را تقویت کرده بودیم که در این امر، متاسفانه از سال ۸۴ به این طرف با تضعیف شدید بنیان‌های تولید در داخل کشور روبرو شدیم و این کماکان ادامه پیدا کرد و بخشی از آن هم به دلیل ساختارهای اقتصادی کشور است که وابسته به نفوذ سازمان‌های تجاری است.

راغفر سوءاستفاده افراد و هدررفت سرمایه‌ها در مصارف ارزی را دلیل دیگر بحران موجود دانست و تاکید کرد: نکته من این است که اگر تولید در داخل تقویت می‌شد، منابع ارزی کشور در حوزه‌ واردات کالاهای لوکس و غیرضروری که از کشور خارج شد و بازنگشت و فسادهای زیادی را هم ایجاد کرد، با مدیریت صحیح، می‌توانست وارد بخش تولید شود. در این صورت، اثربخشی تحریم‌ها به شدت کاهش پیدا می‌کرد اما متاسفانه به دلیل سیاست‌های غلط اقتصادی یک دهه گذشته، تحریم‌ها بسیار اثربخش شده‌اند که تنها به این دلیل است که سیاست‌های غلط در داخل دنبال کرده‌ایم و این سیاست‌های غلط ادامه دار بوده و حالا در این دولت‌های اخیر آثار و تبعات فشارهای خارجی روی اقتصاد بیش از پیش خود را نشان می‌دهد؛ در حالی که ما می‌توانستیم سیاست‌هایی را در اقتصاد داخلی اعمال کنیم که آثار این تحریم‌ها را کم کند.

تحلیل گر مسائل اقتصادی ایران، تنها راه برون‌رفت از این وضعیت را توجه به ظرفیت‌های داخلی و رفع موانع سرمایه‌گذاری عنوان کرد و گفت: به میزانی که تولید در داخل افزایش یابد و نیازهای اساسی جامعه در داخل قابل تولید باشد، به همان میزان اثربخشی تحریم‌ها کاهش می‌یابد و اگر اثربخشی کم شود، تحریم‌کنندگان به فکر بازنگری می‌افتند و احتمالا راه‌های دیگری را جستجو می‌کنند.

وی تاکید کرد: هنگامی که تولید داشته باشیم، قدرت چانه‌زنی ما با رقبای بیرونی همچون آمریکا و کشورهای غربی افزایش پیدا خواهد کرد. راغفر در پایان یادآور شد: مهم‌ترین کاری که بانک مرکزی می‌تواند انجام دهد، این است که این رویه را که برای جلوگیری از افزایش نرخ ارز در پیش گرفته است ادامه دهد که البته بسیاری از سیاست‌ها از طریق حاکمیت و دولت اعمال می‌شود و بانک مرکزی تنها اجراکننده بخشی از سیاست‌ها است و تحت تاثیر حاکمیت و دولت سیاست‌ها را پیش می‌برد، با این حال، قیمت ارز یک متغیر بسیار کلیدی است که عدم تعادل و بی‌ثباتی اقتصاد کلان را ایجاد می‌کند.

با این تفاسیر، همانطور که کارشناسان اقتصادی امثال دکتر راغفر اظهار می‌کنند، فارغ از اینکه نباید نقش پاندمی کرونا، تحریم‌های آمریکا و محدودیت‌های ایران در مبادلات نفتی و مالی را در شرایط اقتصاد امروز نادیده گرفت، باید توجه داشت که در داخل کشور هم، باید دستگاه‌های تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز به کمک سیاست‌های اقتصادی دولت بیایند که از جمله آن دستگاه قضائی، دستگاه دیپلماسی و دستگاه مالیاتی کشور است.