علیرضا مبصر؛ گروه بورس: بازار بورس به‌عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد ایران، در شرایط کنونی نه تنها به‌عنوان یک محل سرمایه‌گذاری، بلکه به‌عنوان یک شاخص کلیدی در سنجش وضعیت اقتصادی کشور مطرح است. در کشوری که نوسانات ارزی و تورم بالا همواره جزء چالش‌های اساسی بوده‌اند، تحلیل‌های دقیق بازار بورس به ابزاری حیاتی برای فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران تبدیل شده است. تحلیل بازار بورس در این زمینه نه تنها به شناسایی روندهای احتمالی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به‌عنوان یک راهنمای موثر برای اتخاذ تصمیمات صحیح سرمایه‌گذاری در مواجهه با شرایط پیچیده اقتصادی باشد.
در ایران، که بازارهای موازی مالی همچون بازار ارزهای خارجی نیز نقش چشمگیری دارند، عدم توجه به ارتباط تنگاتنگ این بازارها می‌تواند به تحلیل‌های ناقص و تصمیمات سرمایه‌گذاری نادرست منجر شود. نوسانات نرخ ارز، به‌ویژه دلار، همواره تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم زیادی بر عملکرد بازار بورس دارد. این تأثیرات در شرایطی که اقتصاد ایران تحت فشار تحریم‌ها و تغییرات مداوم در قیمت ارز قرار دارد، شدت بیشتری به خود می‌گیرد.
بنابراین، برای تحلیلگران بازار بورس، تنها توجه به ارزش ریالی بازار کافی نیست. ارزش دلاری بورس و ارزیابی آن به‌عنوان یک معیار جهانی، می‌تواند دیدگاه دقیق‌تری از وضعیت بازار به سرمایه‌گذاران و تحلیلگران ارائه دهد. بررسی ارزش بازار بورس به دلار نه تنها توانایی ارزیابی بازده واقعی سرمایه‌گذاری‌ها را در شرایط نوسانات ارزی فراهم می‌آورد، بلکه امکان مقایسه آن با سایر بازارهای جهانی را نیز میسر می‌سازد. لذا درک این امر که ارزش دلاری بازار بورس در تحلیل‌های اقتصادی در ایران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، ضروری به نظر می‌رسد.
دلار به عنوان کالای سرمایه ای در ایران
در شرایط اقتصادی ایران که تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله تورم بالا، نوسانات ارزی و محدودیت های تجاری قرار دارد، دلار به عنوان یک کالای سرمایه‌ای با اهمیت ویژه‌ای در نظر گرفته میشود. با افزایش مستمر نرخ تورم، قدرت خرید ریال کاهش یافته و بسیاری از افراد به دنبال راه‌هایی برای حفظ ارزش دارایی های خود هستند. در چنین فضایی، دلار به عنوان یک ارز خارجی پایدار و نسبتا امن در برابر نوسانات اقتصادی و ارزی کشور، به مقصدی جذاب برای سرمایه گذاری تبدیل شده است.
تورم فزاینده‌ای که در دهه‌های اخیر در ایران مشاهده شده، باعث شده تا بسیاری از سرمایه‌گذاران به جای نگهداری پول در قالب ریال، ترجیح دهند دارایی‌های خود را به دلار تبدیل کنند. این امر نه تنها برای حفظ ارزش دارایی‌ها بلکه برای کاهندگی ریسک‌های مرتبط با نوسانات اقتصادی نیز حائز اهمیت است. در حقیقت، دلار به‌عنوان یک واحد ارزی که در بازارهای جهانی پذیرفته شده و نسبت به ریال از ثبات بیشتری برخوردار است، به یک دارایی مطمئن در برابر کاهش ارزش پول داخلی تبدیل شده است.
نوسانات قیمت دلار نه‌تنها بر تصمیمات اقتصادی افراد و فعالان بازار تأثیر می‌گذارد، بلکه مستقیماً بر عملکرد بازار بورس نیز اثرگذار است. تغییرات نرخ ارز می‌تواند تأثیرات زیادی بر سودآوری شرکت‌ها، ارزش صادرات و واردات، و در نهایت قیمت سهام داشته باشد. در چنین شرایطی، فعالان بازار بورس برای ارزیابی دقیق‌تر و اتخاذ تصمیمات صحیح سرمایه‌گذاری، نیاز دارند تا علاوه بر تحلیل ریالی بازار، تأثیرات قیمت دلار و نوسانات ارزی را نیز در نظر بگیرند.
بنابراین، توجه به ارزش دلار در تحلیل های اقتصادی و سرمایه‌گذاری ها در بازار بورس ایران امری ضروری است. دلار نه تنها به‌عنوان یک وسیله برای حفظ ارزش پول در برابر تورم عمل می‌کند، بلکه می‌تواند به عنوان یک معیاری برای سنجش و مقایسه بازدهی بازار بورس و فرصت های سرمایه گذاری در شرایط نوسانات ارزی و اقتصادی باشد.
ارزش دلاری کل بازار بورس تهران با وجود رشد ارزش ریالی همچنان از نظر دلاری در کف ۵ ساله خود قرار دارد!
مقایسه ارزش دلاری و ریالی بازار بورس
در بازار بورس ایران، معمولاً تحلیلگران به دو شکل مختلف به بررسی وضعیت بازار می‌پردازند: ارزش ریالی و ارزش دلاری بازار. در حالی که بسیاری از سرمایه‌گذاران ممکن است تمرکز خود را بر ارزش ریالی بورس قرار دهند، باید توجه داشت که این شاخص به تنهایی قادر به ارائه تصویری کامل از وضعیت واقعی بازار نیست. به‌ویژه در شرایط اقتصادی ایران که نوسانات ارزی و تورم به‌شدت بر عملکرد بازارهای مالی اثرگذار است، ارزیابی بازار تنها به‌صورت ریالی می‌تواند باعث گمراهی تحلیلگران و سرمایه‌گذاران شود.
یکی از نکات کلیدی در این زمینه این است که وقتی ارزش ریالی بازار بورس افزایش پیدا می‌کند، لزوماً به معنای رشد همزمان ارزش دلاری آن نیست. به عبارت دیگر، رشد شاخص‌های بورس به ریال می‌تواند تحت تأثیر افزایش تورم و کاهش قدرت خرید ریال باشد، در حالی که در سطح بین‌المللی، این رشد ممکن است به‌عنوان یک افزایش واقعی در ارزش بازار نمایان نشود. این امر به‌ویژه زمانی که قیمت دلار افزایش می‌یابد، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. به‌عنوان مثال، زمانی که نرخ دلار در بازار آزاد دچار تغییرات شدید میشود، حتی اگر شاخص‌های بورس به ریال رشد کنند، ممکن است این رشد در واقعیت به‌عنوان یک افزایش قابل توجه در ارزش دلاری بازار به چشم نیاید. در چنین شرایطی، تحلیل ارزش دلاری بازار بورس می‌تواند تصویر به‌مراتب واضح‌تری از وضعیت اقتصادی و واقعی بازار ارائه دهد.
نوسانات قیمت دلار در ایران نقش تعیین‌کننده‌ای در عملکرد بازار بورس ایفا می‌کند. افزایش قیمت دلار معمولاً به‌عنوان یک عامل فشار بر قیمت سهام و شرکت‌های صادرات‌محور عمل می‌کند، زیرا افزایش هزینه‌ها و کاهش قدرت خرید داخلی می‌تواند به افت درآمدهای شرکت‌ها منجر شود. این در حالی است که در صورت بررسی ارزش دلاری بازار، تحلیلگران می‌توانند تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم نرخ ارز را در تحلیل‌های خود لحاظ کنند و از آن برای پیش‌بینی بهتر روندهای بازار استفاده نمایند.
از آنجایی که دلار در ایران علاوه بر ارز خارجی دارایی ریسک گریزی محسوب میشود همواره با اقبال عمومی مواجه است.
با این وجود، یکی از چالش‌های اساسی که در تحلیل بازار بورس ایران وجود دارد، عدم انتشار داده‌های پیوسته و جامع در رابطه با ارزش دلاری بازار است. پایگاه‌های داده تحت نظارت سازمان بورس عمدتاً به شاخص‌های ریالی توجه دارند و در بسیاری از موارد، ارزش دلاری بازار بورس را به‌طور دقیق و مداوم منتشر نمی‌کنند. این مسأله می‌تواند باعث کاهش دقت تحلیل‌ها و تصمیمات اقتصادی شود، زیرا در شرایطی که نوسانات ارزی به‌شدت بر روندهای بازار تأثیر می‌گذارد، تحلیلگرانی که تنها به داده‌های ریالی تکیه می‌کنند، قادر به شبیه‌سازی درست وضعیت واقعی بازار نخواهند بود.
انتشار پیوسته و دقیق داده‌ها در خصوص ارزش دلاری بازار بورس باید به یکی از اولویت‌های اصلی سازمان بورس تبدیل شود. این امر نه تنها به تحلیلگران کمک خواهد کرد تا تحلیل‌های دقیق‌تر و صحیح‌تری ارائه دهند، بلکه زمینه‌ساز تصمیمات هوشمندانه‌تر در جهت سرمایه‌گذاری و مدیریت ریسک نیز خواهد بود. در نهایت، ضرورت دارد که در تحلیل‌های بازار بورس ایران، توجه ویژه‌ای به تأثیرات نرخ ارز و ارزش دلاری بازار داده شود تا از این طریق تصویری دقیق و واقع‌بینانه از وضعیت اقتصادی کشور و روندهای بازار به دست آید.
تعدیل سودآوری شرکت ها بر اساس نوسانات ارزی و تورم
نوسانات ارزی و تورم همواره از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر سودآوری شرکت‌ها در بازار بورس ایران بوده‌اند. به دلیل تغییرات مداوم نرخ ارز، سودآوری اعلام‌شده توسط شرکت‌ها ممکن است در برخی موارد تصویر دقیقی از سود واقعی نداشته باشد. در حالی که سود شرکت‌ها معمولاً بر اساس ریال محاسبه میشود، این امر در شرایطی که نرخ ارز و تورم به‌شدت تغییر می‌کنند، به‌ویژه برای شرکت‌های وارداتی، می‌تواند گمراه‌کننده باشد.
برای مثال، زمانی که نرخ ارز افزایش پیدا می‌کند، هزینه‌های وارداتی شرکت‌ها نیز به تناسب بالا می‌رود. اگر قیمت سهام شرکت ثابت باقی بماند یا حتی افزایش یابد، این افزایش ممکن است به‌خاطر اثرات تورم و تغییرات نرخ ارز باشد نه افزایش واقعی سودآوری. این امر باعث میشود که سود واقعی شرکت‌ها و بازدهی سرمایه‌گذاران تحت تأثیر قرار گیرد. بنابراین، به‌منظور ارزیابی دقیق‌تری از سودآوری، لازم است که تحلیلگران سود شرکت‌ها را با توجه به نوسانات ارز و تورم تعدیل کنند.
بسیاری از سهام داران به این موضوع اشاره کرده اند که شاخص کل سقف شکنی های متعددی دارد اما پرتفوی های سرمایه گذاری تغییری محسوسی نداشته چه بسا از باقی بازار ها بسیار عملکرد بدی را از خود به نمایش گذاشته است.
نوسانات ارزی نه‌تنها بر سودآوری شرکت‌ها بلکه بر شاخص کل بورس نیز تأثیرگذار است. شاخص کل بورس که معمولاً براساس تغییرات قیمت سهام شرکت‌ها محاسبه میشود، ممکن است تحت تأثیر نوسانات ارزی و تورم دچار تغییرات ظاهری شود. برای مثال، اگر شاخص کل بورس به ریال افزایش یابد، ولی نوسانات ارزی و کاهش قدرت خرید ریال باعث کاهش سود واقعی سرمایه‌گذاران شود، این افزایش نمی‌تواند بازدهی واقعی بازار را نمایان سازد.
در این شرایط، استفاده از ارزش دلاری بازار بورس به‌عنوان یک شاخص مؤثر می‌تواند به تحلیلگران و سرمایه‌گذاران کمک کند تا تغییرات واقعی شاخص کل را ارزیابی کنند. تعدیل سود شرکت‌ها و شاخص کل بورس با توجه به نرخ ارز، این امکان را به وجود می‌آورد که بتوان تصویری دقیق‌تر و واقع‌بینانه‌تر از بازدهی واقعی بازار به دست آورد. در نهایت، این رویکرد به تحلیلگران این امکان را می‌دهد که تصمیمات بهتری در خصوص سرمایه‌گذاری‌های خود بگیرند و ریسک‌های ناشی از نوسانات ارزی را به‌درستی مدیریت کنند.
چرا ارزش دلاری بازار بورس را نباید نادیده گرفت؟
در نهایت، مسئله اصلی روشن است؛ اگر بخواهیم واقع‌بینانه به بازار بورس نگاه کنیم، نمی‌توانیم تنها به ارزش ریالی آن بسنده کنیم. اقتصاد ایران درگیر نوسانات شدید ارزی است و ارزش پول ملی هر روز در برابر تورم سر تعظیم فرود می‌آورد. در چنین شرایطی، رشد شاخص بورس به ریال، به‌تنهایی نشانه‌ای از رونق و بازدهی واقعی سرمایه‌گذاران نیست. بلکه باید دید که این رشد در مقیاس دلاری چه معنایی دارد؟ آیا بازار واقعاً در حال بزرگ شدن است یا تنها به دنبال تورم، عددهای بزرگ‌تری را روی تابلو می‌بینیم؟
نکته‌ای که بیش از همه جای نقد دارد، غفلت سازمان بورس از این معیار کلیدی است. در حالی که نهادهای مالی در کشورهای توسعه‌یافته ارزش بازار خود را نه‌تنها به واحد پول داخلی، بلکه به دلار و یورو هم منتشر می‌کنند، در ایران این شاخص مهم به حاشیه رانده شده است. چرا؟ آیا نباید سرمایه‌گذاران تصویر واقعی‌تری از عملکرد بازار داشته باشند؟ چرا اطلاعاتی که می‌تواند به تصمیم‌گیری دقیق‌تر منجر شود، نادیده گرفته شده است؟
حقیقت این است که بدون در نظر گرفتن ارزش دلاری بازار بورس، نمی‌توان تحلیل درستی از سودآوری شرکت‌ها و بازدهی سرمایه‌گذاران ارائه داد. رشد بازار، اگر متناسب با افزایش نرخ ارز نباشد، عملاً یک توهم است؛ توهمی که ممکن است سرمایه‌گذاران را به مسیرهای اشتباه بکشاند. برای عبور از این چرخه‌ی معیوب، ضروری است که ارزش دلاری بازار بورس به‌صورت مستمر منتشر شود و به یکی از شاخص‌های اصلی تحلیلگران و سرمایه‌گذاران تبدیل گردد. در غیر این صورت، همچنان در دور باطل تحلیل‌های سطحی و تصمیم‌گیری‌های نادرست خواهیم ماند.
نظر شما