چگونه ارز را تک نرخی و از یک مقصد سرمایه گذاری خارج کنیم؟

بازار؛ گروه بانک و بیمه: اقتصاد ایران در چند دهه گذشته علاوه بر این که گرفتار روند ناملایم تغییرات نرخ ارز بوده، دچار عارضه مفسده برانگیز ارز چندنرخی نیز شده است. درواقع چندنرخی شدن ارز خود محصول روند ناملایم و بعضا پرشتاب تغییرات نرخ ارز بوده است. در این روند، ارز در ایران از یک وسیله مبادله کالا و خدمات به یک مقصد سرمایه گذاری نیز تبدیل شده که علاوه بر منفعت قابل توجه از نقدشوندگی بالایی نیز برخوردار است.
اگر تغییرات پرشتاب نرخ ارز موجب هدایت نقدینگی بنگاه های کوچ و بزرگ به سمت ارز شده، چندنرخی بودن ارز باعث شکل گیری بستری برای فعالیت های ناسالم و فاسد و مفسده برانگیز اقتصادی شده و هرچه فاصله میان نرخ ارز آزاد و ارزهای چارچوب دار دولتی بیشتر شده این فعالیت های ناسالم نیز تشدید شده است. پرونده های فسادی که در چند دهه اخیر ذیل استفاده رانتی از ارزهای دولتی و همچنین استفاده غیرقانونی از ارزهای دولتی شکل گرفته نتیجه وجود چنین بستری بوده است.
در طی سال های گذشته تلاش های زیادی برای کنترل نرخ ارز و عوارض آن از جمله چندنرخی شدن آن توسط دولت های گوناگون شکل گرفته که تقریبا همه آن ها ناکام مانده است. این روزها نیز فاصله گرفتن ارز نیمایی و ارز آزاد بحث های مرتبط با ضرورت تک نرخی شدن ارز را دوچندان کرده و تجربه های گذشته درباره تک نرخی کردن ارز را بر سر زبان ها انداخته است.
با توجه به تجربه های گذشته باید گفت تا زمان وجود محدودیت منابع ارزی در کشور و نگاه جامعه به ارز به مثابه یک مقصد سرمایه گذاری همچنان تلاش های جدید برای تک نرخی کردن ارز با شکست مواجه خواهد شد اما به نظر می رسد تلاش برای تثبیت نرخ ارز در گام اول و سپس مدیریت نرخ ارز در یک خط سیر رشد تدریجی کمی پایین تر از نرخ تورم جهت حفظ فاصله منطقی میان نرخ ارز مبادله ای و آزاد و جلوگیری از فشرده شدن فنر ارزی و پرتاب های آن می تواند هم ارز را از وضعیت یک مقصد سرمایه گذاری خارج کند و هم بستر ناسالم ارز چند نرخی را به حداقل برساند.