صغرا بنابی؛ بازار: خریداران صنایع‌دستی دو گروه هستند. گروهی که محصول را برای خود خریده و در کارهای روزمره خود می‌توانند از آن استفاده کنند و گروه دیگر که صنایع‌دستی را به عنوان تزئین و یا هدیه خریداری می‌کنند.
برای گروه اول شاید بسته‌بندی چندان اهمیتی نداشته باشد اما برای گروه دوم که هدف‌شان هدیه دادن است، این موضوع شکل دیگری به خود می‌گیرد، هر چند این مطلب زوایای مختلف دیگری نیز دارد.
معاون صنایع‌دستی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان زنجان با اشاره به اینکه ضرورت و اهمیت بسته‌بندی درست و اصولی در حوزه صنایع‌دستی از طرف سازمان صنایع در سال ۱۳۹۰ به صورت جدی مطرح شد، می‌گوید: قبل از سال ۹۰ هیچ‌گونه اقدام جدی در این خصوص انجام نشده بود.
استان زنجان در حوزه صنایع فلزی در کل کشور حرف اول را می‌زند
الناز خدایی‌فر ادامه می‌دهد: استان زنجان در حوزه صنایع فلزی در کل کشور حرف اول را می‌زند. قبل از سال ۹۰ تولیدکنندگان چاقو در زمان فروش به اصطلاح تولیدات خود را روزنامه پیچ می‌کردند و در صادرات نیز چندان بسته‌بندی موجود نبود اما از ابتدای سال‌های ۹۰ اعتبارات کشوری در حوزه تولید و طراحی بسته‌بندی به استانها اختصاص یافت، از این رو طرح‌هایی برای تولیدات صنایع‌دستی چون چاقو و ملیله در نظر گرفته شد، از این رو دیگر چاقو روزنامه پیچ نشد.
وی با بیان اینکه سال‌های قبل نقره نیز در بسته‌بندی‌های چرمی ارائه می‌شد، عنوان می‌کند: در این خصوص سازمان، برنامه منسجمی را در پیش گرفت. در واقع با جمع‌آوری طرح‌ها و ایده‌های نو در حوزه بسته‌بندی اقدام به تولیدات بالای بسته‌بندی برای استفاده در صنایع فلزی کرد. این بسته‌بندی‌ها به صورت انبوه در اختیار تولیدکنندگان قرار گرفت. روند توزیع تولیدات به حدی پیش رفت که مخزن‌های ما خالی شد.
خدایی‌فر اظهار می‌کند: از آنجایی که اعتقاد سازمان بر این بود که شروع‌کننده کار ارگان دولتی بوده و در ادامه صنعتگر این روند را ادامه دهد، نمی‌شد تا ابد یک ارگان دولتی تولیدکننده بسته‌بندی برای صنایع‌دستی باشد، بلکه هدف اصلی سازمان، ایجاد یک فرهنگ بود. به عبارتی فرهنگ‌سازی در حوزه بسته‌بندی برای صنعتگران. در این راه مسابقه‌ای نیز در نظر گرفته شد و طراحی‌های مختلف برای بسته‌بندی صنایع‌دستی از سوی کارشناسان جمع‌آوری و برگزیده شد و این باعث جمع‌آوری و عرضه شدن این ایده‌ها جهت استفاده برای صنعتگران شد. به نوعی در عین ایجاد رقابت بین هنرمندان در حوزه طراحی بسته‌بندی، زمینه برای بهره‌مندی صنعتگران نیز مهیا شد، یعنی با یک تیر دو نشان زده‌ایم.
در چند سال اخیر در واقع چاقو به عنوان یکی از صنایع‌دستی فلزی حداقل در یک بسته‌بندی قرار می‌گرفت و فروشگاه‌های ملیله‌فروشی نیز به نسبت محصول خود بسته‌بندی مناسبی ارائه می‌کردند
وی با بیان اینکه قطعا با نقطه ایده‌آل در حوزه بسته‌بندی فاصله داریم اما به اندازه قابل توجهی اوضاع فعلی نسبت به سال‌های قبل از ۹۰ بهبود یافته است، بیان می‌کند: در چند سال اخیر در واقع چاقو به عنوان یکی از صنایع‌دستی فلزی حداقل در یک بسته‌بندی قرار می‌گرفت و فروشگاه‌های ملیله‌فروشی نیز به نسبت محصول خود بسته‌بندی مناسبی ارائه می‌کردند. در این میان چاروق از ابتدا نیز در بسته‌بندی مناسبی تولید و عرضه می‌شود.
معاون صنایع‌دستی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان زنجان با اشاره به صنعت مس نیز می‌گوید: در حوزه مس تقریباً بسته‌بندی مناسبی نداریم اما اقدامات قابل توجهی انجام شده است. در حوزه صنایع‌دستی مس با توجه به تنوع بالای محصولات بسته‌بندی مشکلاتی را دارد. از طرفی بسته‌بندی هزینه‌بر است و صنعتگران سرمایه مورد نیاز برای تامین بسته‌بندی مناسب ندارند؛ چرا که تعداد بسته‌بندی‌ها با توجه به تنوع محصولات بالا است. اگر این مبلغ مورد نیاز جهت بسته‌بندی بر روی مبلغ محصولات اضافه شود رغبت مشتری برای خرید کاهش پیدا می‌کند. باید قبول کنیم که صنایع‌دستی اغلب جزو ملزومات اولیه زندگی نیستند و اکنون نیز که بیماری کرونا شیوع پیدا کرده است، این موضوع بیشتر خود را نشان می دهد. در واقع مردم باید پس از تامین نیازهای حداقلی زندگی خود به سمت تهیه صنایع‌دستی مورد نیاز خود بروند اما در حوزه ملیله و چاقو به دلیل صادرات به کشورهای چین و عراق، شاید مشکلات حوزه بسته‌بندی تا حدی کاهش می‌یابد.
وی با بیان اینکه اگر گاهی شاهد هستیم برخی از محصولات صنایع‌دستی ما در نقاط دیگری به نام شهرها و استان‌های دیگر به فروش می‌رسند، به دلیل کمبودها در حوزه بسته‌بندی نیست، می‌افزاید: بلکه دلیل این اتفاق برندسازی نشدن درست محصول است. زمانی که برندسازی به درستی صورت گیرد، صنایع‌دستی تراز اول با توجه به محل تولیدشان به فروش خواهند رسید. کما این که بارها دیده شده است که محصول چاقوی زنجان در شهرهای دیگر نیز به نام خود استان به فروش می‌رسد و مردم به دنبال خرید محصولی هستند که تولید شهر اصلی خود باشد.
خدایی‌فر اضافه می‌کند: برای مثال ملیله استان زنجان در دنیا فاخر محسوب می‌شود، از این رو به دنبال این بودیم که استان زنجان را به عنوان شهر ملیله در جهان معرفی و ثبت کنیم. به همین دلیل مشتری برای خرید چنین ملیله‌ای تنها به نام استان زنجان رغبت می‌کند. همچنین در چاقو نیز چنین روالی را داریم اما آسیب فروش محصولات استان زنجان در دیگر استانها در حوزه مس، فرش و ... بسیار دیده می‌شود. متاسفانه این محصولات تنها متعلق به استان زنجان نیست. با اینکه استان زنجان در بافت فرش حرفی برای گفتن دارد اما تاجران قم و تبریز هزینه بافت انواع فرش در استان زنجان را پرداخت و در نهایت محصول را به نام استان خود به فروش می‌رسانند و صادر می‌کنند اما در حوزه مس باید توجه داشته باشیم که برخی از مواد اولیه تولیدات مس از استان‌هایی چون تهران و اصفهان خریداری می‌شود و سپس در کارگاه‌های بزرگ زنجان با استفاده از دستگاه‌ها تولید و در نهایت چکش‌کاری می‌شود.
استان زنجان به دلیل تولید بسیار بالای این محصول جزو دو استان برتر کشور محسوب می‌شود اما نمی‌توانیم ادعا کنیم که مس زنجان تراز اول است. با این حال ویژگی منحصر به فرد محصول تولیدی زنجان کاملاً مشخص است و خریدار با توجه به چکش‌کاری انجام شده، این تفاوت را احساس می‌کند
معاون صنایع‌دستی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان زنجان عنوان می‌کند: آنچه که باعث تفاوت مس استان زنجان با سایر شهرها می‌شود، چکش‌کاری انجام شده بر این نوع محصول است. هر چند مس تولیدی در سایر استانها همچون کرمان نیز از مرغوبیت مناسبی برخوردار است اما در برخی از موارد دیده شده است که این محصول در استان زنجان تولید و در نهایت مهر استان دیگری بر آن زده شده است. استان زنجان به دلیل تولید بسیار بالای این محصول جزو دو استان برتر کشور محسوب می‌شود اما نمی‌توانیم ادعا کنیم که مس استان زنجان تراز اول است. با این حال ویژگی منحصر به فرد محصول تولیدی استان زنجان کاملاً مشخص است و خریدار با توجه به چکش‌کاری انجام شده، این تفاوت را احساس می‌کند. در این نوع صنایع‌دستی آنچنان تنوع بالا است که می‌توان گفت در دوره‌های بسیار کوتاهی محصول جدیدی وارد چرخه بازار می‌شود تا صنعتگر بتواند بازار فروش خود را حفظ کند.
وی از تسهیلات مورد نیاز تولیدکنندگان در حوزه بسته‌بندی سخن به میان آورده و بیان می‌کند: اکنون در سازمان صنایع‌دستی، زمینه مناسب ارائه تسهیلات برای افراد متقاضی جهت بسته‌بندی تولیدات صنایع‌دستی مهیا شده است. این مبلغ بین ۱۰۰ تا ۷۰۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده است. در سال‌جاری فعلا اعتباری در این مورد به دست ما نرسیده اما بیش از ۱۰۰ نفر برای حوزه بسته‌بندی متقاضی وام وجود دارد. در این میان از ابتدای سال ۲۷۰ نفر متقاضی دریافت تسهیلات حوزه صنایع‌دستی هستند.
خدایی‌فر می‌گوید: اکنون در استان زنجان بین ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ صنعتگر در حوزه چاقو در استان زنجان فعال هستند. این رقم‌ها حدودی است، به دلیل اینکه برخی مجوز دارند و برخی بدون مجوز فعالیت می‌کنند. ۲۲۰۰ تا ۲۳۰۰ نفر نیز در حوزه مس، ۱۷۰ نفر نیز در حوزه ملیله‌کاری و ۴۵ تا ۵۰ نفر نیز در حوزه چاروق‌دوزی فعال هستند.
مشتریان چاقو چندان به بسته‌بندی رغبت ندارند
امید فرجیان، فعال حوزه چاقو که مدتی است نزد پدرش فعالیت می‌کند، با اشاره به تاثیر بسته‌بندی در فروش محصولات خود می‌گوید: بسته‌بندی در حوزه چاقو با توجه به هزینه بالای آن چندان از سوی مشتری مورد اقبال قرار نمی‌گیرد. هر چند برخی از محصولات تولیدی ما از بسته‌بندی مناسبی برخوردار هستند.
مشتری به دنبال بسته‌بندی مناسبی است. حتی زمانی که ست چاقوها به فروش می‌رسند با توجه به سلیقه تولیدکننده در یک جبهه قرار می‌گیرند و هیچ‌گونه روال مشخصی برای این نوع از بسته‌بندی‌ها وجود ندارد
وی ادامه می‌دهد: در کارهای تزئینی و دکوری بسته‌بندی‌های مناسبی در نظر گرفته شده که مشتری خاص خود را دارند. بسته‌بندی‌های فعلی ما در قالب‌های چوبی و یا طرح‌های بسیار خاص و زیبا هستند. وقتی چاقو به عنوان هدیه خریداری می‌شود، مشتری به دنبال بسته‌بندی مناسبی است. حتی زمانی که ست چاقوها به فروش می‌رسند با توجه به سلیقه تولیدکننده در یک جبهه قرار می‌گیرند و هیچ‌گونه روال مشخصی برای این نوع از بسته‌بندی‌ها وجود ندارد.
این تولیدکننده یادآور می‌شود: در بسیاری از موارد مشاهده شده است که مشتری بسته‌بندی محصول را پس می‌دهد؛ چرا که این محصول را برای استفاده روزمره خود نیاز دارد.
هزینه بالای بسته‌بندی برای صنعتگران مس
جبار نورسینا، رئیس اتحادیه مسگران استان زنجان نیز با اشاره به اینکه بسته‌بندی در حوزه مس بسیار ضعیف است، می‌گوید: تنوع محصولات در حوزه مس بسیار بالا است و اگر قرار بر این باشد که برای این تعداد از محصولات بسته‌بندی مشخصی در نظر گرفته شود، تولیدکننده دچار مشکل عدیده‌ای می‌شود؛ چرا که علاوه بر تأمین هزینه‌های سنگین این حوزه باید مکان مناسبی برای نگه‌داری بسته‌بندی‌ها داشته باشد.
وی ادامه می‌دهد: اکنون بر تعداد محصولات تولیدی در حوزه مس روز به روز افزوده می‌شود، در نتیجه در نظر گرفتن این بسته‌بندی برای تولیدکننده چندان به صرفه نیست. همچنین اگر تولیدکننده رغبتی برای این بسته‌بندی‌ها داشته باشد، افرادی که در حوزه بسته‌بندی فعالیت می‌کنند ازارائه بسته‌بندی‌ها با تعداد دلخواه تولیدکننده خودداری می‌کنند، چون برای آن‌ها صرفه اقتصادی ندارد.
نورسینا اضافه می‌کند: با این حال برخی از محصولات حوزه مس نیز از بسته‌بندی برخوردار هستند که این محصولات به مشتریان خاصی فروخته می‌شود. اگر بسته‌بندی در حوزه مس اتفاق بیفتد نه تنها این محصول با شناسنامه به مشتری ارائه می‌شود، بلکه مشخصات مناسبی از محصول در اختیار مشتری قرار می‌گیرد و انتخاب برای او آسان‌تر خواهد بود.
نظر شما