به گزارش بازار، در روزهای اخیر، هم‌زمان با افزایش مقطعی نرخ ارز، برخی از فعالان رسانه‌ای و کارشناسان اقتصادی در شبکه‌های اجتماعی و حتی رسانه ملی نسبت به سیاست‌های بانک مرکزی، انتقادهایی را مطرح کرده‌اند. هر چند بخشی از اظهارات و مطالب مطرح‌شده توسط کارشناسان شاخص، در محافل کارشناسی قابل‌طرح و بحث بوده اما برخی دیگر از موضوع‌های مطرح شده فاقد ارزش کارشناسی است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد، اتهام‌زنی به سیاست‌های کنترلی بانک مرکزی همواره از سوی بعضی از فعالان اقتصادی و سوداگران بازارهای سرمایه‌ای، معمولاً باهدف غیرکارشناسی خواندن تصمیم‌های بانک مرکزی و تضعیف مهم‌ترین بازیگر سیاست‌های پولی و بانکی کشور، هدایت می‌شود. در واقع این افراد با غیرمتخصص دانستن مسئولان بانک مرکزی، در حال دلسرد کردن مردم از بهبود شرایط هستند.
به طور مثال، به‌تازگی عرضه ربع‌سکه طلا در مرکز مبادله ایران و افزایش سهمیه ارز مسافرتی، مورد انتقاد برخی از گروه‌های مختلف موافق و مخالف دولت قرار گرفته است. این انتقادهات علاوه بر شبکه‌های اجتماعی، در بخش‌های خبری و همچنین برنامه‌های طنز محور صداوسیما بیان شده است.
در ادامه هر یک از موارد مطرح شده را بررسی می‌کنیم.
فروش ربع‌سکه با دلار ۹۵ هزار تومانی!
یکشنبه هفته گذشته(سیزدهم اسفندماه) بانک مرکزی با هدف مدیریت بازار سکه و ارز، مرحله نخست حراج سکه را در مرکز مبادله برگزار کرد و از تعداد ۱۲ هزار و ۸۷۷ قطعه ربع‌سکه ثبت سفارش‌شده در سامانه، با توجه به کف قیمت تعیین‌شده توسط عرضه‌کننده، یک هزار و ۱۱۸ قطعه سکه با میانگین قیمت ۱۱ میلیون و ۵۴۸ هزار تومان به برندگان تخصیص داده شد.
قیمت پایه از پیش تعیین شده، در این حراج وجود نداشت و متقاضیان، قیمت پیشنهادی خود را ثبت کرده‌اند اما با این حال نکته عجیب پیرامون حراج سکه، به تحلیل‌های برخی از افراد در خصوص قیمت‌گذاری دلاری آن مرتبط است، در واقع به اعتقاد برخی از کارشناسان، این سکه‌ها به قیمت دلاری بالاتر از ۹۵ هزار تومان به مردم فروخته می‌شود.
در همین رابطه «سیامک قاسمی» کارشناس اقتصادی و فعال حوزه بازارهای مالی، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «خیلی جالبه، بانک مرکزی شمش طلا را به قیمت دلار بازار آزاد از مردم می‌خرد و سکه طلا را ضرب کرده و به قیمت ۹۳ هزار تومانی به مردم می‌فروشد و تازه مالیات هم روی آن می‌گیرند. حالا خوبه قیمت دلار بازار آزاد را قبول ندارند و دنبال دلارزدایی هستند.»
رصد شبکه اجتماعی ایکس، اینستاگرام و کانال‌های تلگرامی نشان می‌دهد چنین واکنش‌هایی بارها در فضای مجازی بازنشر شده است؛ نکته جالب توجه اینکه، بیشتر افرادی که خود را فعال بازارهای مالی معرفی می‌کنند، مبنای قیمت سکه در مرکز مبادله را بیش از ۹۰ هزار تومان بیان داشته‌اند. بسیاری از مردم نیز به دلیل ناآشنایی و تحقیق پیرامون موضوع‌های اقتصادی، اظهارات این افراد را می‌پذیرند و آن را به خانواده یا دوستان خود انتقال می‌دهند.
ادعای مطرح شده واقعیت دارد؟
نکته نخست در این زمینه، آن است که افراد به طور معمول در قضاوت خود نسبت به موضوع حراج سکه توسط بانک مرکزی، مفهوم «حباب قیمتی سکه» را لحاظ نمی‌کنند؛ حباب قیمتی یکی از اصطلاحات رایج در بازارهای مالی است که معنای بی‌ثباتی و زودگذر بودن قیمت‌ها را به اذهان متبادر می‌کند.
به طور معمول در مواقعی که قیمت یک کالا یا دارایی در بازار از ارزش واقعی آن پیشی بگیرد؛ سرمایه‌گذاران از شکل‌گیری حباب قیمتی و لزوم احتیاط بیشتر در معاملات صحبت می‌کنند. به طور مثال در حال حاضر حدود ۵.۵ میلیون تومان از قیمت ربع‌سکه یا به عبارتی ۴۲ درصد آن به حباب مربوط می‌شود؛ یعنی از ارزش واقعی مقدار طلای آن، گران‌تر معامله می‌شود.
در واقع به دلیل اینکه ربع‌سکه نسبت به دیگر سکه‌ها، قیمت پایین‌تری دارد؛ مورد استقبال بیشتری قرار می‌گیرد و با توجه به اینکه تقاضا و عرضه قیمت را در بازار مشخص می‌کند، با افزایش تقاضا، حباب ربع‌سکه نیز افزایش می‌یابد.
جالب است بدانید پدیده حباب قیمتی سبب شده حتی در زمان‌هایی، نسبت قیمت ربع‌سکه به تمام سکه که از نظر منطق باید ۲۵ درصد باشد، به بیش از ۴۰ درصد رسیده است.
در واقع نسبت دلاری ۹۵ هزار تومانی که توسط برخی کاربران فضای مجازی مطرح شده، به دلیل در نظر نگرفتن مساله حباب قیمتی مردود و نادرست است؛ از آنجا که در مکانیزم حراج سکه، قیمت پایه از پیش تعیین شده وجود نداشت، نمی‌توان گفت بانک مرکزی نرخ مشخصی را مبنای عرضه خود قرار داده است بلکه این خریداران بودند که با آگاهی نسبت به قیمت ربع سکه در بازار و همچنین میزان حباب قیمتی، با یکدیگر بر سر خرید سکه با قیمت پیشنهادی خود رقابت می‌کردند.
از طرفی، بانک مرکزی عامدانه در بازار سکه ورود کرده و با عرضه سکه بدون تاریخ به دنبال کاهش حباب سکه در این بازار است؛ حبابی که تحت‌تأثیر نقدینگی در بازار و امیدوار بودن به افزایش قیمت و نایاب شدن یک محصول ایجاد می‌شود؛ از سوی دیگر یکی از اصلی‌ترین دلایل نقدینگی کنونی، بانک‌های ناسالم بوده که دولت سیزدهم و بانک مرکزی نیز اقداماتی برای حل این موضوع در دستور کار قرار داده‌اند.
بر اساس آنچه گفته شد، قیمت تمام‌شده ربع‌سکه به دلیل وجود حبابِ نزدیک به ۴۰ درصدی آن بوده و به همین دلیل با نرخ‌های دلار ۹۰ هزارتومانی مقایسه می‌شود؛ بنابراین این ادعا گمراه‌کننده بوده و فاقد ارزش کارشناسی است.
توزیع رانت ۵ هزار میلیارد تومانی بانک مرکزی برای سفرهای خارجی!
نکته دیگری که بعد از موضوع ربع سکه، در فضای مجازی مورد توجه قرار گرفته، افزایش سهمیه ارز مسافرتی است. در همین رابطه بخش خبری «۲۰:۳۰» در گزارشی با عنوان «توزیع رانت ۵ هزار میلیارد تومانی بانک مرکزی برای سفرهای خارجی» ضمن وارد کردن انتقادهایی نسبت به سیاست اخیر بانک مرکزی مبنی بر افزایش سرانه ارز مسافرتی، بانک مرکزی را متهم به ارائه رانت به مسافران کرده است.
در این گزارش، تعداد مسافران خارجی در نوروز سال گذشته ۳۵۰ هزار نفر اعلام شده و بر مبنای این آمار، میزان مبلغ فرضی خروج ارز از کشور معادل ۳۵۰ میلیون دلار برآورد شده است؛ آن هم در حالی که بررسی آمار تخصیص ارز مسافرتی هوایی در بازه زمانی ۱۵ اسفند ۱۴۰۱ تا ۱۵ فروردین ۱۴۰۲ نشان می‌دهد فقط به ۳۴ هزار و ۴۴۹ نفر از هموطنان ارز تخصیص پیدا کرده که این آمار کمتر از ۱۰ درصد رقم ادعا شده در گزارش منتشر شده است.
بررسی سازوکار تخصیص ارز
تخصیص ارز مسافرتی هوایی به طور کامل در چارچوب نیاز ارزی احصاء‌شده در بخش سوم مقررات ارزی بانک مرکزی و برای مسافرت‌های هوایی با اهداف مختلفی همچون زیارتی، گردشگری، آموزشی و اداری انجام می‌شود که از نظر قانون، بانک مرکزی مکلف به پاسخگویی به این تقاضا براساس نرخ مستخرج از مبادلات ارزی انجام شده در بازار رسمی ارز کشور است.
سازوکار تخصیص ارز مسافرتی هوایی به‌گونه‌ای طراحی شده تا فقط به متقاضیان با نیاز واقعی پرداخت شود. از نظر قانون، بانک مرکزی مکلف به پاسخگویی به این تقاضاست
سازوکار تخصیص ارز مسافرتی هوایی نیز به‌گونه‌ای طراحی شده تا ارز تخصیصی فقط به متقاضیان با نیاز واقعی یعنی به «مسافران بعد از درگاه خروجی فرودگاه و پس از خروج از مرز هوایی فرودگاه‌های بین‌المللی کشور» پرداخت شود؛ ازاین‌رو ادعای مطرح شده در برخی مصاحبه‌ها مبنی بر انتقال مجدد ارز به بازار تهران پس از دریافت توسط متقاضی و یا استفاده از بلیت تقلبی برای کسب عایدی از اختلاف قیمت در بازار، در این سازوکار واقعیت ندارد.
با توجه به این توضیحات، ادعای مطرح شده در خصوص توزیع رانت ۵ همتی توسط بانک مرکزی برای سفرهای خارجی، نادرست است؛ زیرا یک جمع و تفریق ساده، بیانگر اشتباه در محاسبات انجام شده است. پاسخگویی به تقاضای ارز مسافرتی به عنوان یکی از سرفصل‌های ارز خدماتی تعریف شده در مقررات ارزی، بر اساس نرخ مرکز مبادله ارز و طلای ایران کاملاً در چارچوب قوانین جاری و مسبوق به سابقه بوده است. ضمن اینکه پاسخگویی به نیازهای واقعی ارز، نقش قابل توجهی در کاهش نقش مخرب دلالان در بازار ارز دارد.
دولت در مسیر کاهش منافع سوداگران بازارها
آنچه مشخص است اینکه، اظهارات مطرح شده توسط برخی از افراد به عدم برخورداری از شرایط علمی لازم آنان مرتبط بوده؛ در در فضای مجازی با کارشناسان به اصلاح اقتصادی مواجه‌ایم که از عدم سواد رسانه‌ای و اقتصادی مردم سوءاستفاده می‌کنند. این افراد که مدعی اشراف به همه بازارهای مالی هستند، امور خود را فقط به برگزاری آموزش سرمایه‌گذاری خلاصه کرده و حاضر به تقسیم دارایی خود در حوزه‌های مختلف نیستند؛ از سوی دیگر برخی نیز با معرفی سبد دارایی خود، مردم را به آن سو هدایت می‌کنند تا سرمایه خود را افزایش دهند.
بی‌تردید، اقدام بانک مرکزی در جهت کاهش نقدینگی و ساماندهی بازار سکه، طلا و ارز منافع سوداگران را با خطر مواجه می‌کند؛ جریانی که در تلاش برای غیر موفق نشان‌دادن اقدامات دولت بوده تا با رویه کنونی، بیشترین بهره را ببرد.
نظر شما