بریکس می تواند صدای قوی جنوب جهانی باشد

بازار؛ گروه بین الملل: آنیل سوکلال نماینده آفریقای جنوبی در گروه اقتصادهای نوظهور جهان موسوم به بریکس، گفت: ایران، عربستان، امارات، مصر و اتیوپی از امروز اول ژانویه ۲۰۲۴ میلادی (۱۱ دی) به این بلوک خواهند پیوست.

سوکلال با اشاره به شرکت نمایندگان بلندپایه ایران، عربستان، امارات، مصر و اتیوپی، در نشست اخیر بریکس که اوایل ماه دسامبر در دوربان آفریقای جنوبی برگزار شد، تاکید کرد: با پیوستن این کشورها، اعضای بریکس ۲ برابر خواهد شد. قرار است نمایندگان اعضای جدید بریکس در نشست بعدی این بلوک اقتصادی که ۳۰ ژانویه (۱۰ بهمن) در مسکو برگزار خواهد شد نیز شرکت داشته باشند.

در سالهای اخیر ایران رویکرد نگاه به شرق خود را با پیوستن شانگهای و بریکس نشان داده است. البته سازمان همکاری شانگهای عمدتاً بر مسائل سیاسی و امنیتی متمرکز است، در حالی که بریکس بلوکی از اقتصادهای بازار در حال ظهور است که حدود ۳۰ درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل ‌دهد. پیوستن ایران به بریکس بلافاصله پس از عضویت دائم در سازمان همکاری شانگهای، قطعاً نشان‌ داد که تلاش‌های آمریکا برای منزوی کردن ایران به میزان قابل توجهی محدود است.

در حال حاضر، بریکس ۳۰ درصد از اقتصاد جهانی را کنترل می‌کند و اگر اتکای کشورهای عضو این بلوک اقتصادی به دلار آمریکا به طور کامل پایان یابد، ممکن است این میزان افزایش یابد.

«توماس هیل» یکی از مقامات سابق وزارت امور خارجه آمریکا معتقد است آمریکا باید نگران پیوستن اعضای جدید به بریکس باشد، زیرا آن‌ها ممکن است روند دلار زدایی را تقویت کنند. هیل در مطلبی که برای اندیشکده آمریکایی شورای آتلانتیک نوشت، ضمن اشاره به پذیرش عضویت مصر از سوی بریکس هشدار داد: کشورهای شمال آفریقا ممکن است به برخی از تهاجمی‌ترین مدافعان دلار زدایی تبدیل شوند. واضح است که متحدان سنتی آمریکا، مانند مصر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی، در حال بررسی راه‌هایی برای دلار زدایی هستند و پکن به پیشبرد این روند کمک می‌کند.

باید گفت کاهش وابستگی به دلار آمریکا در تعاملات تجاری و اقتصادی یکی از سیاست های پویا در قبال خنثی سازی تحریم های غرب یا به مفهوم کامل تر، اختلال در هژمون سازی دلار آمریکا در اقتصاد بین الملل است. با شروع استفاده ابزاری آمریکا از دلار خود در جهت کسب منافع سیاسی در جهان، کشورها راهکار دلار زدایی را در اولویت برنامه های جاری خود قرار داده اند. به ویژه کشورهایی که در دهه های اخیر وارد فاز تنش سیاسی، اقتصادی، مالی با بلوک غرب به رهبری ایالات متحده آمریکا شده اند به دنبال بسترسازی اجرای پروژه دلار زدایی در ارتباطات با یکدیگر بوده اند.

در این راستا خبرنگار بازار گفتگویی با «پروفسور جفری کارلینر» استاد دانشگاه بوستون ایالات متحده آمریکا تنظیم نموده که در ادامه می آید.

در طول دولت های کارتر و ریگان، کارلینر به عنوان اقتصاددان ارشد و مدیر ستادی در شورای مشاوران اقتصادی رئیس جمهور خدمت کرد. او همچنین به عنوان مدیر اجرایی دفتر ملی تحقیقات اقتصادی در کمبریج، ماساچوست و معاون مدیر موسسه اقتصاد بین‌الملل پترسون در واشنگتن دی سی خدمت کرده است.

اگرچه بریکس گسترش یافته جایگزین اوپک در تصمیم گیری در مورد تولید و قیمت گذاری نفت نخواهد شد، اما این سه عضو جدید تا حدودی اهمیت بریکس را در اقتصاد جهانی افزایش خواهند داد

 

*از اول ژانویه ایران به عضویت دائمی گروه بریکس درآمده است. اهمیت این عضویت برای گروه بریکس چیست؟ اهمیت آن برای ایران چیست؟

اعضای جدید بریکس ایران، عربستان سعودی و امارات به همراه روسیه همگی تولیدکنندگان و صادرکنندگان عمده نفت و گاز هستند. اگرچه بریکس گسترش یافته جایگزین اوپک در تصمیم گیری در مورد تولید و قیمت گذاری نفت نخواهد شد، اما این سه عضو جدید تا حدودی اهمیت بریکس را در اقتصاد جهانی افزایش خواهند داد.

عضویت در بریکس ممکن است روابط ایران با چین و روسیه را تقویت کند، اگرچه این اتحادها در حال حاضر قوی هستند. احتمالاً پذیرفته شدن در بریکس بیشتر نتیجه این روابط قوی است تا دلیلی برای تقویت بیشتر. برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که حمایت چین از عضویت ایران و عربستان سعودی در بریکس کلید پذیرش آنها بوده است. چین به نقش خود در مذاکره برای توافق بین ایران و عربستان سعودی برای باز کردن روابط دیپلماتیک افتخار می کند و امیدوار است که پذیرش هر دوی آنها در بریکس، آنها را برای ادامه بهبود روابط تشویق کند.

*بریکس و شانگهای در زمره سازمانهایی به شمار می روند که به اعتقاد برخی کارشناسان «جنوب جهانی» را مدیریت خواهند کرد. ارزیابی شما چیست؟

کشورهای در حال توسعه در سرتاسر جهان در برخی از منافع مشترک هستند، اما آنها همچنین دارای منافع زیادی هستند که با یکدیگر رقابت می کنند. در بسیاری از این مسائل، مدیریت جنوب جهانی ممکن نخواهد بود. اما در برخی مسائل، مانند کسب آرای بیشتر برای کشورهای در حال توسعه در صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی و ایجاد نهادهای جایگزین مانند بانک توسعه جدید بریکس، بریکس می‌تواند صدای قوی برای جنوب جهانی باشد. همانطور که چین، هند و سایر کشورهای در حال توسعه از نظر اقتصادی و سیاسی قدرتمندتر می شوند، موسساتی مانند بانک توسعه جدید اهمیت بیشتری پیدا خواهند کرد.

در برخی مسائل، مانند کسب آرای بیشتر برای کشورهای در حال توسعه در صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی و ایجاد نهادهای جایگزین مانند بانک توسعه جدید بریکس، بریکس می‌تواند صدای قوی برای جنوب جهانی باشد

*با توجه به دستور کارهایی چون دلارزدایی در بریکس و شانگهای، تصور می کنید این سازمانها قادر خواهند بود نظم غربی در نظام بین الملل را به چالش بکشند؟

کاهش نقش بین‌المللی دلار برای ایران، روسیه، چین و سایر کشورهایی که نگران تحریم‌های آمریکا هستند، آسان نخواهد بود. بازار مالی ایالات متحده آمریکا بسیار بزرگتر از بازار هر کشور دیگری است و بنابراین ذخایر ارزی که به دلار نگهداری می شود نقدشوندگی بیشتری نسبت به ذخایر ذخیره شده به ارزهای دیگر دارد. این باعث می شود دلار در زمان بحران های مالی جذاب تر از ارزهای سایر کشورها باشد. به جز تحریم های سیاسی، بازارهای ارز آمریکا محدودیتی ندارند. این امر دلار را به عنوان ارز خودرو جذاب می کند. تسلط دلار ممکن است در طول زمان کاهش یابد، شاید اگر کشورهای بیشتری از تحریم‌های سیاسی احتمالی آمریکا احساس خطر کنند. اما ارز مصنوعی ایجاد شده توسط بریکس بعید است که جایگزین دلار شود. رنمینبی نیز جایگزین جذابی نیست.

*هند سیاستی متوازن را مقابل شرق و غرب بازی می کند و عضویت در بریکس و شانگهای نشان دهنده این است که دهلی همه منافع خود را در قالب همراهی با غرب دنبال نمی کند. به نظر شما در آینده این موضوع چالشی برای اینگونه کشورها نخواهد بود و امکان دنبال کردن «hedging strategy» (استراتژی مصون سازی) از سوی آنها وجود خواهد داشت؟

از زمان استقلال خود در سال ۱۹۴۷، هند سیاست خارجی غیر متعهد را دنبال کرده است. در طول جنگ سرد، بی طرفی خود را حفظ کرد و به متحد ایالات متحده آمریکا یا اتحاد جماهیر شوروی تبدیل نشد. دهلی نو از زمان پایان جنگ سرد این سیاست را ادامه داده است. هند در مورد چین عصبی است، زیرا چندین درگیری مرزی با چین داشته است، آخرین بار در سال ۲۰۲۰ و بار دیگر در سال ۲۰۲۲. این کشور در چهارچوب، یک اتحاد سست با ایالات متحده، ژاپن و استرالیا است که هدف آن خنثی کردن قدرت دریایی فزاینده چین و ادعاهای آن در دریای شرق و جنوب چین است.

با این حال کوآد Quad بسیار سست تر از معاهدات امنیتی است که ژاپن و استرالیا با ایالات متحده دارند و هند در محکومیت حمله روسیه به اوکراین از آمریکا پیروی نکرده است. هند در آینده به دنبال منافع خود خواهد بود، گاهی با همکاری آمریکا و غرب و گاهی نه.