بازار؛ گروه استانها: وجود معدن‌های سنگ‌های قیمتی و گوهرسنگ‌ها خراسان رضوی را به یکی از منطقه‌های معروف جهان در این زمینه تبدیل کرده است و برخی دیگر از تولیدات صنعتگران در این استان مانند سفالگری با قدمت ۵ هزارساله؛ قالی‌بافی؛ پوستین‌دوزی و یا قلم‌زنی و سنگ‌تراشی آوازه‌ای جهانی دارد اما متأسفانه در حال حاضر بسیاری از فعالان صنایع‌دستی از وضعیت اقتصادی حال حاضر و عدم استقبال از صنایع‌دستی گلایه داشته و به‌اصطلاح دستشان زیر سنگ مشکلات مانده است.
درحالی‌که راهبردهایی چون بازاریابی و نوآوری به‌عنوان ضرورت‌های ارتقای جایگاه صنایع‌دستی مطرح می‌شود، مشکلات هنرمندان و صنعتگران این حوزه ازجمله تأمین اقلام و مواد اولیه، گرانی مواد اولیه، مشکلات حمایتی، معیشتی و مسائلی ازاین‌دست هنوز هم سایه سنگین خود را بر سر صنایع‌دستی انداخته‌اند.
هنر مقوله‌ای است که فعالان آن همیشه از عدم امنیت مالی و کمبود درآمد رنج می‌برند. هنرمندان بسیار در رشته‌های گوناگون هستند که از مسائل و مشکلات مالی رنج می‌برند و گاه ناگزیر به روی آوردن به فعالیت‌هایی می‌شوند که یا مطابق میل و علاقه‌شان نیست یا اثربخشی چندانی ندارد و این وضعیت به کناره‌گیری از هنر و گرایش به‌سوی فعالیت‌های پردرآمدتر منجر می‌شود.
در این میان صنایع‌دستی یکی از این حوزه‌هاست که هنوز در کشور ما به جایگاه واقعی خود دست پیدا نکرده است که علت آن نیز عدم فروش مؤثر این تولیدات است که به عدم شناخت و عدم بازاریابی مؤثر آن‌ها بازمی‌گردد.
در همین راستا به‌منظور بررسی مشکلات هنرمندان و واکاوی بی‌رغبتی از خرید محصولات صنایع‌دستی با رضا ابراهیم نیا، سرپرست معاونت صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع‌دستی استان خراسان رضوی به گفت‌وگو نشستیم.
* در حال حاضر وضعیت فروش صنایع‌دستی در بازار چگونه است؟
طبیعتاً با توجه با بالا رفتن تورم و هزینه‌های زندگی و مشکلات مردم به لحاظ اقتصادی در تأمین معیشت و نیازهای اصلی زندگی ،موضوع صنایع‌دستی و حتی سفر در اولویت‌های بعدی قرار می‌گیرد و چه‌بسا که از اولویت نیز خارج گردد لذا در یک چنین شرایطی اقبال چندانی برای خرید صنایع‌دستی وجود ندارد.
* افزایش قیمت دلار و مواد اولیه چه تأثیری بر روی فروش صنایع‌دستی داشته است؟
هرچند منشأ تأمین هزینه‌های تولید اکثر محصولات صنایع‌دستی کاملاً داخلی است و به‌طور مستقیم ربطی به دلار ندارد ولی چون افزایش نرخ دلار در سطح جامعه تورم‌زاست و به‌طور مستقیم و غیرمستقیم موجب افزایش قیمت اکثر کالاها و خدمات می‌گردد و به‌طورکلی بر تمامی کالاها و خدمات چه داخلی و چه خارجی تأثیر می‌گذارد که صنایع‌دستی هم از این قاعده مستثنا نیست و این شرایط بر صنایع‌دستی نیز تأثیر می‌گذارد.
با توجه با بالا رفتن تورم و هزینه‌های زندگی و مشکلات مردم به لحاظ اقتصادی در تأمین معیشت و نیازهای اصلی زندگی، موضوع صنایع‌دستی و حتی سفر در اولویت‌های بعدی قرار می‌گیرد و چه‌بسا که از اولویت نیز خارج گردد لذا در یک چنین شرایطی اقبال چندانی برای خرید صنایع‌دستی وجود ندارد
* وضعیت صادرات صنایع‌دستی چگونه است و در این راه تولیدکنندگان با چه مشکلاتی روبرو هستند؟
با توجه به کاهش ارزش ریال که باعث افزایش قدرت خرید مشتریان خارجی می‌شود و همچنین اتمام محدودیت‌های مسافرتی دوران کرونا قاعدتاً باید اوضاع صادرات صنایع‌دستی بهتر شود ولی مشکلاتی ازجمله تحریم‌های مالی بانک‌های ایرانی، عدم امکان مبادلات ارزی با سایر کشورهای مقصد و از سویی کاهش شدید سفرهای خارجی به ایران به دلیل تا آرامی‌های اخیر ، تیرگی روابط بین‌المللی ایران با تعدادی از کشورهای هدف، کاهش توان مالی مردم که باعث کاهش تعداد مسافرت‌های خارجی می‌گردد، عدم استقبال تولیدکنندگان داخلی از نمایشگاه‌های خارجی به دلیل مشکلات مالی ؛ محدودیت اینترنت و فیلتر پلتفرم‌های خارجی که ابزاری برای صادرات از طریق دیجیتال مارکتینگ بودند و... تأثیر منفی در میزان صادرات می‌گذارند.
* آیا راهکاری برای برون‌رفت از این مشکلات وجود دارد؟
بله، در صورت رفع بحران‌های کنونی که در پاسخ به سؤال قبل اشاره شد ؛ تثبیت تورم و بهبودی شرایط اقتصادی و همچنین با تبلیغات و برند سازی بین‌المللی صنایع‌دستی ایرانی ضمناً با کاربردی کردن محصولات صنایع‌دستی و تطبیق آن به لحاظ شکل، رنگ، طرح و اندازه با نیازهای روز جامعه و تنوع تولید محصولات با نیازسنجی جوامع هدف و فرهنگ‌سازی عمومی برای استفاده از آن در زندگی می‌توان رونقی دوباره به صنایع‌دستی بخشید.
* تا پیش‌ازاین ورود کالاهای چینی و تقلبی را مانع مهم رونق گرفتن صنایع‌دستی ایران می‌دانستند حالا که از ورود این کالاها جلوگیری شده چه تأثیری بر رونق صنایع‌دستی داشته است؟
ابتدا باید عرض کنم که این مشکل هنوز وجود دارد و کالاهای صنایع‌دستی خارجی مانند تولیدات چینی، ترکی، تایلندی، هندی، پاکستانی، آفریقایی در بازار مشاهده می‌شود و حتی در بعضی محصولات و اقلام درگذشته نبوده اما اکنون در این بازار اضافه شده که از جمله این موارد می توان به سنگ عقیق‌تراشی خورده اشاره کرد ولی درصورتی‌که به‌طور کامل از ورود این کالاها جلوگیری شود قطعاً کالاهای صنایع‌دستی داخلی امکان رقابت و مشتریان بیشتری پیدا می‌کنند.
از سوی دیگر تولیدکنندگان ما باید در رقابت با صنایع‌دستی و محصولات خارجی هزینه مؤلفه‌های تولید را تا جای ممکن کم نمایند که محصول نهایی باقیمت تمام‌شده قابل‌رقابت با صنایع‌دستی خارجی به دست مردم برسد.
هنوز صنایع‌دستی خارجی مانند تولیدات چینی، ترکی، تایلندی، هندی، پاکستانی و آفریقایی در بازار مشاهده می‌شود در حالی که اگر از ورود این کالاها جلوگیری شود قطعاً کالاهای صنایع‌دستی داخلی امکان رقابت و مشتریان بیشتری پیدا می‌کنند
* در حال حاضر چه کالاها و صنایع‌دستی موردتوجه کشورهای همسایه است؟
از صنایع‌دستی خراسان رضوی تولیداتی شامل زیورآلات سنتی، فیروزه و سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی، گلدوزی، مصنوعات چرم دست‌دوز، گلیم، سفال و سرامیک، نساجی سنتی مانند پارچه‌های دست‌بافت؛ مصنوعات حجاری سنتی هم چون سنگ هرکاره، کاشی سنتی و تابلوهای مینیاتور و نگارگری بیشتر از سایر کالاهای صنایع‌دستی موردتوجه و استقبال کشورهای همسایه هستند.
* تا چه میزان برای تولیدات صنایع‌دستی خراسان برند سازی انجام‌شده است؟
نسبت به موضوع برند سازی اقداماتی از جمله برنامه ریزی و پیاده سازی اقدام شده است اما واقعیت اینست که این تلاش ها کافی نیست و لازم است کار خیلی بیشتری در این زمینه انجام شود و این مهم با تلاش خود هنرمندان و صنعتگران و تسهیلگری بخش دولتی باید انجام پذیرد.
* چرا باوجود این‌همه گردشگر خارجی و داخلی اما صنایع‌دستی خراسان با رکود مواجه است و بسیاری از هنرمندان تغییر شغل داده‌اند؟
در این راستا بنا به دلایلی که در بالا اشاره شد میزان گردشگران بخصوص گردشگران خارجی از برخی کشورهای هدف به‌شدت کاهش پیداکرده است.
دلیل دیگر اینست گردشگرانی که به استان خراسان رضوی سفر می‌کنند به‌قصد زیارت و بعضاً دریافت خدمات پزشکی و سایر اهداف ورود پیدا می‌کنند که بخش زیادی از آنان به‌طور بالقوه مشتری خرید صنایع‌دستی نیستند.
* چه باید کرد؟
صنایع‌دستی می‌بایست در قالب فروشگاه‌ها و کارگاه‌هایی در مسیر محورهای ترددی گردشگران ارائه شود ضمن اینکه به لحاظ زیرساختی ارتباط منسجمی بین حوزه‌های گردشگری و صنایع‌دستی در حال حاضر مطابق آنچه مورد انتظار است وجود ندارد البته برنامه‌های در دست اجراست از قبیل تشویق مراکز اقامتی به ایجاد فروشگاه‌های صنایع‌دستی پرداخت بااین‌حال با ایجاد بازارها و بازارچه‌های دائمی و فروشگاه‌های صنایع‌دستی در نقاط پرمخاطب شهرهای مهم و مسافر خیز استان و هدایت گردشگران و تورهای داخلی و خارجی به این مراکز می‌توانیم حداکثر استفاده از این ظرفیت را در رونق صنایع‌دستی داشته باشیم .
نظر شما