بازار؛ گروه بین الملل: طی سال‌های گذشته روابط ایران و چین به گونه‌ای پیش رفته که توانسته منافع دو کشور را تامین کند. این در حالی است که چین طی یک سال اخیر بیشترین حجم نفت ایران را خریداری کرده است که نشانه سرپیچی چین از تحریم های نفتی آمریکا علیه ایران و نزدیکی بیشتر پکن به تهران است.
با توجه به مثبت بودن عضویت ایران در پیمان شانگهای در توسعه روابط اقتصادی به ویژه با چین نمی‌توان نقش این کشور در اقتصاد دنیا را نادیده گرفت و گسترش ارتباطات بین‌المللی با این کشور بسیار مورد اهمیت است که با توافقات برد - برد برای هر دو کشور منفعت به همراه خواهد داشت.
چین در استراتژی جدید خود با عنوان «چرخه دوگانه» در پی تغییر مسیر اقتصاد و کاهش وابستگی به مناطقی نظیر آمریکای‌شمالی و اروپاست و ایران می‌تواند در این زمینه یک شریک مهم برای چین باشد
چین در راستای حفظ امنیت انرژی خود به‌عنوان یکی از اهداف کلان توسعه اقتصادی در افق۲۰۴۹ به ایران که دارنده منابع عظیم انرژی و صاحب موقعیت ژئوپلیتیکی ویژه است، نگاه ویژه‌ای دارد. ضمن اینکه بازار گسترده ایران از سوی شرکت‌های چینی منبع مناسبی برای درآمدرزایی است. از آنجا که چین در استراتژی جدید خود با عنوان «چرخه دوگانه» در پی تغییر مسیر اقتصاد و کاهش وابستگی به مناطقی نظیر آمریکای‌شمالی و اروپاست، ایران می‌تواند در این زمینه یک شریک مهم برای چین باشد و به این ترتیب چنین مسیری برای هر دو طرف دارای برد متقابل خواهد بود که هم صادرات انرژی را برای ایران در شرایط تحریم و دشوار کنونی هموارتر میکند و هم این که نیازهای چین در این زمینه را تا حدودی برآورده می سازد.
در همین راستا چین در نظر دارد که بازار بزرگ و مصرف‌گرای داخلی را موتور محرک اقتصاد خود قرار دهد. پیش تر، امتیاز ویژه چین در وجود نیروی انسانی ارزان بود که منجر به شکل گیری ایده هایی چون «کارخانه جهانی» شده بود. این در حالی است که چین با تغییر در برنامه های اقتصادی خود اعلام کرده که تحقق توسعه اقتصادی در افق ۲۰۴۹ را دنبال می کنند و دیگر به دنبال ایده کارخانه جهانی نیست. این هدف جدید از سه ناحیه تامین مالی، انرژی و غذا با تهدیدهای جدی روبه‌روست که ایران به‌عنوان بازیگری مستقل در محیط بین‌الملل، توانایی همکاری با چین در رفع دغدغه امنیت انرژی را دارد.
قرارداد راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین
دی ماه سال گذشته حسین امیرعبداللهیان وزیر امورخارجه در سفر به پکن از اجرایی شدن قرارداد ۲۵ساله چین و ایران سخن گفت؛ موضوعی که به نظر می‌رسد بخشی از عملیات نقش‌آفرینی ایران در فضای جدید ترسیم‌شده از سوی چین است.
در چنین شرایطی اگر گزینه‌های دیپلماسی اقتصادی کشور افزایش یابد، ایران می‌تواند فضای مانور قابل‌توجهی در اقتصاد سیاسی جدید بین‌المللی پیدا کند و از شکاف رو به گسترش میان دو قدرت بزرگ آمریکا و چین بیشترین بهره را نصیب خود سازد. البته در صورت لغو تحریم های ظالمانه علیه ایران میوه های این توافق بیشتر به بار خواهند نشست
در چنین شرایطی اگر گزینه‌های دیپلماسی اقتصادی کشور افزایش یابد، ایران می‌تواند فضای مانور قابل‌توجهی در اقتصاد سیاسی جدید بین‌المللی پیدا کند و از شکاف رو به گسترش میان دو قدرت بزرگ آمریکا و چین بیشترین بهره را نصیب خود سازد. البته در صورت لغو تحریم های ظالمانه علیه ایران میوه های این توافق بیشتر به بار خواهند نشست.
لازم به ذکر است که در ایران از زمان آغاز به کار دولت سیزدهم، توسعه روابط با کشورهای شرقی و آسیایی در اولویت استراتژی اقتصادی کشور قرار گرفته است. ایران برای رویکرد شرقی خود از انگیزه‌های لازم برخوردار است؛ نخست، عدم اطمینان به امریکا و اروپا در انجام تعهداتشان در صورت هرگونه توافقی که ممکن است در پی مذاکرات هسته‌ای ثبت شود. تجربه خروج یکجانبه دولت «دونالد ترامپ» از برجام و عدم کنشگری از سوی اروپا در جبران خسارت‌های تحمیل شده به ایران در پی این اقدام، اعتماد تهران را بیش از پیش به غرب دچار آسیب کرده است.
ایران برای خروج از انزوای اقتصادی و سیاسی که غرب به آن تحمیل کرده بود توجه سیاسی و اقتصادی خود را بیشتر معطوف به کشورهای شرقی کرده و به دنبال شرکای جدید در مناطق جدید است و در این زمینه دست به اقداماتی نیز زده است. ایران فروردین سال گذشته قرارداد راهبردی ۲۵ ساله ای را با چین به امضا رساند. این سند همکاری ابزاری خواهد شد که روابط تجاری - خارجی کشور شکلی قاعده‌مند پیدا کند.
براساس وعده ثبت شده در این سند، دولت چین ۴۰۰ میلیارد دلار در عرصه‌های مختلف صنعتی ایران سرمایه گذاری خواهد کرد. همچنین قرار است ۲۸۰ میلیارد دلار از مبلغ یاد شده، به گسترش و نوسازی صنایع نفتی اختصاص می‌یابد. از این رو دولت فعلی تصمیم گرفه با رعایت موازنه در روبط جهانی تمام تخم مرغ های خود را در یک سبد نگذارد زیرا پیش تر بر سر برجام از سوی غربی ها شاهد بی صداقتی بوده است.
شهریور ماه سال جاری رئیس جمهور ایران ابراهیم رئیسی در دیداری با شی جی پینگ همتای چینی خود در حاشیه اجلاس سازمان همکاری شانگهای در شهر سمرقند گفته بود برنامه همکاری‌های جامع راهبردی ایران و چین را نشانه و نماد اراده دو کشور برای توسعه همه جانبه روابط است.
وی هم چنین گفته بود: ظرفیت‌های گسترده موجود در زمینه‌های نفت و انرژی، ترانزیت، کشاورزی، تجارت و سرمایه‌گذاری بستر بسیار مناسبی برای تعمیق و توسعه روابط اقتصادی بین دو کشور است.
شی جین پینگ هم در این دیدار گفت: روابط ایران و چین روابطی راهبردی است و فارغ از هر تحول بین‌المللی توسعه خواهد یافت.
در همین راستا پیش تر سیدرضا سیدآقازاده، مدیرکل دفتر آسیا و اقیانوسیه سازمان توسعه تجارت گفته است «با آغاز عملیاتی شدن توافق همکاری‌های راهبردی با چین می‌توان طرح‌های صنعتی و معدنی ایران را به چین اعلام کرد و آنها برای آن حوزه سرمایه‌گذار معرفی کنند؛ این امر می‌تواند باعث توسعه اقتصادی، افزایش نرخ اشتغال و حل مشکلات اقتصادی کشور شود.»
چین قدرت دوم اقتصادی دنیاست و به‌زعم صندوق بین‌المللی پول در سال‌های آینده قدرت اول اقتصاد جهان خواهد شد، لذا بسیاری از کشورها به‌دنبال همکاری با این کشور آسیایی هستند. از این‌رو از دست دادن فرصت‌ها تنها می‌تواند به ضرر ایران و توسعه اقتصادی باشد که مدنظر قرار گرفته است
وی در ادامه گفته است باید قبول کرد که چین قدرت دوم اقتصادی دنیاست و به‌زعم صندوق بین‌المللی پول در سال‌های آینده قدرت اول اقتصاد جهان خواهد شد، لذا بسیاری از کشورها به‌دنبال همکاری با این کشور آسیایی هستند. از این‌رو از دست دادن فرصت‌ها تنها می‌تواند به ضرر ایران و توسعه اقتصادی باشد که مدنظر قرار گرفته است
حتی پیش تر روزنامه وال استریت ژورنال در این خصوص نوشته بود ایران و چین با امضای این سند به سمت خنثی سازی تحریم های آمریکا حرکت می کنند.
برخی کارشناسان معتقد هستند ایران فرصت محدودی برای بهره بردن از کیک توسعه چین دارد و نباید از قافله عقب بماند و باید ایران در رابطه با چین تمرکز بیشتری داشته باشد.
چین به دنبال برقراری ارتباط به صورت طولانی مدت با غرب آسیا است و ایران نیز باید از این فرصت برای توسعه روابط خود بهره‌مند شود. هم چنین به گفته این کارشناس چین در شرایط تحریم های شدید آمریکا و غرب علیه ایران در کنار تهران ایستاد.
وبگاه آمریکایی بلومبرگ پیش تر در گزارشی اعلام کرده بود که اتحاد تهران و پکن چالشی برای دولت بایدن به شمار می آید و تعامل نزدیک‌تر ایران و چین منجر به قدرتمند شدن تهران در برابر تحریم‌های آمریکا می شود.
گنجاندن ایران در ابتکار کمربند- جاده برای چینی ها هم حایزاهمیت است زیرا ایران به عنوان یک کشور امن و همچنین موثر در تامین امنیت سایر کشورهای منطقه در مسیر این طرح یا همان راه ابریشم قرار دارد که می تواند چین را به بازارهای اروپایی متصل کند
دلیل دیگر اهمیت این توافق به طور خاص برای ایران علاوه بر رشد اقتصادی گسترش روابط تجاری و نظامی میان دو کشور از زمان شکل گیری انقلاب اسلامی ایران است زیرا تهران را به طرح ابتکاری «یک کمربند- یک جاده» به عنوان ابزاری برای تاثیرگذاری بر جهان، متصل میکند.
البته گنجاندن ایران در این ابتکار برای چینی ها هم حایز اهمیت است زیرا ایران به عنوان یک کشور امن و همچنین موثر در تامین امنیت سایر کشورهای منطقه در مسیر این طرح یا همان راه ابریشم قرار دارد که می تواند چین را به بازارهای اروپایی متصل کند و البته ایران نیز باید در این راستا با گسترش شبکه های ریلی و نوسازی جاده های خود اقدام به تقویت شبکه ترانزیتی خود کند تا به این ابتکار متصل شود و از مزیت موقعیت ژئوپلیتیک برای صنعت ارزآوری چون ترانزیت نهایت استفاده را ببرد و این فرصت نصیب کشورهای دیگر چون ترکیه و امارات نشود.
بخشی از بهبود اقتصادی چین به علت روابط این کشور با ایران است و ایران نیز می داند برای فائق آمدن بر مشکلات اقتصادی به همکاری چین نیاز دارد و هر دو کشور در این زمینه با افزایش خرید نفت از سوی چین و ارائه فرصت های سرمایه گذاری از سوی ایران سیگنال هایی به یکدیگر داده اند.
علاالدین بروجردی رئیس انجمن دوستی ایران وچین معتقد است سونوشت برجام هر چه که باشد، روابط ایران و چین در مسیر پیشرفت خود ادامه خواهد یافت
اخیرا علاالدین بروجردی رئیس انجمن دوستی ایران وچین با اشاره به روند تحولات مرتبط با برجام، تاکید کرده که سونوشت برجام هر چه که باشد، روابط ایران و چین در مسیر پیشرفت خود ادامه خواهد یافت.
به گفته وی انجمن دوستی ایران و چین در حال انجام تلاش هایی برای کمک به محقق شدن بخشی از سند راهبردی دو طرف از جمله در حوزه احداث خطوط ریلی پرسرعت در کشور توسط چینی ها، وارد کردن فناوری ساخت خودروهای برقی از چین و گردشگری است.
به گفته علی فکری، رئیس سازمان سرمایه گذاری ایران، میزان سرمایه گذاری چین در ایران از زمان آغاز به کار دولت سیزدهم حدود ۱۸۵ میلیون دلار برای ۲۵ طرح بوده است که ۲۱ مورد آن بخش صنعت و مابقی حوزه های کشاورزی و معدن را پوشش می دهد.
روابط تجاری ایران و چین
وسعت جمعیت چین می تواند بازار هدف صادرات بسیاری از کشورها خصوصا ایران باشد. لذا این جمعیت زیاد سبب شده که در حال حاضر صادرات انواع کالاها از ایران به بازار چین در حجم انبوه و قابل توجهی انجام می گیرد که سبب رونق این بازار برای صادرکنندگان ایرانی شده است.
اما نکته مهم این است که چین عمدتا مواد خام مورد نیاز خود را از ایران خریداری می کند. در واقع چین توانسته است با به کارگیری نیروی کار ارزان و بهره گیری از زیر ساخت های قوی به یک تولیدکننده و صادرکننده برتر در سطح دنیا تبدیل شود. چین حدود ۷۰ درصد از انرژی مورد نیاز خود برای تولیدات را از زغال سنگ بهره می گیرد لذا به یکی از بزرگ ترین مصرف کننده های انرژی جهان در ۱۰ سال پیش تبدیل شده است. لذا این مسائل دست در دست هم داده و منجر به گسترش بیش از پیش حجم تجارت میان دو کشور شده است. در نتیجه امروزه صادرات به چین به یکی از جذاب ترین و پررونق ترین بازارها برای ایرانیان نسبت به گذشته شده است.
کشور چین دارای انبوهی از مرزهای آبی و زمینی وسیع به همراه دسترسی به دریاها و آب های ﺁزاد از چند نقطه است. این موقعیت های مناسب سبب شده که کشور چین برای بسیاری از کشورها از نظر اقتصادی و سیاسی و تجاری به یکی از کشورهای بااهمیت تبدیل شود و این کشور با انبوهی از کشورهای دنیا روابط تجاری گسترده داشته باشد که یکی از مهم ترین این کشورها کشور ایران است. تجارت بین دو کشور ایران و چین از سالیان دور وجود داشته و در دهه ی اخیر به اوج خود رسیده است به گونه ای که اکثر کالاها و محصولات ایرانی به چین صادرات می شود
از ابتدای فروردین تا دی ماه سال جاری بیشترین میزان صادرات کشور به مقصد کشور «چین»، با رقمی بالغ بر ۱۱ میلیارد و ۸۵۵ میلیون دلار و سهم ۲۷.۵۱ درصدی از کل ارزش صادرات صادرات ایران بوده است.
از مهم ترین اقلام صادراتی ایران به چین می توان به نفت و فرآورده های نفتی، فلزات ارزشمند مانند روی و آلومینیوم، انواع مواد شوینده مثل صابون و شامپو و سفید کننده و پودرهای لباسشویی، انواع سنگ همچون سکروم و سنگ آهن و سیمان و سنگ روی و سنگ سرب و زغال سنگ و دیگر مواد معدنی، کنسانتره و هیدروکسید سدیم، بنزن و پلی اتیلن و اوره و پلی کلرو وینیل، انواع نخ و پشم و کرک و پنبه و این قبیل محصولات، انواع چرم و پوست گاو و گوسفند و بز، تنباگو، اترهای مونوبوتیلیک، تری کلرو اتیلن، اترهای سیکلانیک، اترمونولیک های اتیلن گلیکول و اتر دی اتیلیک، آهن آلات و فولاد و پروفیل، سنگ های ساختمانی، موم های مصنوعی، خشکبار، سبزیجات و میوه جات ، پارچه، فرش، خمیر چوب، انواع پلاستیک و محصولات پلاستیکی، قیر و ﺁسفالت و فرآورده های صنایع غذایی اشاره کرد.
البته نکته مهم استفاده از تکنولوژی و دانش فنی است که باید توسط تولیدکنندگان و صادرکنندگان به کار گرفته شود تا با ایجاد ارزش افزوده در کالاها تا حد امکان علاوه بر کاهش خام فروشی، افزایش درآمدزایی به همراه داشته باشد. چنان که این روش توسط بسیاری از کشورها با اقتصاد پیشرفته مورد استفاده قرار می گیرد و موجب افزایش چند برابری قیمت محصول صادراتی می شود و نمونه آن ایجاد ارزش افزوده در موادخوراکی و تبدیل آن به کالای لوکس یا استفاده از این رویه در فرآورده های نفتی و فولادی است که در ایران حجم تولید بالایی دارند.
از سوی دیگر سیاست دلارزدایی که به صورت گسترده ای از سوی چین دنبال می شود یکی از مزیت های این کشور برای تعامل با ایران است خصوصا در شرایط فعلی که ایران برای نقل و انتقالات مالی در تجارت خارجی با مشکلات فراوانی روبرو است.
نتیجه
با توجه به ظهور چین به عنوان یک قدرت اقتصادی نوین در جهان و ایجاد نظم نوین جهانی خصوصا طی دو دهه اخیر و هم چنین تاریخچه روابط حسنه دیپلماتیک دو کشور و حمایت چین از ایران طی یک دهه اخیر و خصوصا در بحبوحه تحریم های غربی به نظر و همچنین قدرت ایران به عنوان هم پیمان استراتژیک در تامین انرژی به نظر می رسد منافع دو کشور به یکدیگر گره خورده و متضمن یکدیگر است.
سرمایه گذاری های اخیر چین در ایران حاکی از آن است که پکن قصد ندارد از هم پیمان خود دست بکشد. اما باید در نظر داشت که قرارداد راهبردی ایران و چین زمانی به به بار می نشیند که ایران نیز دیپلماسی اقتصادی خود را بیش از پیش تقویت کند و با دست پرتری وارد عمل شود که برای نمونه می توان به امضای قراردادهای تجارت آزاد با سایر کشورها اشاره کرد.
از سوی دیگر ایران می تواند با ایجاد تغییر در مدل تجاری خود با چین که در زمینه های صنعتی از کشورهای طراز اول جهان به شمار در قبال صادرات از خدمات فنی مهندسی این کشور بیش تر بهره مند شده و با تقویت خود در عرصه زیرساخت و استفاده بهینه از تکنولوژی در عرصه های مختلف صنعتی گام های مستحکم تری در زمینه جوان سازی اقتصادی بردارد خصوصا در شرایط کنونی که فشارهای تحریم ایران را در تنگناهای اقتصادی قرارداده است و به این ترتیب برد متقابل را برای دو طرف رقم زند.
نظر شما