به گزارش بازار، صادرات محصولات کشاورزی ازجمله ارز آورترین صادرات غیرنفتی کشور بوده که در سال‌های اخیر نقش مهمی در ارزآوری برای کشور داشته؛ اما بررسی روند بلندمدت تغییرات مقاصد صادرات محصولات کشاورزی، بیم‌ها و نگرانی‌هایی را درباره تداوم روند پایدار تجارت با کشورهای مقصد نشان می‌دهد.
طی دو دهه اخیر، سهم بخش کشاورزی از کل صادرات غیرنفتی کشور تغییر کرده و از ۲۴ درصد در سال ۱۳۸۰ تا ۱۸ درصد در سال ۱۳۹۹ کاهش یافته است. کاهش سهم بخش کشاورزی از صادرات محصولات غیرنفتی، نشان از کاهش نقش بخش کشاورزی در ارزآوری دارد.
بررسی قاره‌ای مقاصد صادراتی نشان می‌دهد که سهم صادرات به کشورهای آسیایی در طی دو دهه اخیر افزایش‌یافته است. بر این اساس در سال ۱۳۸۰، کشورهای اروپایی سهم ۴۱ درصدی داشته‌اند که به مرور زمان از این سهم کاسته شده و به ۱۹ درصد در سال ۱۳۹۹ رسیده است و در مقابل سهم قاره آسیا از ۵۶ درصد سال ۱۳۸۰ به ۸۰ درصد در سال ۱۳۹۹ رسیده است، به عبارتی دروازه‌های صادراتی به اروپا برای ایران یکی پس از دیگری بسته شده است.
بررسی منطقه‌ای صادرات محصولات کشاورزی نیز نشان می‌دهد که صادرات محصولات کشاورزی به منطقه خاورمیانه در سال ۱۳۸۰ سهم بیشتری نسبت به کشورهای CIS و کشورهای همسایه داشته است به‌طوری‌که سهم خاورمیانه از کل صادرات کشاورزی در سال ۱۳۸۰ حدود ۲۵ درصد بوده است که این سهم در طول زمان به ۱۳ درصد در سال ۱۳۹۹ کاهش‌یافته است.
سهم ارزش صادرات محصولات کشاورزی کشورهای CIS از کل صادرات کشاورزی کشور در طول زمان تقریباً یکنواخت بوده و از ۷ درصد سال ۱۳۸۰ به ۱۰ درصد سال ۱۳۹۹ رسیده است؛ اما در مقابل سهم کشورهای همسایه از ارزش صادرات محصولات کشاورزی با رشد چشم‌گیری روبه‌رو بوده است. به‌طوری‌که از ۱۸ درصد سال ۱۳۸۰ به ۵۲ درصد سال ۱۳۹۹ رسیده است. به عبارتی ۵۲ درصد ارزش صادرات محصولات کشاورزی به کشورهای همسایه صورت می‌پذیرد که به‌خوبی محدود شدن مقاصد صادرات محصولات کشاورزی کشور را نمایان می‌کند.
نکته قابل‌توجه محدود شدن صادرات محصولات کشاورزی به دو کشور عراق و افغانستان است، به‌طوری‌که سهم عراق و افغانستان از صادرات محصولات کشاورزی به کشورهای همسایه از ۲۹ درصد سال ۱۳۸۰ تا ۷۷ درصد سال ۱۳۹۹ افزایش‌یافته است. در کل صادرات محصولات کشاورزی نیز ارزش صادرات محصولات کشاورزی به عراق و افغانستان از ۵ درصد سال ۱۳۸۰ به ۴۰ درصد سال ۱۳۹۹ رسیده است، یعنی حدود نیمی از ارزش صادرات محصولات کشاورزی کشور فقط به دو کشور عراق و افغانستان اختصاص دارد.
از طرفی بررسی مقاصد صادراتی به تفکیک هر کشور نشان می‌دهد که سهم عراق از کل صادرات کشاورزی از ۳ درصد سال ۱۳۸۰ به ۴۰ درصد سال ۱۳۹۹ رسیده است. در عمل نزدیک به نیمی از محصولات کشاورزی کشور به عراق صادر می‌شود. از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۳، امارات دومین مقصد صادراتی محصولات کشاورزی بوده اما از سال ۱۳۹۳ به بعد افغانستان به دومین مقصد صادراتی محصولات کشاورزی تبدیل شده و امارات به رتبه سوم تنزل کرده است. عومل مختلفی به کاهش تنوع مقاصد صادراتی دامن می‌زند ولی نکته مهمی که باید مدنظر باشد، تلاش برای تنوع بخشیدن به مقاصد صادراتی با محصولات متنوع است.
برای دریافت متن کامل گزارش اینجا را کلیلک کنید.
نظر شما