توسعه مناسبات تجاری تهران در گرو عضویت در بریکس| ظرفیتی چشمگیر برای اقتصاد ایران

وحید پورتجریشی؛ بازار: نشست ماه ژوئن سران کشورهای عضو پیمان بریکس (BRICS) متشکل از برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی روز چهارشنبه به صورت ویدئو کنفرانس برگزار شده که مهمترین رخداد آن را می توان به سخنان ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه نسبت داد.

پوتین در جریان سخنرانی خود، ضمن انتقاد تند از تحریم های شکل گرفته غرب علیه مسکو گفت: تجار کشورهای ما مجبورند به دلیل شرایط سختی که شرکای تجاری غربی آنها در پی کتمان اصول اقتصاد بازار، تجارت آزاد و همچنین عدم احترام به مالکیت خصوصی برای آنها ایجاد کرده اند، در شرایطی سخت به کار خود ادامه دهند.

وی همچنین تحریم های شکل گرفته علیه کشورش را کاملا سیاسی خوانده و با تمییز قائل شدن میان حوزه تجارت و سیاست بین الملل و تاکید کرد که خرد جمعی و منطق اساسی اقتصاد، چنین تحریم هایی را نخواهد پذیرفت.

اما بخش مهم سخنان پوتین بیشتر در ترسیم نقشه راه وی برای تغییر مسیر تجاری کشورش به سمت کشورهای عضو بریکس و بازتعریف تجارت خارجی مسکو مربوط می شود. پوتین در این راستا گفت: روسیه به صورت فعالانه در حال تغییر جریان تجاری و قراردادهای اقتصادی خارجی خود به سمت شرکای بین المللی مورد اعتماد، به ویژه کشورهای عضو بریکس است.

وی همچنین تاکید کرد که مسکو در حال مذاکره برای راه اندازی فروشگاه های زنجیره ای هندی و همچنین افزایش سهم کارخانه های خودروسازی چین از بازار روسیه است.

رئیس جمهوری روسیه همچنین در بخش مهم دیگری از سخنان خود به تلاش برای افزایش صادرات مواد مهمی مانند کودهای کشاورزی به کشورهای عضو بریکس خبر داده و تاکید کرد که مسکو در حال تعریف ساز و کاری برای مبادلات مالی و ایجاد ذخایر مالی جدید در راستای کاهش وابستگی به دلار و یورو بوده که می تواند مبادلات میان اعضای بریکس را ساده تر کند.

مکانیسم مالی جدید روسیه و قابلیت های آن
هرچند مقامات روسیه بنا به شیوه سنتی خود، تاکنون اطلاعاتی در خصوص مکانیسم مبادلات مالی بین المللی مد نظر مسکو اشاره ای نکرده اند، اما روز دوشنبه، شرکت دولتی «روس تِک» با انتشار بیانیه ای رسمی از طراحی و توسعه شبکه بلاکچین خود در راستای انجام مبادلات مالی بین المللی و جایگزین سازی آن با سیستم سوئیفت خبر داد.

بنا به گفته مدیران روس تک، جایگزینی سازی بلاکچین با سوئیفت، این امکان را به شرکت های بزرگ صنعتی روسیه خواهد داد تا مبادلات مالی بین المللی خود را از طریق روبل دیجیتال و بر بستر بلاکچین انجام داده تا نیاز به دلار آمریکا و سایر ارزهای خارجی برای انجام این مبادلات نیز برطرف گردد.

روس تک همچنین معتقد است این سیستم می تواند امکان پرداخت دیون شرکای تجاری روسیه بابت کالاهای خریداری شده از این کشور را فراهم نماید.

سیستم بلاکچین روس تک قرار است با نام CELLS آغاز به کار کند و طراحی و توسعه آن نیز بر عهده شرکت روسی «نووسیبریسک» که از زیرمجموعه های روستک محسوب می شود، قرار دارد. بنا بر اطلاعات موجود از این بلاکچین، عملکرد آن بر اساس فناوری لجر توزیعی بوده و امکان مبادله نامحدود روبل و برخی ارزهای دیجیتال دیگر بر بستر آن وجود دارد.

در همین راستا، شرکت نووسیبریسک نیز اعلام کرد که این سیستم بلاکچینی جدید، بهترین جایگزین برای سیستم سوئیفت بوده و تمامی قابلیت های ارائه شده توسط سوئیفت نیز بر بستر آن فراهم است. همچنین به دلیل بلاکچین محور بودن این سامانه پرداخت جدید، زمان انجام تراکنش های مالی بر روی آن نیز بسیار کوتاه بوده و با سوئیفت قبال قیاس نخواهد بود.

تحرکات جدید روسیه برای تغییر مسیر تجاری
همانطور که گفته شد، یکی از مهمترین بخش های سخنرانی روز چهارشنبه پوتین در خصوص تغییر مسیر جریان بار و تجارت خارجی این کشور است. از زمان آغاز تحریم های جدید وضع شده علیه روسیه به دلیل جنگ اوکراین، مسیر شمالی ابتکار کمربند و راه چین به اروپا که از داخل خاک روسیه عبور می کرد، به طور کلی مسدود شده و همین موضوع علاوه بر افزایش همه گیری کرونا، برنامه های چین برای توسعه این مسیر ترانزیتی بزرگ را تا حد زیادی به تعویق انداخت.

اما مسدود شدن این مسیر، تنها به منزله تعطیلی صنعت ترانزیت روسیه نیست، بلکه صادرات و واردات این کشور با همسایگان غربی خود را نیز مورد هدف قرار داده است. لذا بدیهی است که مسکو باید به دنبال تغییر مسیر تجاری و کاهش وابستگی به تجارت با غرب باشد.

از سوی دیگر، دو عضو مهم بریکس یعنی هند و چین، دو چشمه اصلی بار جهان محسوب شده و تنها توسعه تجاری با همین دو کشور، می تواند بخش عمده ای از نیازهای روسیه در دوران تحریم را برطرف سازد.

ظاهرا در همین چارچوب، نخستین بار ترکیبی صادراتی روسیه در قالب کریدور شمال – جنوب پس از گذشت بیش از دو دهه، هفته گذشته با عبور از خاک ایران به سمت بندر ناواشوا هند حرکت کرد. همچنین روسیه در ادامه تحرکات اخیر خود، نسبت به ساخت مسیر ریلی رشت – آستارا به طول ۱۶۳ کیلومتر اعلام آمادگی کرده که گفته می شود رقمی بیش از یک میلیارد دلار برای ساخت آن لازم است.

فرصت طلایی ایران برای عضویت در بریکس
جمهوری اسلامی ایران شهریور ماه سال گذشته موفق به عضویت دائم در سازمان همکاری شانگهای به عنوان یکی از موثرترین و مهمترین سازمان های همکاری اقتصادی بلوک شرق شد. اما لازم است برای بهره مندی از مزایای تجاری بیشتر با اعضای بریکس که اتفاقا دو کشور هند و روسیه به عنوان مبداء و مقصد کریدور شمال – جنوب نیز در آن عضو هستند، تهران نیز برای عضویت هرچه سریعتر در این اتحادیه اقدام نماید.

البته حسین امیر عبداللهیان، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز روز ۱۸ خرداد ماه، با ارسال نامه ای به همتای هندی خود، خواستار حمایت از عضویت ایران در سازمان بریکس شده است. در همین حال، مدیر برنامه های باشگاه والدای، یاروسلاو لیسوولیک، طی سخنانی اعلام کرده که ایران به راحتی می تواند عضو جدیدی از بریکس شود.

در همین راستا به دعوت رسمی «شیء جین پینگ»، رئیس‌جمهوری خلق چین به عنوان رئیس دوره‌ای بریکس، حجت‌الاسلام سید ابراهیم رئیسی در اجلاس سران بریکس و تعدادی از کشورها موسوم به «بریکس پلاس» شرکت و سخنرانی می‌کند

رئیس‌جمهور ایران قرار است امروز جمعه در این اجلاس که به صورت وبیناری برگزار می‌شود، دیدگاه‌های جمهوری اسلامی در خصوص مسائل بین‌المللی و توسعه همکاری‌های تجاری و اقتصادی با سایر کشورها را تشریح می‌کند. موضوع پیش‌بینی شده برای این اجلاس «گفتگوهای سطح بالا برای توسعه جهانی» است.

مدیر برنامه باشگاه والدای، خرداد ماه سال جاری در گفتگو با خبرگزاری اسپوتنیک در خصوص احتمال عضویت ایران در بریکس گفت: روند گسترش بریکس، که چین پیشنهاد راه اندازی آن را داده است، آغاز شده است، آرژانتین، ایران و اندونزی اولین نامزدهای ورود هستند.

بدیهی است که در حال حاضر کشورهایی وجود دارند که با شرکت کنندگان کلیدی بریکس، در درجه اول با چین، گفتگو کرده اند. اولین نامزد، کشور آرژانتین است که در چارچوب طرح یک کمربند، یک جاده به طور فعال با چین همکاری می کند و علاقه خود را به این موضوع نشان داده است.

بدیهی است در صورت ادامه توسعه مناسبات تجاری میان روسیه، هند و چین، سه سازمان اتحادیه اقتصادی اوراسیا، سازمان همکاری شانگهای و بریکس می بایست بنا به وجود معضل تحریم ها، هر چه سریعتر نسبت به راه اندازی یک مکانیسم مبادلات مالی مشترک اقدام نموده و در صورت بهره مندی ایران از عضویت در بریکس، تهران نیز می تواند از این مکانیسم برای مبادلات تجاری خود بهره مند شود.

فراموش نکنیم که عمده مبادلات تجاری تهران طی سال های اخیر با دو کشور هند و چین بوده و توسعه مناسبات تجاری و همچنین عضویت در یک مکانیسم مبادلات مالی با این دو کشور، می تواند اثر تحریم ها را تا حد بسیار زیادی خنثی کرده که در اینصورت، به سادگی می توان آورده های اقتصادی آن را برای اقتصاد ایران محاسبه نمود.