تهمینه غمخوار؛ بازار: در پی تصمیم ولادیمیر پوتین در حمله به اوکراین، جمهوری اسلامی ایران روز پنجشنبه تحریکات ناتو به رهبری آمریکا را مسئول بحران اوکراین دانست و از همه طرف‌ها خواست از تشدید تنش اجتناب کنند.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در بیانیه‌ای که در توییتر منتشر کرد، گفت که این بحران «ریشه در تحریکات ناتو» دارد ضمن این که ایران توسل به جنگ را راه حل نمی داند و برقراری آتش بس و تمرکز بر راه حل سیاسی و دموکراتیک یک ضرورت است.
در همین حال، سفارت ایران در کیف، پایتخت اوکراین، از اتباع ایرانی در اوکراین خواست تا از هر فرصتی برای خروج از کشور استفاده کنند. سفارت ایران در بیانیه‌ای از ایرانیان مقیم یا شاغل در این کشور بحران‌زده خواست که یا این کشور را ترک کرده و یا در مکان‌های امن که توسط مقامات محلی شناسایی شده، اقامت داشته باشند.
با توجه به اظهارات مقام وزارت خارجه، عده ای از رسانه های خارجی از جمله رسانه های عربی معتقدند که واکنش آرام ایران به حمله به اوکراین نشان‌دهنده روابط این کشور با روسیه در چند دهه گذشته، تیرگی روابط فزاینده‌اش با غرب و تحولات در سراسر خاورمیانه است.
در حقیقت، ایران به طور بالقوه می تواند به عنوان یک برنده ناخواسته در بحران اوکراین ظاهر شده و پاسخ سخت آمریکا و اروپا به حمله روسیه به اوکراین می‌تواند در نهایت به روابط راحت‌تر روسیه و ایران منجر شود.
تحلیلگران خارجی نیز بر این باورند که این جنگ می‌تواند شامل همکاری های اقتصادی نزدیک تر با وجود تحریم‌های آمریکا باشد، زیرا روسیه اکنون به شدت توسط غرب تحریم شده است. حمله به اوکراین سوالات جدی را در مورد مذاکرات جاری بر سر احیای توافق هسته ای ایران در سال ۲۰۱۵ در وین ایجاد کرده است. تشدید قابل توجه بحران اوکراین در حالی صورت می گیرد که مذاکرات نتیجه در وین برای بازگرداندن توافق هسته ای ایران با قدرت های جهانی وارد آخر بازی خود شده است. بحران اوکراین می‌تواند به این معنا باشد که ایالات متحده ضعیف‌تر خواهد بود و احتمال بیشتری برای دادن امتیاز در وین خواهد داشت، زیرا قدرتش رو به افول است که نمود آن را در خروج از افغانستان و خروج تدریجی از این کشور مشاهده کرده ایم.
برخی از تحلیلگران خارجی معتقدند که بن‌بست اوکراین که توجه جهانیان را به خود جلب کرده، رتبه ایران را در فهرست اولویت‌های آمریکا به میزان قابل توجهی کاهش داده و به نوبه خود از فشارهای غرب در مذاکرات هسته‌ای وین کم کرده است
در حقیقت، بن‌بست اوکراین که توجه جهانیان را به خود جلب کرده، رتبه ایران را در فهرست اولویت‌های آمریکا به میزان قابل توجهی کاهش داده و به نوبه خود از فشارهای غرب در مذاکرات هسته‌ای وین کم کرده است.
برخی از تحلیلگران معتقدند که مذاکرات در وین می تواند یک ابزار چانه زنی با غرب در مورد اوکراین باشد و پوتین ممکن است برای پیشبرد مذاکرات وین تلاش کند و در ازای امتیازاتی در اروپای شرقی به فشار بر ایران بپیوندد.
اما شکی نیست که تشدید مناقشه آمریکا را از خطرات ناشی از ایران منحرف می‌کند، ایران از این فضا برای ادامه سیاست‌های خود و کسب زمان بیشتر برای اجرای برنامه‌های خود و همچنین جلب حمایت بیشتر روسیه سود می‌برد؛ به ویژه اینکه احتمال تحریم های بیشتر آمریکا علیه ایران، روسیه را به سمت همکاری های استراتژیک و اقتصادی بیشتر با ایران سوق می دهد.
در قبال تحریم های آمریکا، چین ممکن است از این رویکرد حمایت کند و جبهه ای ایجاد کند که ایران برای تحکیم نفوذ و حفظ دستاوردهای خود به آن تکیه کند. ناگفته نماند که این حمایت به امکان دستیابی ایران به توافق بهتر در وین کمک می کند.
اصرار روسیه بر رویکردی که فضای جنگ سرد را یادآوری کند، این کشور را به توسعه روابط با متحدانش، به ویژه در خاورمیانه که یکی از مهمترین عرصه‌های احیای جاه‌طلبی‌های روسیه در صحنه بین‌المللی را نشان می‌دهد، سوق خواهد داد. ایران نیز به عنوان متحد مهم روسیه در منطقه اولویت دارد، زیرا روسیه مایل به عادی سازی روابط ایران و غرب خواهد بود.
در راستای همان روند روسیه و حمایت از دشمنان واشنگتن از جمله ایران، اهمیت ائتلاف اوپک پلاس برای روسیه ممکن است رویکرد و انگیزه این کشور را نسبت به ایران محدود کند
بحران اوکراین ممکن است روسیه را به تقویت رقابت منطقه‌ای با ارائه حمایت نظامی و اجرای قراردادهای تسلیحاتی و توافق‌نامه‌های تجاری که به ایجاد یک محیط پیچیده منطقه‌ای به ایالات متحده کمک می‌کند، وادار کند در حالی که البته چین از این تنش در مورد سیاست رویارویی خارج از میدان از طریق تعمیق رقابت در خاورمیانه استفاده خواهد کرد.
در راستای همان روند روسیه و حمایت از دشمنان واشنگتن از جمله ایران، اهمیت ائتلاف اوپک پلاس برای روسیه ممکن است رویکرد و انگیزه این کشور را نسبت به ایران محدود کند.
علاوه بر آن، بحران و تشدید رقابت های بین‌المللی، تمایل آمریکا به تبعیت از مسیر دیپلماسی با ایران را به امید کاهش تنش‌ها در منطقه ایجاد می کند؛ البته به این امید که احیای توافق هسته‌ای درها را به روی همسان سازی و ادغام ایران و ورود گاز و نفت کشور به بازار انرژی در حالی که دارای منابع عظیمی است، تقویت کند.
با امکان احیای توافق هسته ای ظرف چند هفته و بازگرداندن آن به بازار بین المللی انرژی، جمهوری اسلامی واجد این شرایط خواهد بود که در کنار قطر می تواند یکی از تامین کنندگان اصلی گاز به اروپا باشد در حالی که به اروپا که به دنبال جایگزینی برای گاز و نفت روسیه است، کمک می کند. البته این موضوع در کوتاه مدت مطرح نیست.
با عبور از بحران اوکراین یا حتی از طریق خط لوله نورد استریم ۲ از طریق دریای بالتیک، که فشار بر روسیه را افزایش می دهد، این فرصت اقتصادی به ایران فضای بیشتری برای مانور می دهد و دستور کار خود را برای اعمال فشار بر ایالات متحده و غرب با توسعه روابط با شرق اجرا می کند
با عبور از بحران اوکراین یا حتی از طریق خط لوله نورد استریم ۲ از طریق دریای بالتیک، که فشار بر روسیه را افزایش می دهد، این فرصت اقتصادی به ایران فضای بیشتری برای مانور می دهد و دستور کار خود را برای اعمال فشار بر ایالات متحده و غرب با توسعه روابط با شرق اجرا می کند.
با توسل پوتین به گزینه نظامی، تجارت ایران با روسیه بیش از تجارت با اوکراین که تا حد زیادی محدود است، تحت تأثیر قرار خواهد گرفت. حجم مبادلات تجاری روسیه و ایران بیش از چهار میلیارد دلار در سال است، این رقم در حالی گزارش شده که میزان واردات کالا از اوکراین در سال ۲۰۲۱ نزدیک به ۱۱۱ میلیون و ۷۱۰ هزار دلار بوده و تهران به ارزش ۴۸ میلیون دلار به این کشور کالا صادر کرده است.
حجم مبادلات تجاری دو کشور نیز ۱۶۰ میلیون و ۲۹۰ هزار دلار بوده که نسبت به مدت مشابه در سال ۲۰۲۰ حدود ۷۶ درصد افزایش تخمین زده می شود. در این میان، حوزه کشاورزی بیشترین آسیب را متحمل خواهد شد زیرا ایران کشاورزی را در اوکراین آغاز کرده است. در سال های گذشته، بسیاری از شرکت های ایرانی زمین‌های بسیار وسیعی را در اوکراین خریداری کرده و در آنجا برای تولید گندم، غلات و غیره با هزینه کمتری برای حاصلخیزی زمین کار می‌کنند.
از نظر تئوری، پویایی بحران اوکراین و چشم‌انداز شکست مذاکرات وین می‌تواند به این معنا باشد که یک توافق بلندمدت همکاری روسیه با ایران می‌تواند سریع‌تر از توافق ایرانی _چینی به نتیجه برسد.
مذاکره با روسیه ای که به شدت توسط ایالات متحده و اروپا تحریم شده، در بحران تشدید شده در اوکراین می تواند زمین بازی را به گونه ای مساوی نشان دهد، زیرا هر دو طرف و نه فقط ایران، با تحریم های غرب با مشکل مواجه خواهند شد.
نظر شما