تهمینه غمخوار؛ بازار: در ۱۹ ژانویه ۲۰۲۲، ابراهیم رئیسی برای اولین بار در مسکو با همتای روس خود، ولادیمیر پوتین، دیدار و درباره احیای برجام، افزایش همکاری های اقتصادی در مواجهه با دشمنی و تحریم های آمریکا، تقویت روابط استراتژیک در سوریه و افغانستان و همچنین تقویت نظامی گفتگو کرد.
در اولین دیدار ریاست جمهوری ایران با رئیس جمهور روسیه از سال ۲۰۱۷، رئیسی، تمدید مجدد توافقنامه چند ساله همکاری دوجانبه را که محمد خاتمی، رئیس جمهور سابق ایران (۲۰۰۵-۱۹۹۷) با پوتین در سال ۲۰۰۱ امضا کرده بود را بررسی کرد.
از زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی و روی کار آمدن پوتین در دهه ۱۹۹۰، روابط نظامی و اقتصادی ایران و روسیه بهبود یافته است، زیرا تنش های آنها با غرب تشدید شده است. یکی از جنبه های این روابط که کمتر مورد توجه قرار گرفته است، همکاری های اقتصادی و تجاری رو به رشد آنها در زمینه تولید، صادرات و واردات گوشت حلال و سایر محصولات از سال ۲۰۱۵ است.
در ۱۸ نوامبر ۲۰۲۰، ایران و روسیه کنفرانسی مجازی را برگزار کردند که به میزبانی سفارت ایران در مسکو در این زمینه برگزار شد و منجر به تصویب سند راهبردی تقویت همکاری های تجاری حلال دوجانبه توسط روسیه گردید.
کاظم جلالی سفیر ایران در روسیه، هدف از این اقدام را «تقویت و توسعه بخش خصوصی ایران و روسیه» از طریق افزایش تجارت حلال و غیره بین آنها اعلام کرد. به همین ترتیب، مارات وازیخوویچ کابایف، رئیس انجمن بین المللی تجارت اسلامی روسیه (IAIB) که به دنبال تقویت روابط مسکو با جهان اسلام است، برای همکاری با ایران در تجارت گوشت حلال و سایر فعالیت های اقتصادی ابراز آمادگی کرد.
تلاشهای ایران و روسیه برای پیگیری همکاری های تجاری حلال نشان دهنده اهمیتی است که دو کشور برای قرار گرفتن در بازار جهانی با ارزش تخمینی ۱۲۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۹ که پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۲۴ به ۱۴۰ میلیارد دلار با بیش از ۱.۹ میلیارد مسلمان یعنی نزدیک به ۲۵ درصد از جمعیت جهان برسد، قائل شده‌اند.
در حالی که ایران کشوری با اکثریت مسلمان و روسیه با اکثریت مسیحی است، طرفین دارای بازارهای قابل توجهی برای تولید و تجارت گوشت حلال و سایر محصولات هستند
در حالی که ایران کشوری با اکثریت مسلمان و روسیه با اکثریت مسیحی است، طرفین دارای بازارهای قابل توجهی برای تولید و تجارت گوشت حلال و سایر محصولات هستند.
در سال ۲۰۱۹، ایران و روسیه رتبه ششم و هفتم را در گردشگری حلال (به عنوان مثال رستوران‌ها، هتل‌ها و استراحتگاه‌هایی که غذای حلال سرو می‌کنند و دارای نمازخانه هستند) با تفکیک جنسیتی و خانواده‌پسند، با درآمد هشت میلیارد و هفت میلیارد دلاری این دو کشور به ترتیب در این زیربخش از صنعت سفر قرار گرفتند.
چشم انداز همکاری تجاری حلال بیشتر ایران و روسیه به دو دلیل قابل توجه است: نخست، فرصت‌ها و ظرفیت‌هایی را که ایران و روسیه می‌توانند برای تقویت تجارت حلال و سایر تجارت بین خود و سایر کشورها، به‌ویژه کشورهای همسایه در آسیای مرکزی و خاورمیانه با جمعیت قابل‌توجه مسلمان، مورد استفاده قرار دهند، برجسته می‌کند.
همکاری تجاری حلال میان ایران و روسیه مملو از موانع است که بارزترین آنها تحریم‌های آمریکا و بین‌المللی است که دو کشور را به تقویت روابط اقتصادی و تجاری به عنوان ابزاری برای دور زدن این تحریم‌ها تشویق کرده است
در عین حال، این همکاری مملو از موانع است که بارزترین آنها تحریم‌های آمریکا و بین‌المللی است که ایران و روسیه را به تقویت روابط اقتصادی و تجاری به عنوان ابزاری برای دور زدن این تحریم‌ها تشویق کرده است.
دوم، بررسی دقیق‌تر سازمان‌ها و افراد ایرانی و روسی درگیر در قرارداد و تجارت محصولات حلال و سایر کالاها، تفاوت های کلیدی در اشکال و سبک های حکمرانی بین دو کشور را روشن می‌کند، حتی اگر نتایج سیاسی مشابه باشد.
فرصت ها و موانع
برای ایران و روسیه، افزایش همکاری در تجارت حلال در خدمت مقابله با تحریم‌های آمریکا و بین‌المللی است؛ هدفی از کنفرانس مجازی که به صراحت توسط جلالی بیان شد. این مسئله امری اتفاقی نیست که کنفرانس پس از خروج ایالات متحده از برجام و اعمال مجدد تحریم های اقتصادی علیه ایران در سال ۲۰۱۸ برگزار گردید و باعث شد تا برای کمک های نظامی و اقتصادی بیشتر به روسیه تکیه کند.
همکاری بیشتر تجارت حلال بین ایران و روسیه می تواند به آنها کمک کند تا با گشودن بازارهای صادراتی بیشتر فشار اقتصادی را کاهش دهند
در طول سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۰، صادرات ایران به روسیه از حدود ۴۰۰ میلیون دلار به ۸۰۰ میلیون دلار رسید و تقریباً دو برابر شد و صادرات روسیه به ایران از تقریباً ۱.۲ میلیارد دلار به بیش از ۱.۴ میلیارد دلار افزایش یافت. در سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۱۹، ایالات متحده، اتحادیه اروپا و سایر کشورها و سازمان های چندجانبه تحریم‌ها را علیه روسیه به دلیل نقش آن در جنگ روسیه و اوکراین (که در فوریه ۲۰۱۴ آغاز شد) و سایر فعالیت‌های بدخواهانه، تشدید کردند.
از سال ۲۰۱۵، تحریم‌ها اروپا را وادار کرد تا تجارت مواد غذایی خود را با روسیه متوقف کند و تلاش روسیه برای صادرات گوشت حلال و سایر محصولات کشاورزی به مناطق دیگر را مهم‌تر کرد. همکاری بیشتر تجارت حلال بین ایران و روسیه می تواند به آنها کمک کند تا با گشودن بازارهای صادراتی بیشتر فشار اقتصادی را کاهش دهند. روسیه بازار قابل توجهی برای صادرات حلال از ایران است که طبق گزارش ها تا نوامبر ۲۰۲۰، برابر با ۱۵۰۰ نوع از این محصولات غذایی تولید کرده است.
در آن سال، حدود ۲۰ درصد از جمعیت روسیه یا ۲۵ میلیون از بیش از ۱۴۴ میلیون، مسلمان بودند و احتمالاً بسیاری از آنها گوشت حلال و سایر محصولات مصرف می کردند. لازم به ذکر است که مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۵ منتشر شد، نشان داد که گوشت حلال در واکنش به رسوایی‌های غذایی پیرامون محصولات اصلی و تصور عمومی مبنی بر اینکه محصولات حلال سالم‌تر و انسانی‌تر هستند، به طور فزاینده‌ای در بین غیرمسلمانان در روسیه و اروپا محبوبیت پیدا کرده است.
به این ترتیب، مصرف صادرات حلال ایران به روسیه محدود به مصرف کنندگان مسلمان نخواهد بود. به منظور تسهیل صادرات، روسیه در کنفرانس مجازی با درخواست ایران مبنی بر ایجاد دفتر یا نمایندگی IAIB (اتحادیه‌ای است که تجار و کارآفرینان را از کشورهای مختلف گرد هم می‌آورد تا سهم روسیه از تجارت اسلامی، از جمله صادرات و واردات گوشت حلال و سایر محصولات را گسترش دهد و از طریق این تجارت در داخل کشور شغل ایجاد کند) در داخل خاک خود در بندر انزلی موافقت کرد.
IAIB دارای دفاتر نمایندگی در حداقل ۲۰ کشور در سراسر جهان من جمله در آمریکای جنوبی (برزیل)، آمریکای شمالی (ایالات متحده آمریکا)، اروپای غربی (آلمان)، اسکاندیناوی، اروپای شرقی (بوسنی و هرزگوین و صربستان)، خاورمیانه (عربستان سعودی، ترکیه و امارات متحده عربی)، آسیا (هند، سنگاپور و کره جنوبی) و جمهوری های شوروی سابق (آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، لیتوانی و ازبکستان) است.
با این حال، برخی از کشورهای این مناطق با توجه به خطر تحریم‌های ثانویه توسط ایالات متحده، احتمالاً از واردات یا تجارت حلال و سایر محصولات با ایران خودداری خواهند کرد. از طرف دیگر، ایران بازار قابل توجهی برای صادرات حلال روسیه تشکیل می دهد، حتی اگر روسیه تا نوامبر ۲۰۲۰ تنها ۱.۳ میلیون تن گوشت حلال تولید کرده باشد.
ایران با جمعیتی نزدیک به ۸۴ میلیون نفر که بیش از ۹۹ درصد آن مسلمان هستند، بازار بزرگی از مصرف کنندگان گوشت حلال و سایر محصولات را در خود جای داده است. صرف نظر از مصرف داخلی و جمعیت مذهبی، جمهوری اسلامی می تواند به عنوان مجرای صادرات محصولات حلال روسیه و سایر کالاها به بازارهای آسیای مرکزی و خاورمیانه باشد.
از زمان اعمال تحریم ها علیه روسیه در سال ۲۰۱۵، این کشور خاورمیانه را در کنار هند و چین به عنوان بازار جایگزین اروپا برای صادرات حلال و سایر محصولات کشاورزی در اولویت قرار داده است. روسیه علاوه بر امضای قراردادهای تجاری و مبادله ای بیشتر در این بخش ها با ایران و سایر کشورهای خاورمیانه، می تواند از بندر انزلی و منطقه آزاد ایران که در سواحل خزر و کریدور شمال_جنوب با روسیه قرار دارند، استفاده کند.
برای بخشهای دولتی، نیمه دولتی و خصوصی ایران و روسیه، گسترش تجارت حلال می‌تواند راه را برای همکاری‌های اقتصادی و تجاری بیشتر دوجانبه و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در حوزه‌های دیگر مانند کشاورزی، صنعت و هیدروکربن‌ها هموار کند
از سال ۲۰۱۵، ایران گوشت حلال را از دو تولیدکننده بزرگ روسیه وارد کرده و محصولات دامی خود را به کشورهای منطقه و فراتر از آن ارسال کرده است. برای بخشهای دولتی، نیمه دولتی و خصوصی ایران و روسیه، گسترش تجارت حلال می‌تواند راه را برای همکاری های اقتصادی و تجاری بیشتر دوجانبه و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در حوزه‌های دیگر مانند کشاورزی، صنعت و هیدروکربن‌ها هموار کند.
نگاه به آینده
دامنه نهایی تجارت حلال و سایر بخشهای تجارت بین ایران و روسیه مشخص است. اگرچه ایران ممکن است محصولات حلال بیشتری نسبت به روسیه تولید کند، اما هر دو کشور به تقاضای داخلی و مصرف خود می بالند تا بازارهای صادراتی عمده این محصولات را تشکیل دهند.
همچنین از طریق بندر و منطقه آزاد انزلی ایران و IAIB روسیه، هر دو کشور زیرساخت‌های لازم برای تسهیل این تجارت را در سطح دوجانبه و همچنین با سایر کشورهای منطقه و فراتر از آن در اختیار دارند.
با وجود تفاوت های سیستماتیک میان دو کشور، چشم‌انداز همکاری های اقتصادی بیشتر در تجارت حلال و سایر حوزه‌ها بین ایران و روسیه امیدوارکننده به نظر می‌رسد؛ به‌ویژه اگر تنش های آنها با غرب ادامه یابد.
نظر شما