بازار؛ گروه کشاورزی: صنعت شیلات و آبزی پروری کشور اگرچه شرایط نسبتا خوبی دارد و تولیدات متنوعی به بازار ارائه می شود اما به گفته کارشناسان این صنعت کماکان سنتی فعالیت خود را ادامه می دهد در حالی که با هوشمند سازی آن می توان بهره وری را به طور چشمگیری بالا برد.
در راستای بررسی ضرورت خروج صنعت شیلات و آبزی پروری از مدیریت سنتی و استفاده از سیستم های روز دنیا خبرنگار بازار با «حسین عسگری» دانشیار دانشگاه شهید بهشتی و عضو هیات مدیره یک شرکت فعال در خش آبزیان که در حوزه اصلاح نژاد و مولدین به طور تخصصی کارهای تحقیقاتی و عملیاتی انجام می دهد گفتگویی صورت داده است.
*با توجه به اینکه فعالیت شما تحقیق محور است در ابتدا کمی در خصوص آخرین فعالیت ها و دستاوردهای خود صحبت کنید.
موضوع فعالیت ما در واقع ایجاد بانک اطلاعات مولکولی آبزیان اقتصادی کشور است و تاکید ما بر روی اصلاح نژاد و مولدین است که در این راستا غربالگری های مولکولی انجام می دهیم. در واقع ما ظرفیت ملی بسیار خوبی داریم برای اینکه بتوانیم با استفاده از دانش جدید، علوم ژنتیک را وارد حوزه آبزیان کنیم و برای اینکه راندمان تولید، استفاده از نهاده ها و همچنین قابلیت برای مقابله با تنش های محیطی و فیزیکی را ارتقا بدهیم.
یکی از مشکلات آبزی پروری فرسایش ژنتیک است؛ یعنی اگر اجازه بدهیم موجودات با یکدیگر زاد و ولد کنند به تدریج قابلیت های ژنتیکی خود را از دست میدهند درحالیکه نیاز به تنوع ژنتیک داریم
* این ارتقای راندمان و موارد دیگری که نام بردید از طریق اقدامات ژنتیکی صورت می گیرد؟
در ابتدا باید بدانید که هر صفتی که در یک موجود تجلی پیدا می کند آن را از ژنتیک و ژنوم خود به دست می آورد. بنابراین برای اینکه بتوانیم قابلیت یک موجود را ارزیابی کنیم به سراغ دانش ژنومیک می رویم؛ یعنی در دو عرصه ورود پیدا می کنیم و ژنوم نگاری آبزیان را انجام می دهیم که خوشبختانه ظرفیت ملی و بومی خوبی در زمینه آبزی پروری داریم. به عنوان مثال میگو این ظرفیت را دارد که بیابان های ما را احیا کند البته باید بتوانیم برای جغرافیای کشور ژنتیک آن را غربالگری و سپس مولد سازی کنیم. جالب است بدانید بزرگترین ویژگی این است که مانع همخونی شویم! چون یکی از مشکلات ما در این حوزه فرسایش ژنتیک است؛ یعنی اگر اجازه بدهیم موجودات با یکدیگر زاد و ولد کنند به تدریج قابلیت های ژنتیکی خود را از دست می دهند در حالی که ما نیاز به تنوع ژنتیک داریم. کاری که ما انجام می دهیم ارزیابی و ردیابی قابلیت های ژنتیک است.
در حقیقت ما باید مولدینی را انتخاب کنیم که به یک نسل «هیبرید» برسیم که ظرفیت ژنتیک بالایی را داشته باشد و این کمک می کند که بهره بردار با خیالی آسوده استفاده بهتری از ذخایر منابع داشته باشد.
*این اقدامات از چه طریق بهره وری را بالا می برد؟
سود بهره برداری افزایش پیدا می کند چون قابلیت مواجهه با تنش را خواهد داشت و این می تواند در آینده ما را صاحب فناوری تولید مولد در داخل کشور کند چون عمدتا ما وارد کننده هستیم و ورود این مولدها به کشور خود یکی از زمینه های جدی بایوتروریسم است؛ وقتی یک مولد را وارد می کنید که آلودگی میکروبی دارد می تواند همه را آلوده کند و بیماری های متعددی را داشته باشیم و بیش از همه بهره برداران در این میان متضرر می شوند. البته این کاری بنیادی است و انتظار داریم بعد از یک دوره ۳ ساله خدمات ارائه بدهیم.
راندمان تولید و مصرف در صنعت آبزی پروری یک چالش نژادی است چون بخش بزرگی از منابع ژنتیکی ما از خارج وارد می شود و این باعث از رده خارج شدن منابع ژنتیکی بومی ما خواهد شد
*اگر از نگاه علمی بخواهید صنعت آبزیان کشور را بررسی کنید غالبا با چه چالش هایی مواجه است؟
دو چالش جدی داریم؛ یکی بحث راندمان تولید و مصرف است و این یک چالش نژادی است چون بخش بزرگی از منابع ژنتیکی ما از خارج وارد می شود و این باعث از رده خارج شدن منابع ژنتیکی بومی ما خواهد شد.
وقتی تولید را صنعتی می کنیم منابع ژنتیک به همراه فناوری می آیند و لذا بهره برداران دیگر از منابع داخلی استفاده نمی کنند چون سیستم برای منابع ژنتیکی خارجی طراحی شده است. یکی از ایرادات اش این است که ما را با اپیدمی بیماری ها و مشکلاتی مواجه می کند که مربوط به زیست بوم ما نیست؛ یعنی ما با بیماری هایی مواجه می شویم که در سیستم ما معنا نداشته و این خود بحران های جدی را به وجود می آورد. لذا تا می توانیم باید تنوع ژنتیک را در کشور ارتقا بدهیم و این پایداری ژنتیک به ما کمک کند تا به صورت انبوه دچار چالش جدی نشویم و به صورت لکه ای و محدود باشد.
بنابراین چالش اصلی بهره داران ما این است که نژاد و تمام مواد غذایی از خارج از کشور می آید و به جای اینکه تولید کنیم به اصطلاح سرهم بندی می کنیم. پس باید به سمت دانش تولید غذای میکروبی برویم که این یک موضوع جدی است. از سوی دیگر بحث غذاهای مبتنی بر حشرات برای آبزیان بسیار جدی است چون کمک می کند بتوانیم از منابع داخلی هم بهره برداری کنیم.
متاسفانه این وضعیت موجود باعث شده که مدیران اصلی از گردونه تولید خارج شوند چون تجار تعیین کننده این هستند که بهره برداران چه بکنند. بنابراین نیاز به این داریم که مداخله علمی کنیم که بهره بردار حس کند راه دیگری نیز برای استفاده از منابع خود دارد.
تلاش داریم روی هوشمند سازی مزارع تمرکز کنیم؛ مخصوصا مزارعی که با مصرف «آب صفر» هستند چون کشور با بحران جدی آب روبروست
*چند درصد از مزارع پرورش ماهی و میگو در ایران مبتنی بر علم روز است و چند درصد کماکان به صورت سنتی مدیریت می شود؟
تقریبا می توان گفت کل صنعت سنتی است و آنهایی هم که فناوری دارند از جنس مکانیزاسیون و هوشمند سازی نیست بلکه از جنس وجود تجهیزات است. در حالی که بسیار متفاوت است که من از یک سامانه متحد مکانیزه بهره برداری کنیم یا اینکه یک وسیله مکانیزه داشته باشم. ما عمدتا اگر هم فناوری داریم در کشور به صورت نقطه ای است؛ یعنی دستگاه مدرنی را آورده ایم اما مجموعه مدرن نیست. به عبارت دیگر پول پرداخت کرده ایم اما منفعت اش را دریافت نمی کنیم. بنابراین ما تلاش داریم روی هوشمند سازی مزارع تمرکز کنیم. مخصوصا مزارعی که با مصرف «آب صفر» هستند چون کشور با بحران جدی آب روبروست و نیاز به این داریم که به تولید در آب صفر بپردازیم. تحقق این امر مستلزم تکنولوژی تصفیه آب است.
در واقع تصفیه آب در آبزی پروری دو تکنولوژی مجزا است که بخشی از آن بیولوژیک و بخشی دیگر مکانیکی است؛ وجود اینها در کنار هم با یک محاسبه فنی مناسب به ما این امکان را می دهد که آبزی پروری با آب صفر را به طور جدی پیش بگیریم.
*هوشمند سازی مزارع مستلزم وجود چه زیرساخت هایی است و ما تا چه حد از این زیرساخت ها داریم؟
از نظر زیرساخت مشکلی نداریم چون فناوری عجیبی نیست. به عنوان مثال یک فناوری «پردازش تصاویر» است که در این فناوری خوب رشد کرده ایم اما از این فناوری تا به حال در آب پزی پروری استفاده نکرده ایم. بنابراین از نظر سخت افزاری مشکلی نداریم با این وجود به لحاظ ارتباط با آبزی پروران مشکل داریم؛ وقتی آگاه نباشیم چه چیزی و یا چه کسی می تواند مشکلی را حل کند همیشه کاری داریم که حل نشده است و کسانی هم که می توانند حل کنند مخاطب شما نیستند. لذا ما تلاش می کنیم که بتوانیم سیستم «دیسیژن ساپورت سیستم» که همان «سامانه حمایت از تصمیم» است را در آبزی پروری راه اندازی کنیم. به این ترتیب آبزی پرور وارد این سامانه می شود و تقاضای خود را وارد می کند و این سامانه به صورت شبکه ای وی را به به تمام کسانی که میتواند به او خدمات بدهند متصل می کند.
نظر شما