رشد شاخص بازار بورس، حباب یا افزایش منطقی؟

حامد آزادی، خبرگزاری بازار - بازار بورس و اوراق بهادار ایران در سال ۱۳۴۵ به صورت رسمی کار خود را شروع کرد و محلی برای سرمایه گذاری افراد شد. این بازار همواره با فراز و فرودهای همراه بوده است. اما طی یکسال گذشته بیشتر روی صعود خود را نشان داده است. سوالی که ذهن بسیاری از سهامداران و فعالان بازار را به خود معطوف کرده است، این است که دلیل افزایش چشمگیر این بازار طی یک¬سال گذشته چیست؟

ابتدای اردیبهشت ماه سال گذشته شاخص بازار ۲۱۰ هزار واحد بود که این عدد امسال و در شرایط فعلی ۶۲۰ هزار واحد است. به عبارتی طی یکسال گذشته شاخص ۴۱۰ هزار واحد رشد داشته است! این امر شاید در نگاه اول کمی اغوا کننده باشد و فرضیه حبابی بودن بازار را به ذهن متبادر سازد اما اگر به دلایل این افزایش بپردازیم و عوامل موثر بر این رشد را بررسی کنیم میتوان تا حدود زیادی فرضیه حبابی بودن بازار بورس را مردود اعلام کنیم.

یکی از عواملی که سهام شرکت های بورسی را جذاب می کند، میزان سودآوری و داشتن صورتهای مالی (ترازنامه و صورت سودوزیان) مناسب است. بالطبع شرکتهای که میزان فروش و یا عرضه خدمات آنها گسترش یابد میتوانند سود بیشتری را نصیب سهامداران نمایند اما نکته قابل تأمل در سودآوری شرکتها این است که تأثیر سود در صورتهای مالی با تأخیر نسبت به تورم در جامعه، خود را نشان میدهد.

افزایش بی سابقه نرخ ارز در انتهای سال ۹۶ منجر به افزایش همه جانبه قیمتها در سال ۹۷ شد. تورم طولانی مدتی که تاکنون نیز به طور کامل مهار نشده است. یکی از تفاوتهای این تورم با سایر تورمهای گذشته این است که سایه تورم برکشور بسیار طولانی بوده و تاثیر آن بر اکثر کالاها و خدمات نمود داشته است. شرکتهای خدماتی، تولیدی، واسطهای و ... سعی کردند خدمت، تولید، تأمین اعتبار و ... خود را منطبق بر تورم جاری قرار دهند. این تطبیق سازی به واسطه دلایلی از جمله طی کردن مراحل قانونی افزایش قیمت (خدمت)، همگام شدن نسبی ذهن مردم با افزایش قیمتها و ... مدت زمانی به طول انجامد که اگر این زمان را شش ماهه ابتدای سال ۹۷ در نظر بگیریم یکی از برهه های زمانی رکود اقتصاد در کشور رقم خورد. گذر از این مرحله دریچه ی تازه ای بر شرکتها گشود و ایشان محصولات و خدمات خود را با قیمتهای جدید روانه بازار کردند (هر چند آنها در تهیه مواد اولیه، نیروی کار و هزینه های سربار نیز افزایش داشتند اما میزان افزایش قیمت محصولات و خدمات بر سایر هزینه ها پیشی گرفت) و همین امر باعث افزایش سودآوری شرکتها شد. سودآوری که قسمتی از آن در سال ۹۸ در صورت های مالی خود را نشان داد. لذا با توجه به مطالب فوق یکی از دلایل افزایش ارزش سهام شرکتها معلول سودآوری آنها است.

از طرفی کاهش نرخ بهره بانکی، رکود بازار مسکن و رکود نسبی بازار خودرو که در طی سال گذشته رخ داد باعث شد تا سرمایه گذاران این بازارها، قسمتی از سرمایه خود را روانه بازار سهام نمایند که این امر نیز مزیدی بر نقدینگی بیشتر بازار بورس ایران در سال ۹۸ است. این عوامل به همراه دلایل دیگری از قبیل افزایش تکنولوژی (توسعه خرید در بستر اینترنت)، افزایش تعداد سهامداران و حمایت دولت و بانک مرکزی از توسعه بازار بورس باعث شد بازار جذابی برای سهامداران فراهم آید تا سرمایه خود را آن قرار دهند و امیدوار باشند بیشترین منفعت را داشته باشند. لذا افزایش شاخص بورس در سال ۹۸ معلول تورم سال ۹۷ (سودآوری شرکتها)، افزایش نقدینگی بازار و حمایت دولت از بازار سرمایه است و نه حباب قیمت.

نکته قابل تأمل دیگر، تغییر در چگونگی اعلام پیش بینی سود هر سهم (EPS) است. با عنایت به تغییر صورت گرفته در سال ۹۶ سود هر سهم نه بر پایه پیشبینی آینده بلکه بر پایه عملکرد گذشته محاسبه و اعلام میشود. این مهم نشان میدهد EPS پایین و یا حتی منفی بسیاری از سهام در سال ۹۸ به دلیل رکود شش ماهه سال ۹۷ است که در بالا به آن اشاره شد. بنابراین این نسبت مهم که مبنای خرید بسیاری از سهامداران است در واقع عملکرد گذشته را نشان میدهد و نه پیش بینی آینده را.
نگارنده بر این باور است که این آیتم و بسیاری از آیتمهای دیگر صورتهای مالی در سال ۹۹ که در واقع به عملکرد یکسال گذشته یعنی سال ۹۸ برمیگردد، شرایط بهتری خواهند داشت و در سال ۹۹ نیز شاهد رشد چشمگیر شاخص بازار بورس خواهیم بود.

در انتها پیشنهاد میشود با توجه به تأثیر مثبت و فراوانی که بازار بورس بر اقتصاد کشور دارد همچنین با توجه به اینکه بازار مزبور ابزار قدرتمندی در پیاده سازی اصل ۴۴ قانون اساسی است، مضافاً در سالی که به نام سال "جهش تولید" نامگذاری شده است، همه دست اندرکاران این بازار پویا تمام تلاش خود را در جهت تقویت این بازار به کارگیرند و از وارد نمودن هیجانات بی دلیل و وضع قوانین متعدد، جدید و یکباره مانع از کند شدن این رشد طبیعی نشوند.