چرایی سرمایه گذاری سنگین آمریکا در آفریقا|قاره سیاه، جدیدترین میدان رقابت شرق و غرب!

بازار؛ گروه بین الملل: طی سال های اخیر، ذائقه مصرف انرژی در جهان به ویژه در کشورهای صنعتی توسعه یافته دستخوش تغییراتی مهم و گسترده شده است. از پایبندی به تعهدات کنوانسیون آب و هوایی پاریس گرفته تا مسائلی چون کربن زدایی، کاهش وابستگی به نفت خاورمیانه و از همه مهمتر، حرکت دسته جمعی به سمت انرژی های سبز و پایدارتر به ویژه برق سبز، سبب شده تا قدرت های بزرگ نیز در مختصات اماکن تحت رقابت خود تغییر ایجاد نمایند.

اگرچه، کشورهای نفتی خاورمیانه برای بیش از یک قرن به واسطه ذخایر نفت خود مورد توجه قدرت های بزرگ قرار داشتند، اما شواهد نشان می دهند که غرب و شرق، هر دو به دنبال انجام سرمایه گذاری های جدید بر روی کشف و استخراج معادنی هستند که محصولات آنها دارای کاربردی گسترده در صنایع و انرژی های سبز هستند. اگرچه در حال حاضر حاضر، سنگین ترین حضور قدرت های بزرگ در پروژه های زیرساختی و معدنی آفریقا متعلق به چین است؛ اما ایالات متحده نیز از سال ۲۰۲۲ به این سو، تلاش زیاد برای حضور و سرمایه گذاری چشمگیر در آفریقا داشته است.

چرایی سرمایه گذاری های سنگین آمریکا در معادن آفریقا

نمایندگان وزارت خزانه داری ایالات متحده، هفته آخر بهمن ماه با حضور در کنفرانس معدنکاوی آفریقا که در شهر ژوهانسبورگ برگزار شد؛ حضور یافته و تلاشی گسترده در خصوص رایزنی های مربوط به شرکت در پروژه های زیر ساختی به کار بستند. اگرچه تا چند سال پیش از این، قاره آفریقا کانون تمرکز و سرمایه گذاری های آمریکا محسوب نمیشد، اما طی سال های اخیر شاهد رشد بی سابقه حضور سنگین این کشور در پروژه های بزرگ سرمایه گذاری بر روی زیرساخت های این قاره هستیم.

یکی از دلایل حضور آمریکا در آفریقا جلوگیری از نفوذ گسترده و رو به رشد چین در این قاره است؛ اما همانطور که گفته شد، نیاز به تامین کبالت مورد استفاده در خودروهای الکتریکی، نیروگاه های خورشیدی و بادی و دیگر بخش های انرژی های تجدیدپذیر، انگیزه واشنگتن برای حضور در آفریقا را دوچندان می کند.

«توماس شیهی» محقق اندیشکده صلح ایالات متحده با تاکید بر حضور هیات عالی رتبه این کشور در کنفرانس معدنکاوی آفریقا گفت: طی دو سال گذشته، دولت بایدن تمرکز زیادی بر روی بخش انرژی های تجدیدپذیر داشته که همین امر، منجر به افزایش فعالیت بی سابقه آمریکا در سرمایه گذاری بر روی پروژه های زیرساختی قاره آفریقا شده است.

همچنین، باید این نکته را نیز در نظر داشت که آفریقای مرکزی سرشار از معادن بزرگ فلز مس بوده و به همین دلیل، از این منطقه تحت عنوان «کمربند مس» آفریقا نیز یاد می شود. فلز مس نیز مانند کبالت، از ملزومات بسیار مهم در تولید و ذخیره سازی انرژی الکتریکی محسوب شده و در حقیقت، سرمایه گذاری در این منطقه از آفریقا، بخش قابل توجهی از مس مورد نیاز آمریکا را نیز تامین خواهد کرد.

چینی ها از دهه ۱۹۷۰ میلادی، حضور خود در بخش معادن کوبالت و مس آفریقا را افزایش داده و امروزه، اکثر معادن این دو عنصراستراتژیک در دستان شرکت های چینی قرار دارد. چین همچنین پروژه های بزرگی چون اتصال ریلی کمربند مس زامبیا به بنادر تانزانیا در سواحل شرقی قاره آفریقا را در دست دارد. این اتصال ریلی بزرگ قرار است در قالب یک کریدور ریلی عمل کرده و محصولات معدنی مورد استخراج شرکت های چینی را پس از حمل به سواحل شرقی آفریقا، راهی این کشور نماید.

در همین راستا، ایالات متحده نیز در ماه می سال ۲۰۲۳ از تصمیم خود برای سرمایه گذاری بر روی توسعه زیرساخت های ریلی حمهوری دموکراتیک کنگو و اتصال این کشور به بندر لوبیتو در سواحل غربی آنگولا خبر داد. واشنگتن همچنین قرار است بخش های زیرساختی نابود شده در آنگولا از دوران جنگ داخلی در این کشور طی دهه ۷۰ میلادی (جنبش های مربوط به استقلال آنگولا از پرتغال) را نیز بازسازی نماید. این خط ریلی جدید که از آن تحت عنوان «کریدور ریلی لوبیتو» یاد می شود، میزان زمان حمل کبالت و مس استخراجی از معادن کنگو تا سواحل آنگولا را تا حد چشمگیری کاهش خواهد داد.

ارزیابی موسسه صلح آمریکا از سرمایه گذاری واشنگتن در آفریقا

موسسه صلح آمریکا (USIP) در دسامبر سال ۲۰۲۲ و یک هفته پیش از برگزاری نشست بزرگ میان ۵۰ رهبر کشورهای آفریقایی و واشنگتن، گزارش جالبی از ارزیابی خود نسبت به همکاری های اقتصادی و سرمایه گذاری ایالات متحده در آفریقا منتشر کرد. در این گزارش به نکات جالبی اشاره شده که در ادامه به بررسی کلیات آن خواهیم پرداخت.

موسسه صلح آمریکا، استراتژی کلان دولت بایدن برای توسعه سرمایه گذاری آمریکا در آفریقا که در آگوست سال ۲۰۲۲ به صورت رسمی توسط رئیس جمهور این کشور امضا و ابلاغ شد را مبنای تحرکات آمریکا در این زمینه می داند. در حقیقت، این موسسه دلایل حضور واشنگتن در آفریقا را به دو بخش مهم تقسیم می کند که عبارتند از: دستیابی آمریکا به منابع با ارزش معدنی آفریقا و مقابله با رشد و نفوذ رو به گسترش چین در قاره سیاه.

این موسسه معتقد است که اگرچه چینی ها حضور قوی تر و قدیمی تری نسبت به آمریکا در آفریقا دارند، اما تمامی کشورهای آفریقایی از حضور آمریکا در این قاره حمایت می کنند. این موسسه طرح ابتکار کمربند و جاده و سیاست های ضد استعماری چین از دهه ۹۰ میلادی تا به امروز را از جمله عوامل اصلی و مهم حضور پکن در آفریقا تلقی کرده و معتقد است که آغاز سرمایه گذاری ۲۵۴ میلیون دلاری چین در آفریقا از سال ۲۰۲۱ و تبدیل شدن این کشور به عنوان بزرگترین سرمایه گذار خارجی در میان کشورهای آفریقایی، گوی رقابت را تا حد زیادی از واشنگتن ربوده است.

نکته مهم دیگر در ارزیابی های USIP از حضور چین در آفریقا، به تقسیم بندی نوع این حضور باز میگردد. این موسسه معتقد است که هر گونه حضور چین در آفریقا را نمی توان به منزله تهدید علیه منافع آمریکا ارزیابی کرد. به اعتقاد موسسه صلح آمریکا، اگرچه مواردی چون ساخت نخستین پایگاه فراسرزمینی ارتش چین در جیبوتی (۲۰۱۷) به ضرر آمریکا خواهد بود، اما رقابت دو کشور در زمینه استخراج های معدنی یا حضور در دیگر پروژه های زیرساختی آفریقا تهدیدی علیه منافع واشنگتن به حساب نمی آید. ارزیابی USIP این است که با توجه به استقبال مردم و دولت های آفریقایی از سرمایه گذاری های هر دو کشور چین و آمریکا، دلیلی برای نگرانی از حضور چین در آفریقا وجود نداشته و ایالات متحده نیز می تواند به فعالیت های تجاری خود در این قاره ادامه دهد.

موسسه صلح آمریکا اما در توصیه خود به دولت این کشور، معتقد است که رقابت واشنگتن و چین در آفریقا می بایست از طریق افزایش حضور در پروژه های زیرساختی از جمله نیروگاه های انرژی سبز، راه آهن و خطوط جاده ای، ساخت بیمارستان و مراکز آموزشی و ... صورت پذیرد.