بازار؛ گروه استانها: بهره‌برداری از راه‌آهن خواف - هرات به‌عنوان یک رویداد کم‌نظیر می‌توانست برای اقتصاد خراسان رضوی محسوب شود و گشایش جدیدی برای روابط اقتصادی با کشورهای آسیای میانه باشد اما متأسفانه این رؤیا هنوز به واقعیت نپیوسته است.
مهم‌ترین رویداد اقتصادی خراسان رضوی و یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های حمل‌ونقل در ابعاد بین‌المللی را می‌توان بهره‌برداری از راه‌آهن خواف – هرات دانست که فصل جدیدی در روابط اقتصادی بین ایران و افغانستان و کشورهای آسیای میانه قرار بود ایجاد کند.
گر چه بهره‌برداری از راه‌آهن خواف - هرات و گشایش مرز جدید گمرکی شمتیغ یک رویداد کم‌نظیر برای اقتصاد خراسان رضوی محسوب می‌شد اما بی‌میلی افغانستان برای تکمیل این پروژه این مسیر تجاری به‌صرفه را سد کرده است.
راه‌آهن خواف-هرات با ۲۲۵ کیلومتر طول، دومین پروژه راه‌آهن شرقی ایران پس از راه‌اندازی خط میرجاوه به پاکستان است که حالا تکمیل این خط آهن در ایستگاه شمتیغ متوقف مانده و به نظر می‌رسد اراده‌ای برای ادامه این پروژه از سوی طرف افغانستانی وجود ندارد.
پاییز سال ۹۹ بود که پروژه راه‌آهن خواف-هرات با حضور وبیناری رؤسای جمهور وقت ایران و افغانستان مورد بهره‌برداری قرار گرفت؛ پروژه‌ای که پل ارتباطی جدید و مسیر امنی را برای تجارت بین دو کشور در شرایط تحریم نوید می‌داد.
۲۰ آذرماه سال ۹۹ و هم‌زمان با مراسم افتتاح رسمی این پروژه نخستین قطار باری این مسیر هم در اقدامی نمادین محموله‌ای را از ایران به افغانستان منتقل کرد و همین قطار روز افتتاحیه، اولین و آخرین قطار باری بود که روی این خط ریلی حرکت کرد و حالا و پس از گذشت حدود دو سال، تکمیل این خط آهن در ایستگاه شمتیغ متوقف مانده و به نظر می‌رسد اراده‌ای برای ادامه این پروژه از سوی طرف افغانستانی وجود ندارد.
راه‌آهن خواف-هرات با ۲۲۵ کیلومتر طول، دومین پروژه راه‌آهن شرقی ایران پس از راه‌اندازی خط میر جاوه به پاکستان است که بر این اساس قطعات یک و دو به طول ۷۸کیلومتر در خاک ایران (خواف تا ایستگاه شمتیغ) و قطعات ۳ و ۴ این خط آهن به طول ۱۴۷ کیلومتر در خاک افغانستان (از شمتیغ تا روزنک به طول ۶۲ کیلومتر و از روزنک تا شهر هرات به طول ۸۵ کیلومتر) است.
ساخت راه‌آهن خواف - هرات به‌صورت مشارکتی بین دو کشور ایران و افغانستان انجام می‌گیرد که تاکنون ایران به تعهدات خود درزمینهٔ بخشی از قطعات این راه‌آهن عمل کرده و در انتظار اتمام ساخت آن توسط کشور افغانستان است.
بی اشتیاقی در اجرای خط آهن
رئیس هیئت اجرایی اتاق مشترک ایران و افغانستان درباره اهمیت و آخرین وضعیت تجارت با این کشور همسایه گفت: افغانستان نخستین هدف صادراتی خراسان رضوی است و بیشتر این صادرات توسط بخش خصوصی انجام می‌شود؛ اما تحولات سیاسی در آن کشور طی سال گذشته بر صادرات این بخش اثر گذاشته است.
هادی نبی زاده به بازار می‌گوید: سه فاز از این پروژه که در تعهد ایران بوده انجام‌شده؛ اما متأسفانه طرف افغانستانی تاکنون هیچ کاری در فاز مربوط به خود انجام نداده است.
وی یادآور می‌شود: اگرچه رئیس‌جمهور سابق افغانستان و قبل از روی کار آمدن طالبان تمایل چندانی به احداث این خط آهن نشان نمی‌داد و تعلل بسیاری در احداث این پروژه وجود داشت اما متأسفانه باقدرت رسیدن طالبان به دلیل اوضاع شکننده امنیتی و بی‌ثباتی حاکم در این کشور این پروژه مهم مسکوت ماند.
طالبان هم هرچند در ظاهر مخالفتی با ادامه و تکمیل این خط آهن ندارد؛ اما چندان اشتیاقی هم به دلیل فشارهای خارجی و البته ثباتی که هنوز ندارد، از خود نشان نمی‌دهد این در حالی است که به‌طور متناوب استاندار و مسئولان استانی با آن‌ها مذاکراتی در این رابطه داشتند
وی اذعان می کند: طالبان هم هرچند در ظاهر مخالفتی با ادامه و تکمیل این خط آهن ندارد؛ اما چندان اشتیاقی هم به دلیل فشارهای خارجی و البته ثباتی که هنوز ندارد، از خود نشان نمی‌دهد این در حالی است که به‌طور متناوب استاندار و مسئولان استانی با آن‌ها مذاکراتی در این رابطه داشتند.
رئیس هیئت اجرایی اتاق مشترک ایران و افغانستان خاطرنشان می‌کند: با راه‌اندازی این خط آهن، صادرات ما و به‌خصوص ترانزیت کالایی ما بسیار رشد خواهد کرد؛ چون کالاهایی که باید به سمت چابهار و بندرعباس بروند یا از آن‌طرف به افغانستان وارد شوند، مسیر ارزان‌تر و مناسب‌تری خواهند داشت و رشد و صادرات ترانزیتی بیشتری پیدا خواهیم کرد.
نبی زاده یادآور می‌شود: افغانستان یک ظرفیت مغتنم برای اقتصاد کشور و به‌ویژه خراسان رضوی به شمار می‌رود و بخشی از ظرفیت‌هایی که امروز در عرصه تولید و صادرات خراسان رضوی شکل‌گرفته، در پیوند با تعاملات تجاری و اقتصادی دو کشور است اما در حال حاضر به دلایل مختلف طالبان تمایل بیشتری برای تأمین کالا از کشور پاکستان نشان می‌دهد و کاهش تعرفه‌های صادراتی برای کالاهای پاکستانی در مقایسه با کالاهای ایرانی خود گواه این مدعاست.
معامله دو سر برد
مجتمع سنگ‌آهن سنگان خواف با یک میلیارد تُن ذخیره، یکی از ۱۰ معدن بزرگ سنگ‌آهن در جهان و تأمین‌کننده خوراک اولیه برای تولید ۱۷.۵ میلیون تُن کنسانتره، ۱۵ میلیون تن گندله و پنج میلیون تن سنگ‌آهن در ایران است.
مجموعه کانسارهای سنگان با ۳۰ درصد ذخایر سنگ‌آهن کشور در ۳۰۰ کیلومتری جنوب شرقی مشهد، ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر خواف و ۱۸ کیلومتری شمال شرقی سنگان در جنوب شرقی خراسان رضوی و نزدیک مرز افغانستان قرار دارد و لذا فرصت مغتنمی است تا کشور افغانستان نیز از این معادن بهره‌مند شود اما بی‌توجهی به تکمیل راه‌آهن مسیر صادرات این محصولات را سد کرده است.
نماینده مردم خواف و رشتخوار در مجلس شورای اسلامی در این رابطه اظهار می‌کند: راه‌اندازی گمرک در شمتیغ و نقطه صفر مرزی ایران و افغانستان ضرورت توسعه و رونق اقتصادی این ۲ کشور است.
حجت‌الاسلام اکبر احمد پور با اشاره به اینکه احداث خط ریلی خواف به هرات از ایستگاه «روزنک» در داخل افغانستان تا هرات، راه‌اندازی این گمرک زیربنای مهم در توسعه مراودات تجاری به شمار می‌رود و باید از همه ظرفیت‌های موجود درزمینهٔ مزبور بهره گرفت می‌افزاید: متاسفانه به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم گمرک تاکنون در مرز شمتیغ مستقر نشده است.
وی اذعان می‌کند: در مذاکره با مسئولان شرکت راه‌آهن و گمرکات کشور مقرر شد که گمرک به‌صورت موقت در آینده نزدیک در خواف مستقر شود و بعد از ایجاد زیرساخت‌های لازم به شمتیغ انتقال یابد.
اجرای مسیر راه‌آهن خواف در جنوب شرقی خراسان رضوی تا هرات در شمال غرب افغانستان از ضرورت‌های گسترش مبادلات منطقه‌ای و بین‌المللی برای این بخش از قاره آسیا و همچنین نقطه عطفی در توسعه روابط ایران و افغانستان است
حجت‌الاسلام احمد پور اظهار می کند: اجرای مسیر راه‌آهن خواف در جنوب شرقی خراسان رضوی تا هرات در شمال غرب افغانستان از ضرورت‌های گسترش مبادلات منطقه‌ای و بین‌المللی برای این بخش از قاره آسیا و همچنین نقطه عطفی در توسعه روابط ایران و افغانستان است.
وی معتقد است: تکمیل و راه‌اندازی خط ریلی خواف به هرات بسترساز تحول در شرق کشور است و علاوه بر نقش اساسی در تأمین کالاها و مایحتاج عمومی کشور افغانستان موجب سهولت و روان‌سازی صادرات و واردات بین دو کشور می‌شود.
نماینده مردم خواف و رشتخوار خاطرنشان می کند: سالانه میلیون‌ها تن سنگ‌آهن و مواد معدنی با توجه به وجود معادن سنگ‌آهن سنگان از این منطقه به نقاط مختلف کشور ارسال می‌شود که وظیفه عمده این حمل‌ونقل بر عهده خط ریلی است.
وی با اشاره به اینکه ۶۵ کیلومتر از خط ریلی خواف به هرات تا روزنک افغانستان احداث و ایستگاه آن‌هم در این مکان راه‌اندازی شده است می گوید: با توجه به اتفاقات رخ‌داده در کشور افغانستان بخش‌های این خط آهن از بین رفت لذا بر اساس مذاکرات انجام‌شده با طرف افغانستانی مقررشده حفاظت از راه‌آهن را جدی بگیرند و محل‌های آسیب‌دیده را ترمیم کنند.
حجت‌الاسلام احمد پور ادامه می دهد: مسوولان افغانستان متعهد شده‌اند تا بخش‌های ناتمام را تکمیل کنند که با یکی از شرکت‌های قزاقستانی در این زمینه قرارداد منعقد کرده‌اند و مقرر شد تا هرات خط آهن کشیده شود.
وی اظهار می کند: با توجه به وجود معادن غنی سنگ‌آهن در سنگان خواف و با اتصال خط ریلی از این شهرستان تا هرات افغانستان شاهد توسعه کمی و کیفی و رونق صادرات از این منطقه خواهیم بود.
تغییر ذائقه بازار مصرف افغانستان
رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی نیز با اشاره به تغییر ذائقه در بازار مصرف افغانستان به بازار می گوید: بازار افغانستان گرچه از گذشته، مقصد کالاهای ایرانی بوده؛ اما در سال‌های اخیر، این روند دستخوش تغییر شده و با توجه به نوع ذائقه بازار، رقابت جدی‌تری در این عرصه شکل‌گرفته است به‌طوری‌که در آینده نزدیک شاید برخی کالاهای ما از بخش تقاضای آن‌ها حذف شود و نیاز به کالاهایی باشد که ظرفیت فناوری در آن‌ها به‌روزرسانی شده باشد.
محمدحسین روشنک با اشاره به اینکه بسیاری از کالاهای مصرفی در افغانستان از ایران و به‌خصوص خراسان رضوی صادر می‌شود و افغانستان بازار بسیار خوبی برای کشورمان است و نباید بگذاریم این بازار به‌راحتی از دستمان خارج شود اظهار می کند: یک کشور همسایه با مرزی طولانی و فرهنگ‌هایی بسیار نزدیک به یکدیگر، هرگونه رشد اقتصادی در افغانستان موجب ثبات اقتصادی در کشور ما هم خواهد شد.
وی بر اهمیت برقراری توازن در تراز تجاری باهدف توسعه تعاملات اقتصادی دو کشور تأکید کرده و می گوید: یکی از ضرورت‌های مهم در حوزه افغانستان، دریافت نظر و آرای بخش خصوصی در موضوعات مرتبط با این کشور است.
رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی تاکید می کند: اگر گمرک و زیرساخت‌های راه‌آهن خواف مهیا بود شاید در این شرایط بیشترین کمک را به بخش صادرات می‌توانست داشته باشد.
وی اظهار می‌کند: متأسفانه در حوزه حمل‌ونقل ریلی و صادرات از این طریق به کشورهای همسایه به دلایل مختلف ازجمله کمبود واگن و یا نقص در زیرساخت‌ها با مشکلات فراوانی روبرو بودیم و هستیم.
مسیر ترانزیتی جاده‌ای و مرز دوغارون همواره در طی سال‌های گذشته مهم‌ترین شریان انتقال و صادرات کالا به افغانستان بوده است و لذا راه‌آهن خواف - هرات راهی بسیار مطمئن و مقرون‌به‌صرفه برای صادرات کالا به افغانستان است
رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی می‌افزاید: مسیر ترانزیتی جاده‌ای و مرز دوغارون همواره در طی سال‌های گذشته مهم‌ترین شریان انتقال و صادرات کالا به افغانستان بوده است و لذا راه‌آهن خواف - هرات راهی بسیار مطمئن و مقرون‌به‌صرفه برای صادرات کالا به افغانستان است.
وی می‌افزاید: این در حالی است که متأسفانه ظرفیت بهره‌برداری از این مسیر هنوز برای تجار فراهم نشده است و به نظر می‌رسد افتتاح این پروژه تشریفاتی بوده چون تاکنون حرکت گسترده‌ای برای عبور کالا از این مسیر صورت نگرفته است.
روشنک یادآور می‌شود: راه‌آهن خواف ـ هرات که تا روزنک افغانستان رسیده ظرفیت مناسبی برای انتقال کالاهای صادراتی به شمار می‌رود؛ اما درباره این مسیر هم چند نکته وجود دارد، نخست اینکه هنوز ظرفیت‌های گمرک شمتیغ برای این خط آهن مهیا نشده ست و دوم اینکه واگن‌ها برای انتقال کالاهایی مثل سیمان مناسب است اما درباره مواد غذایی و سوخت نمی‌توان روی این مسیر حساب کرد، با همه این‌ها، اگر زیرساخت‌های گمرکی این مسیر تکمیل شود، بی‌شک در بهبود روند تبادلات کالایی اثرگذار خواهد بود.
رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی خراسان رضوی می‌افزاید: برای رونق مراودات تجاری از طریق راه‌آهن خواف – هرات نیاز است که یک سری زیرساخت‌ها از سوی کشور افغانستان ایجاد شود که هنوز زیرساخت‌ها در این زمینه کامل نشده است.
رؤیاهای تجاری
طرح راه‌آهن خواف - هرات نه تنها موجب اتصال ریلی ایران و افغانستان شده بلکه تکمیل‌کننده مسیری دو هزار کیلومتری در کریدور ریلی شرق به غرب جهان از چین، ازبکستان، افغانستان، ایران، ترکیه و اروپا است.
پروژه راهبردی راه‌آهن خواف در شرق ایران به هرات در غرب افغانستان تکه‌ای مهم از پازل ارتباطی میان کشورهای منطقه است که اجرای آن از سال ۱۳۸۶ کلید خورد تا مسیر ریلی میان خواف واقع در ۲۶۷ کیلومتری جنوب شرقی مشهد را در قالب خط آهنی به طول حدود ۲۲۰ کیلومتر به شهر هرات واقع در شمال غرب افغانستان ایجاد کند.
ایران تاکنون با سرمایه‌گذاری ۲۰ هزار میلیارد ریالی سه قطعه این راه‌آهن را ساخته تا با اجرای قطعه چهارم آن توسط افغانستان این مسیر ریلی اواخر آذرماه ۱۳۹۹ به‌طور کامل افتتاح‌شده و مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
در همین راستا پیش‌بینی‌شده بود با بهره‌برداری راه‌آهن خواف - هرات در کوتاه مدت سالانه دو میلیون تن کالا و ۲۰۰ هزار مسافر در این مسیر جابه‌جا و از حجم ترافیک کامیون در مرز دوغارون و هزینه‌های ترانزیت کاسته شود.
نظر شما