کمک بانک های قرض الحسنه در شرایط تورمی| استفاده بانک ها از تجارب کشورهای پیشرو در بانکداری اسلامی

اکبر محمودی؛ بازار: چند ماه پیش بود که احسان خاندوزی وزیر امور اقتصادی و دارایی اعلام کرد با هماهنگی که بین بانک قرض‌الحسنه مهر ایران و بانک قرض الحسنه رسالت صورت گرفته است، برای وام های خرد قرض الحسنه ۱۰ میلیون تومانی و کمتر از آن، کارمزد ۴ درصد را به صفر خواهیم رساند تا برای اولین بار مردم بدون کارمزد بتوانند وام های با مبالغ پایین را دریافت کنند.

درست چند ماه بعد بود که مدیران عامل این دو بانک خبر از صفر شدن کارمزد وام ها دادند و نشان دادند که در اجرای برنامه های وزارت امور اقتصادی و دارایی و بانک مرکزی نهایت تلاش و همراهی را خواهند داشت. اما آیا این دو بانک در مسیر توسعه روابط خود با کشورهایی که سالهاست در حوزه بانکداری اسلامی قدم های خوبی برداشته اند ارتباطی وجود دارد؟

به هر حال هم امارات و هم مالزی در زمینه بانکداری اسلامی وام قرض الحسنه فعالیت زیادی دارند و همایش های سالانه در زمینه بانکداری اسلامی و کارمزد صفر درصدی دارند سوال مشخص این است که قرار بود تعامل به چه شکل باشد و آیا دولت می تواند کمک کند به بانک های قرض الحسنه در این عرصه ورود کنند و جذب منابع موثر باشند. نکته بعدی هم این است که فرهنگ سازی در حوزه قرض الحسنه بر عهده رسانه ها است و در این شرایط تورمی می توانند کمک کنند.

«حسن چنارانی» دبیر کمیسیون اقتصادی دولت در پاسخ به این پرسش که آیا دولت در زمینه بانکداری اسلامی و تسهیل پرداخت وام قرض الحسنه از تجربیات کشورهای پیشرو استفاده خواهد کرد؟ می گوید: در تعاملات بین المللی بحث تعامل منطقه ای داریم. روش ما این است که مجموعه وزارت خارجه و مجموعه ای که دیپلماسی داریم نهایت بهره را ببریم.

وی افزود: یکی دیگر از مجموعه هایی که فعال شده است کمیسیون مشترک است که با اکثر کشورها کمیسیون مشترک داشته و به طور خاص منطقه ای ها فعال هستند.

مساله این است که برای پیشبرد برنامه در حوزه بانکداری قرض الحسنه باید از سمت خود این بانک ها به دولت ارجاع شود که مثلا در امارات نیاز به این توافق بین دولتی است

چنارانی با اشاره به اینکه در بانکداری قرض الحسنه کشور نیاز به همان مساله شناسی و ارجاع مساله است که در اولویت موضوع قرار دارد اظهار داشت: در حیطه کل بانکی یکی از بالاترین مساله ها است. اما مساله این است که برای پیشبرد برنامه در حوزه بانکداری قرض الحسنه باید از سمت خود این بانک ها به دولت ارجاع شود که مثلا در امارات نیاز به این توافق بین دولتی است.

دبیر کمیسیون اقتصادی دولت اضافه کرد: شاید برخی از موارد میان بانک ها رفع شود یا حتی مصوبات هر کدام از این موارد در این حوزه به طور خاص آمده است ما در قالب فوریت عمده را تصمیم گرفتیم و به نتیجه رساندیم. ما بر اساس مساله شناسی تعهد می دهیم که اگر نیاز به مداخله دولت چه از لحاظ حمایت و چه از لحاظ مداخله مستقیم در حوزه بانکداری اسلامی باشد خواهیم کرد.

چنارانی ادامه داد: تعهد می دهیم که اگر دولت خواست و نیاز بود اقدامات لازم را انجام دهیم و مجموعه قوه مجریه را پای کار بیاوریم تا اتفاقات مثبتی بیافتد. البته در وهله اول دولت بهره خواهد برد پس بنابراین حمایت خواهیم کرد.

اما سید سعید شمسی نژاد مدیر عامل بانک قرض الحسنه مهر ایران نیز معتقد است که بانک های فعال در برخی کشورها سابقه بالایی در حوزه بانکداری اسلامی دارند و به فراخور نیاز فضای جامعه مخاطب که مسلمان ها هستند نیاز سنجی آن موضوع را هم انجام می دهند.

او با اشاره به اینکه در گام اول بحث ایجاد مفاهیم مشترک و گفتمان سازی است گفت: در بانک های اسلامی ممکن است از عقود مختلف اسلامی در جهت تجهیز و تخصیص منابع استفاده شود. استفاده از ظرفیت های گفتمان سازی و ابزارسازی و نهادسازی در وهله اول و سپس تبادلات مالی خواهد بود. تبادلات مالی الزامات خاص خود را خواهد داشت و فعلا در گام اول شرط ورود بانک های قرض الحسنه به آنها نخواهد بود.

شمسی نژاد در پاسخ به این پرسش که این می تواند یک فرصتی برای بانک های قرض الحسنه ایران مثل رسالت و مهر ایران باشد گفت: بانک های فعال در برخی کشورها سابقه بالایی در حوزه بانکداری دارند و به فراخور نیاز فضای جامعه مخاطب که مسلمان ها هستند نیاز سنجی آن موضوع را هم انجام می دهند.

سابقه بانک های قرض الحسنه در ایران جدید است و تمرکز این دو بانک فعلا در بُعد داخلی است و امکانات و ظرایف و مقررات و الزامات خاصی هم برای حوزه بین الملل این بانک ها تعریف نشده است

مدیر عامل بانک قرض الحسنه مهر ایران افزود: سابقه بانک های قرض الحسنه در ایران جدید است و تمرکز این دو بانک فعلا در بُعد داخلی است و امکانات و ظرایف و مقررات و الزامات خاصی هم برای حوزه بین الملل این بانک ها تعریف نشده است.

اصلاح اساسنامه دو بانک قرض الحسنه رسالت و مهر اقتصاد به پیشنهاد وزارت اقتصاد در بانک مرکزی در حال بررسی است این حوزه هم دیده شده است که فعالیت بین الملل هم برای این دو بانک طراحی شود

وی خاطر نشان کرد: البته در اصلاح اساسنامه دو بانک قرض الحسنه رسالت و مهر اقتصاد به پیشنهاد وزارت اقتصاد در بانک مرکزی در حال بررسی است این حوزه هم دیده شده است که فعالیت بین الملل هم برای این دو بانک طراحی شود. اگر این فضا ایجاد شود و ظرفیتی که این دو بانک دارند که در حوزه بین الملل فعالیت کنند می توان به پیشرفت آن امیدوار بود. به هر حال در نقطه آغاز هستیم و به اقدامات اساسی نرسیدیم و می توانیم با پیشنهاداتی که به دولت خواهیم داد نتایج مثبتی بگیریم.

البته روح الله قاسمیان رئیس اداره روابط عمومی بانک قرض الحسنه مهر ایران نیز در این خصوص معتقد است که در حوزه مسئولیت های اجتماعی هم اگر یک هم افزایی بین بانک مهر و سایر بانک ها اتفاق بیافتد مشمول تحریم نخواهد بود.

در حوزه مسئولیت های اجتماعی هم اگر یک هم افزایی بین بانک مهر و سایر بانک ها اتفاق بیافتد مشمول تحریم نخواهد بود

وی افزود: چرا که تحریم برای مبادلات مالی و سیستم تبادل مالی اعمال می شود. اما خب بانکهایی هستند که در زلزله بم کمک های مالی کردند و شامل تحریم نشدند. در فاز اول شناسایی این ظرفیت های مشترک بین بانکهای قرض الحسنه کشور و بانک های اسلامی سایر کشورها تعریف می شود.

مخاطبین بانک قرض‌الحسنه عامه مردم هستند و حتی افرادی که موقعیت اقتصادی دارند در جایگاه شخصیت حقیقی، خود مخاطب بانک‌های قرض‌الحسنه هستند. نیاز همه افراد در حوزه قرض‌الحسنه برطرف خواهد شد. نگاه تخصصی و ایجاد یک مرجع مناسب در بانک مرکزی می‌تواند در معیشت و تامین نیازهای مردم موثر باشد. اینکه یک بانک رشد کند موضوع مهمی نیست اینکه تا چه حد نیازهای مردم برطرف شود، مهم است.

بانکداری قرض‌الحسنه پس از صندوق‌های قرض‌الحسنه توانسته است جایگاه خوبی در سطح جامعه ایجاد کنند به طوری که حدود ۲۵ درصد جامعه سپرده قرض‌الحسنه دارند

در حال حاضر بانکداری قرض‌الحسنه پس از صندوق‌های قرض‌الحسنه توانسته است جایگاه خوبی در سطح جامعه ایجاد کنند به طوری که حدود ۲۵ درصد جامعه سپرده قرض‌الحسنه دارند.

بانک‌های قرض‌الحسنه توانستند جایگاه مناسبی در شبکه بانکی به دست بیاورند. رشد بیش از ۷۰ درصدی منابع در شبکه بانکی، کمترین معوقات که زیر یک درصد است، بالاترین جذب سرمایه‌گذار و سپرده‌گذار جدید از جمله دیگر موفقیت‌های بانک‌های قرض‌الحسنه است.

یک نگاه ویژه و اصلاح در فرآیند کارمزدها به واقع ما را به شرعی‌تر کردن وام‌های قرض‌الحسنه نزدیک‌تر خواهد کرد. نکته دیگر که می‌تواند به بانک‌های قرض الحسنه کمک کنند کاهش سپرده قانونی بانک‌های قرض‌الحسنه کاهش دهد؛ این موضوع می‌تواند قدرت خدمت بانک‌های قرض‌الحسنه را افزایش دهد.